بخشی از مقاله
چکیده
این پژوهش با هدف بررسی رابطه دینداری با سبکهای پردازشهویت دانشجویان دانشگاههای دولتی استان گیلان انجام شد، روش این پژوهش، توصیفی- همبستگی است. جامعه مورد نظر تمامی دانشجویان دانشگاههای دولتی استان گیلان در سال تحصیلی 94 - 95 بود، همچنین از روش نمونهگیری خوشهای استفاده شد. برای اجرای این تحقیق از فرم کوتاه دینداری خدایاریفرد و سبکهای پردازش هویت برزونسکی به عنوان ابزار تحقیق استفاده گردید. این دو پرسشنامه روی حدود 420دانشجوی دانشگاههای دولتی گیلان - به عنوان جامعه آماری پژوهش - به اجرا درآمد و در نهایت 376پرسشنامه - فاقد ایراد - در سیستم پردازش دادهها ثبت و مورد تحلیل قرار گرفت.
جهت تحلیل دادهها، ابتدا از آمارههای توصیفی - میانگین، واریانس، انحراف استاندارد و ... - و سپس از روشهای آمار استنباطی - ترسیم ماتریس همبستگیها، آزمون - T استفاده گردید. در طی این پژوهش یافتههای زیر بدست آمد: بین دینداری و سبکهای پردازش هویت هنجاری و اطلاعاتی رابطه مثبت و معنادار وجود دارد. اما بین دینداری و سبک هویت مغشوش رابطه معناداری یافت نشد. همچنین بین دختران و پسران از نظر سبکهای پردازش هویت تفاوت معنادار وجود دارد، بین دختران و پسران از نظر دینداری نیز تفاوت معنادار وجود دارد.
مقدمه
یکی از بحرانهای مهم در طول زندگی بحرانهویت است،که در سازگاری شخصی، روابط اجتماعی، مؤفقیت تحصیلی و طرحریزی شغلی جوانان اختلال عمدهای ایجاد میکند، اگرچه بذرهای تشکیل هویتقبلاً کاشته شدهاند، اما افراد تا نوجوانی مجذوب این تکلیف نمیشوند. بر همین اساس اریکسون شکلگیری هویت را یکی از تکالیف اساسی و مهم خاص دوره نوجوانی میداند - Berk, 2001؛ ترجمه سیدمحمدی، . - 1389 محققان بسیاری سعی بر آن داشتند تا به بررسی دقیق این سازه مهم بپردازند.
- Marsia, 1980 - در بررسی مفهوم هویت بر اساس دیدگاه اریکسون به ارائه پایگاههای هویتی با توجه به میزان تعهد و بحران در نوجوانان پرداخت. در طول چهار دهه گذشته تحقیقات پیرامون هویت نوجوانان بر اساس انگاره هویت مارسیا مفهومپردازی شد. لیکناخیراً بعضی از محققین به فرآیندهای شکلگیری هویت توجه کردهاند و بر جهتگیری پردازش شناختی- اجتماعی - Berzonsky, 1989 - تمرکز میکنند.
بر این اساس سه جهتگیری برای پردازششناختیاجتماعی هویت با عنوان سبک هویت اطلاعاتی1، هنجاری2، آشفته/سردرگم3 تقسیمبندی میشوند. و این سبکهای پردازش4 هویت تحت تأثیر عوامل زیادی از جمله شیوههای فرزندپروری، شخصیت نوجوان پردازشگر و محیط اجتماعی- فرهنگی قرار دارد - Berzonsk, 1999 به نقل از پورابراهیم و همکاران، . - 1390 طبق یافتههای برزونسکیوکاک - - 2000دانشجویان دارای سبک سردرگم یا اجتنابی به طور کلی مشکلات اجتماعی بیشتری را تجربه میکنند و دانشجویان با سبک اطلاعاتی آمادگی بهتری برای انطباق با محیط دانشگاه دارند، درحالیکه افراد با سبک هویتی سردرگم- اجتنابی با مشکلات بیشتری مواجهاند و در برقراری و حفظ نظام حمایت اجتماعی مشکل دارند.
همچنین افراد دارای سبک هویتسردرگم/ اجتنابی در خطر بالایی برای انواع مشکلات و مسایل رفتاری از قبیل عزت نفس پایین، سطوح بالای افسردگی و روانرنجوری، استفاده زودهنگام از دارو و الکل و مشکلات کاری قرار دارند. - Berzonsky, 1990 - هویت را نظریه"خودساخته شده"5 مینامد. نظریه خود، شامل فرضیات، اصول و سازههایی است که در تعامل با محیط و جهان ساخته میشود و چارچوب ارجاعی برای فرآیند تحلیل اطلاعات متغیر در ارتباط با هویت به وجود میآورد.
