بخشی از مقاله
چکیده
توسعه در واقع نخستین و مهم ترین هدف تمامی دولت ها محسوب می شود .یکی از عوامل مهم توسعه همانا پیشرفت اقتصادی است، اما تنها این عامل نیست و دلیل این امر آن است که توسعه صرفا پدیده ای اقتصادی نیست. بنابراین، هدف اصلی توسعه باید ایجاد الگوی مطلوب رشد درآمد همگانی باشد که تمام اقشار جامعه را پوشش دهد. توسعه علاوه بر بهبود میزان تولید و درآمد، شامل دگرگونیهایی در ساختار سیاسی، نهادی، اجتماعی، اداری و اصلاح آنها و همچنین وجه نظرهای عمومی مردم نیز هست.
فراهم نمودن زمینه برخورداری از خدمات مختلف رفاهی-زیر بنایی، تسهیلات اجتماعی- فرهنگی و بهداشتی از اساسیترین شاخص های برنامهریزی در هر واحد برنامهریزی و بویژه مناطق روستایی است. هدف از انجام این پژوهش بررسی درجه توسعه یافتگی مناطق روستایی استان خوزستان بر اساس سالنامه آماری سال 1391 میباشد. بر همین اساس 16 متغیر در 4 گروه شاخصهای، رفاهی-زیر بنایی، فرهنگی - اجتماعی، بهداشتی- درمانی، اقتصادی، تعریف و به روش تاپسیس مورد تحلیل قرار گرفته است.
روش تحقیق در این پژوهش توصیفی- تحلیلی است و جامعه آماری آن را روستاهای استان خوزستان تشکیل میدهد. در ابتدا با مطالعه کتابخانهای، به تعیین شاخصهای توسعه یافتگی پرداخته شده و پس از آن دادههای مورد نیاز از سالنامه آماری سال 1391 استخراج گردید. گرچه برای تعیین درجه توسعه یافتگی مناطق، روشهای متعددی وجود دارد، اما در این پژوهش از روش تاپسیس، استفاده شده است. نتایج حاصل بیانگر آن است که مناطق روستایی شهرستان ماهشهر توسعه یافتهترین مناطق و مناطق روستایی شهرستان باغملک توسعه نیافتهترین مناطق طبق بودهاند.
-1 مقدمه
-1-1 طرح مسئله
توسعه فرایندی جامع از فعالیتهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی است، که هدفش بهبود مداوم زندگی تمامی جمعیت بوده و توزیع عادلانه منابع از ارکان اصلی آن می باشد. کاهش نابرابری و رفع دوگانگی اقتصادی و اجتماعی به عنوان یکی از اهداف اساسی توسعه مورد توجه بسیاری از نظریه پردازان توسعه از جمله میردال و تودارو بوده است، چرا که عدم توازن در جریان توسعه بین مناطق گوناگون، موجب ایجاد شکاف و تشدید نابرابری منطقه ای می شود که خود مانعی در مسیر توسعه ملی است -
دیوید هاروی در این خصوص توزیع عادلانه را مطرح می کند و معتقد است برای رسیدن به عدالت منطقه ای باید، -1 توزیع درآمد به طریقی باشد که نیازهای جمعیت منطقه برآورده شود؛ -2 تخصیص منابع بگونه ای باشد که ضرایب فزایندگی بین منطقه ای به حداکثر برسد و در رفع مشکلات خاص ناشی از محیط اجتماعی و طبیعی مؤثر باشد؛-3 همچنین سازوکارهای نهادی، سازمانی، سیاسی و اقتصادی نیز به گونهای باشد که در محرومترین مناطق نیز زندگی تا حد ممکن بهتر شود
وی همچنین می گوید نخستین گام در توزیع منطقه ای عادلانه، این است که مفهوم هر سه معیار نیاز، سود همگانی و استحقاق در چارچوب منطقه ای تعیین شود، سپس باید ابزار مناسبی برای ارزشیابی و اندازه گیری توزیع بر پایه این معیارها به دست آید و آمیزه ای از این سه معیار برای ارزیابی تخصیص منابع به مناطق گوناگون به کار گرفته شود و مناطقی را که از این هنجارهای عدالت اجتماعی دورترند، مشخص گردد
برای توزیع منطقه ای عادلانه، سنجش سطح توسعه مناطق ضروریست، چرا که از یک سو با ارائه تصویری از وضع موجود توسعه مناطق، امکان برنامه ریزی توسعه منطقه ای را براساس نقاط ضعف و کمبودهای هر منطقه فراهم می نماید و از طرف دیگر، با سنجش مداوم آن طی یک روند، می توان به ارزیابی میزان موفقیت سیاستگذاری های توسعه منطقه ای و برنامه ریزی های توسعه در هر منطقه پرداخت
بنابراین نخستین قدم در برنامه ریزی توسعه منطقه ای، شناسایی وضع موجود آن مناطق، با تجزیه و تحلیل بخش های مختلف اقتصادی- اجتماعی و فرهنگی، شناسایی جایگاه آن منطقه در بخش مربوطه و رتبه بندی سطوح برخورداری از مواهب توسعه ضروری است
لذا بهره گیری از روش ها و مدل های تصمیم گیری مناسب که توانایی ترکیب شاخص های متعدد را داشته و سطح توسعه مناطق را نمایش دهد، بسیار حائز اهمیت است.
