بخشی از مقاله
چکیده
شناخت مسائل و مشکلات این بخش و تدوین برنامه مناسب به منظور برطرف نمودن یا کاهش آنها آثاری از جمله رونق بخش کشاورزی، استفاده بهینه از پتانسیلهای بخش کشاورزی، افزایش تولیدات، افزایش درآمد کشاورزان، تثبیت جمعیت روستایی، توسعه کشاورزی و نهایتاً توسعه استان را به دنبال دارد. هدف از انجام این پژوهش رتبهبندی و تعیین سطوح توسعه یافتگی شهرستانهای استان خوزستان، از نظر شاخصهای توسعه کشاورزی، به منظور تحلیل وضعیت کشاورزی شهرستانها تدوین گردیده است.
روش تحقیق در این مقاله توصیفی- تحلیلی است. دادههای تحقیق بر اساس سالنامه آماری سال 1391 انتخاب شدهاند، این دادهها بر اساس 28 شاخص در بخش کشاورزی است که با استفاده از مدل Topsis مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتهاند. یافتهها نشان میدهد لزوم توجه به برنامهریزی غیرمتمرکز بر اساس منابع و محدودیتها به منظور نیل به توسعه و پیشرفت متعادل و یکپارچه منطقهای، ضرورتی اجتناب ناپذیراست. بر اساس نتایج تحقیق شهرستانهای استان خوزستان در سه سطح کمتر توسعه یافته، درحال توسعه و توسعه یافته قابل دسته بندی هستند و دسته بندی شهرستانها نشان میدهد که 11/11 درصد از شهرستانها کمتر توسعه، 61/11 درصد از شهرستانها در حال توسعه و کمتر از 28 درصد از شهرستانها توسعه یافته اند.
-1 مقدمه
-1-1 طرح مساله
در توسعه پایدار اقتصادی و اجتماعی کشور ایران، کشاورزی نقش محوری و غیر قابل انکاری دارد و به دلایلی همچون ضرورت بهبود سطح زندگی روستاییان، حصول به خود اتکائی در تأمین نیازهای غذایی کشور، کمک به صادرات غیرنفتی، پایداری طبیعت و محیط زندگی، توسعه کشاورزی بایستی از مهمترین اولویتها و برنامههای توسعه پایدار کشور باشد - کشاورز و صادقزاده، . - 379:1379 از طرف دیگر شرایط خاص اقلیمی کشور ایران که خشکی و پراکنش نامناسب زمانی و مکانی بارندگی واقعیت گریزناپذیر آن است، هرگونه تولید مواد غذایی و کشاورزی پایدار را منوط به استفاده صحیح و منطقی از منابع آب ×محدود کشور نموده است - حیدری و کشاورز، - . در این راستا بخش کشاورزی در اقتصاد استان خوزستان از جایگاه ویژهای برخوردار است. اما بخش کشاورزی این استان با مشکلاتی مواجه میباشد که بر روی توسعه کشاورزی آن تأثیرات منفی زیادی گذاشته اند.
از مهمترین این مشکلات میتوان به این موارد اشاره نمود: کمبود سرمایه و سرمایه گذاری، پایین بودن سطح سواد کشاورزان، مشکلات مربوط به فروش محصولات، عدم استفاده مناسب از مکانیزاسیون کشاورزی، بیکاری فصلی کشاورزان و موارد دیگر میتوان اشاره کرد. عدم توسعه بخش کشاورزی منجر به مهاجرت بیرویه روستاییان به شهرها، بیکاری فزاینده و خصوصاً بیکاری پنهان، تشدید فقر و در نهایت به مخاطره افتادن امنیت غذایی میشود. بخش کشاورزی به اعتبار شاخصهای اقتصادی مهمی چون رشد مستمر تولید و بازدهی مطلوب ارزآوری، ارزبری کمتر، سهم بالا در اشتغال و نقش مهم آن در تأمین مواد غذایی، در مقایسه با سایر بخشهای اقتصادی کشور به قابلیتی مشهور است که میتوان آن را به درستی محور توسعه اقتصادی کشور قلمداد کرد.
به عبارت دیگر، نقش بخش کشاورزی به دلیل تأمین مواد غذایی، کمک به توسعه سایر بخشها از طریق ایجاد مازاد اقتصادی، کمک به تأمین سرمایه در رشد اقتصادی، کمک به تأمین منابع ارزی، کمک به تأمین ذخیره نیروی کار و کمک به بازار کالاهای صنعتی در فرآیند توسعه انکار ناپذیر است. امروزه توجه به کشاورزی از خواسته و آرمان به ضرورت بدل گشته و استقلال سیاسی با امنیت غذایی و نیازهای اساسی مردم گره خورده است. برای پرداختن به این ضرورت بایستی در زمینه افزایش بازدهی و بهرهوری کشاورزی تلاش شود. مطلوب است این تلاش در قالب برنامههای اصولی و دورنگر برای توسعه کشاورزی در مسیر فرآیند توانمندسازی نیروی انسانی صورت پذیرد.
سرانجام اینکه توسعه کشاورزی میتواند به عنوان اصلی ترین بخش در تسریع روند توسعه اقتصادی کشور، نقشی حیاتی در توسعه ملی ایفا کند. - رکن الدین افتخاری و همکاران، . - 89 :1388 در این زمینه مطالعات گوناگونی صورت گرفته است که در زیر به بخشی از نتایج این مطالعات پرداخته میشود: تقوایی و رضایی - 1383 - با استفاده از تکنیک طبقه بندی تاکسونومی عددی برای تعیین درجهی توسعهیافتگی مناطق روستایی شهرستانهای ایلام به این نتیجه رسیدند که بیشترین میزان بهرهمندی روستاها در سطح شهرستان مربوط به شهرستان شیروان چرداول بوده و شهرستانهای ایلام، درهشهر، دهلران، مهران، ایوان و آبدانان به ترتیب در ردههای بعدی قرار دارد.
قدیر معصوم و حبیبی - - 1383 با استفاده از آنالیز تاکسونومی عددی و با استفاده از شاخصهای گوناگون اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و کالبدی اقدام به سنجش توسعهیافتگی شهرستان های استان گلستان کردند و در پایان و با توجه به توسعهی میانبخشی و تعیین نقاط حد بحرانی و جایگاه مراکز سکونتگاهی، راهبردهای بخشی را برای رسیدن به توسعه نشان دادند. زنگی آبادی و سلطانی - 1387 - در مقاله ای با عنوان سنجش سطوح توسعه کشاورزی در شهرستانهای استان اصفهان با استفاده از تکنیک تحلیل عاملی و خوشهای و بهرهگیری از 24 شاخص، به بررسی وضعیت کشاورزی در سطح شهرستانهای استان اصفهان و رتبه بندی آنها در چهار سطح پرداختند.