هویت از دیدگاه وی همانند چارچوب شخصی محسوب میشود که به منزله منبعی برای تفسیر تجارب، مورد استفاده قرار میگیرد. برزونسکی برای مطالعه شباهت و یا تفاوت افراد در شکلدهی فرآیند هویت سه سبک هویتی را شناسایی کرده است؛ سبکها به راهبرد مسئله یا مکانیزم مقابله برمیگردند، این سبکها عبارتند از: سبک هویت اطلاعاتی6، سبک هویت هنجاری7، سبک هویت مغشوش- اجتنابی.8 افراد با سبک هویت اطلاعاتی، دارای راهبردهای مسئلهمدارند، احساس یکپارچگی در خود میکنند، معمولاً قضاوتها را به تعویق میاندازند، اهداف شغلی و تحصیلی روشن و انتظار عملکرد بالا دارند و نسبت به اهداف استوار خود متعهد هستند.
- . - Berzonsky & et al, 1997 افراد با سبک هویت هنجاری ارزشها و ملاکهای دیگران را درونی میکنند، احتیاج به سازماندهی بیرونی دارند، تمایل به اطلاعاتی دارند که مطابق با ارزشهایشان است، ذهنی بسته دارند، به توصیههای منابع قدرت در زمان تصمیمگیری توجه میکنند و به صورت خودکار و بدون خوارزیابی ارزشها و باورها را درونی میکنند. افراد با سبک مغشوش- اجتنابی از راهبردهای هیجانمدار استفاده کرده، از موقعیت تصمیمگیری اجتناب میکنند، و خودآگاهی محدودی دارند. - حجازی و همکاران، . - 1388 و برزونسکی در کنار این سه سبک شناختی- اجتماعی متغیرتعهد که وابسته به این سه سبک است، را مطرح مینماید.
تعهد به عنوان چارچوب ارجاعی جهتدار و هدفمند هویت است که رفتارها و بازخوردها در درون این چارچوب ارزیابی، کنترل و تنظیم میشوند، تعهد موجب وضوح ملاکها، اهداف، عقاید و ارزشهایی میشود که افراد به آنها علاقه دارند و خواستار حفظ آنها هستند به این ترتیب افراد احساس هدفمندی و جهتمندی میکنند. تعهد هدفمند و ملاکهای آشکار، نقش مؤثری در سازگاری افراد دارند - Erikson, 1983 - . - Berzonsky, 2003 - نتیجه دستیابی افراد به هویت استوار را ایجاد تعهد نسبت به ارزشها و اهداف میداند - نقل از حجازی و همکاران، . - 1388در میان عوامل موثر برشکلگیری هویت میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
.1رشد شناختی
.2عوامل مربوط به والدین و چگونگی ارتباط آنها با فرزند
.3عوامل مربوط به مدرسه و تحصیلات تکمیلی
.4عوامل اجتماعی، فرهنگی، شاید بتوان گفت بیشتر از سایر موارد در رشد هویت مؤثر است.
.5ترتیب تولد و فاصله سنی فرزندان در خانواده
.6رفتار نوجوانان و تاثیر آن بر واکنش اطرافیان
.7گفتگو در جریان تعارضات، که باعث کسب اطلاعات بیشتر نوجوان و رشد تفکر انتزاعی و معرفی خود به عنوان یک فرد متفاوت به بزرگسالان می شود.
.8خیال پردازی نوجوان، منبع دیگری برای ایفای نقشها و رفتارهای آنان است - شریف و همکاران، 1382؛ به نقل از لچینانی، . - 1387
با توجه به عوامل که مطرح شد، هویت در بافت اجتماعی و تاریخی شکل میگیرد و مذهب جنبه مهم بافت تاریخی و اجتماعی است - . - Erikson, 1964 این مطلب از همان روزهای آغازین که ویلیام جیمز روانشناسی را به عنوان یک علم پایهگذاری نمود، مطرح بوده است. جیمز در نوشتههای خود، نه تنها تعاریفی از »خویشتن« انسان ارائه کرده است؛ بلکه به ارتباط این خویشتن با علم ماوراء و خداوند نیز اشاره نموده است، به عقیده اریکسون نیز مذهب کهنترین و قویترین نهادی است که باعث ظهور و بروز اطمینان و تعهد به یک ایدئولوژی میشود، که این پایبندی، برای حل مؤفقیتآمیز بحران روانی-اجتماعی دوره نوجوانی و کسب هویت اساسی است.