-2-1 اهمیت و ضرورت
نیاز به برنامه ریزی فضایی و آمایشی و متعاقب آن، برنامه ریزی منطقه ای به مثابه هدف نهایی آن طرح ها در - - تراکم رشد - - هنگامی بروز می کند که به قولی برخی نقاط در پهنه ملی یا استانی، سبب بروز عدم تعادل و ناهماهنگی های ناهنجار گردید و به دنبال آن دو نتیجه ناگوار ایجاد شود: یکی، افزایش مهاجرت های بی رویه جمعیت و دیگری عقب ماندگی نقاط دیگر کشور یا استان. لذا یکی از ابزارهایی که می تواند در برنامه ریزی برای توسعه یکپارچه نواحی و مناطق مختلف کشور کاربرد وسیعی داشته باشد، دستهبندی مناطق یا شهرستانها از لحاظ توسعه یافتگی و یا عدم توسعه یافتگی است، که برای این منظور، استفاده از شاخص های متفاوتی در هر بخش ضروری است. قبل از تعیین شاخص های توسعه، لازم است مفهوم توسعه و اهمیت آن مشخص شود.
-3-1 اهداف
به منظور بررسی تحلیلی جایگاه مناطق روستایی شهرستان های استان بر اساس شاخصهای توسعه، اهداف زیر مورد نظر می باشد:
-1 شناخت شاخصها و عوامل عمده تأثیر گذار در توسعه یافتگی مناطق روستایی شهرستان ها
-2 تعیین ضریب محرومیت نسبی مناطق روستایی شهرستان های استان
-3 رتبه بندی مناطق روستایی شهرستان های استان بر اساس درجه محرومیت نسبی
-4-1 پیشینه تحقیق
جو و همکاران یک روش برای طبقهبندی مناطق مختلف کشور بلژیک به منظور حمایت از سیاست توسعه منطقه ای ارائه دادهاند. این رتبهبندی با استفاده از تکنیکهای آماری چند متغیره تحلیل عاملی و تحلیل خوشه ای و با استفاده از 33متغیر در چارچوب شاخصهای؛ اقتصادی، بهداشتی، آموزشی، اجتماعی وغیره انجام شده است
دهقان دربررسی درجه توسعه یافتگی شهرستان های آذربایجان در دوره55-65 معتقد است بهبود توسعه یافتگی در نقاط شهری بیشتر از مناطق روستایی است و شکاف توسعه بین شهرهای این استان بسیار بالاست، به طوری که نابرابری بین شهرستان های استان بیشتر از نابرابری ها میان استان ها ی کشوراست
امان پور در پژوهشی به اندازه گیری کمی میزان توسعه یافتگی استان ایلام با استفاده از روش تاکسونومی عددی پرداخته و بررسی و تحلیل اطلاعات و داده های مورد مطالعه نشان می دهد که :
الف - در سطح استان ایلام، شهرستان ایلام نسبت به بقیه شهرستان های استان ناهمگن است.
ب - در بین شهرستان های همگن، دو شهرستان دره شهر و دهلران محروم و مابقی شهرستان ها بسیار محروم میباشند.
ج - 15 درصد از کل شهرستان های استان ایلام برخوردار و 85 درصد دیگر در طبقه محروم و بسیار محروم قرار دارند
