بخشی از مقاله
چکیده
تحقیق حاضر با هدف بررسی روابط بین نیازهای مک کللند با رفتار شهروندی و پاسخگویی فردی انجام گرفت. روش پژوهش، همبستگی و جامعه آماری شامل کلیه کارکنان اداره کل آموزش وپرورش استان آذربایجان غربی در سال 1395 به تعداد 250 نفر بود. روش نمونه گیری خوشه ای طبقه ای می باشد.
حجم نمونه ،طبق جدول مورگان 196 نفر منظور شد. برای جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه های نیازهای سه گانه مک کللند استیرز و بران استین، سنجش رفتار شهروندی پودساکاف و پاسخگویی فردی هاچ وارتر استفاده گردید. یافته های پژوهش نشان داد، رابطه های نیاز به تعلق با رفتار شهروندی r=0/72 ، نیاز به تعلق با پاسخگویی فردی - r=0/65 - ، نیاز به قدرت با رفتار شهروندی - r=0/49 - ، نیاز به قدرت با پاسخگویی فردی - r=0/55 - ، نیاز به موفقیت بارفتار شهروندی - r=0/47 - ، - ، نیاز به موفقیت با پاسخگویی فردی - r=0/62 - ، پاسخگویی فردی با رفتار شهروندی که - r=0/51 - ،در سطح P<0 /05 معنی دار هستند.
مقدمه:
ازآنجایی که پیشرفت هر کشوری درگرو آموزش و پرورش آن است بی شک این سازمان داربست اساسی هر نظامی را تشکیل می دهد و پرداختن به عوامل انسانی آن می تواند زمینه ساز کارایی واثر بخشی آن بوده ودر ایجاد یک سازمان موفق وکارآمد راهگشا باشد. سازمانها بدون تمایل داوطلبانه افراد به همکاری، قادر به توسعه اثربخش خرد جمعی خود نیستند. تفاوت همکاری داوطلبانه و اجباری از اهمیت فراوانی برخوردار است
در حالت اجبار، شخص وظایف خود را در راستای مقررات و قوانین و استانداردهای قابل قبول یک سازمان و صرفاً در حد رعایت الزامات انجام می دهد ولی در همکاری داوطلبانه این مقوله ورای وظیفه مطرح است و افراد کوششها، انرژی و بصیرت خود را برای شکوفایی تواناییهای خود به نفع سازمان ابراز می کنند. در این حالت افراد معمولاً از منافع شخصی خود می گذرند و مسئولیت پذیری در راستای منافع دیگران را در اولویت قرار می دهند
بدین ترتیب است که مسیر نیل به هدفهای سازمان تسهیل می شود در این حالت اعتماد و تعهد اهمیت والایی دارد ولی در صورت نبود رفتارهای همکاری داوطلبانه به ندرت حاصل می شود، لذا یکی از چالشهای اساسی مدیریت راهبردی نحوه جلب این همکاری است. اگر بتوان رفتارهای شهروندی سازمانی را دربین کارکنان نهادینه کرد در آن صورت می توان در جهت تحقق اهداف سازمان پیشرفت چشمگیری نمود
یک پیامد مهم رفتارهای شهروندی سازمانی، افزایش توان سازمان در جذب و نگهداری نیروهای خبره و کارآمد است. بالا بودن سطح رفتارهای شهروندی در یک سازمان سبب می شود تا سازمان به محیطی جذاب برای کار و فعالیت تبدیل شود و از این رو سازمانهایی که سطح رفتارهای شهروندی در آنها بالاست با جذب نیروهای کارآمدتر عملکرد بهتری خواهند داشت.
بررسی تجربی رفتار شهروندی سازمانی به خاطر این که با عملکرد کارکنان مرتبط است، مهم می باشد. توجه به رفتارهای شهروندی سازمانی به این دلیل در سازمانها مهم بوده که سازمانها از طریق شرح شغل رسمی، قادر نیستند طیف وسیعی از رفتارهای مورد نیاز تحقق اهداف را انتظار داشته باشند. درگیر کردن افراد در رفتار شهروندی سازمانی می تواند وسیلهی مفیدی برای کارکنانی که علاقمند هستند ارزیابی از عملکردشان توسط مدیر افزایش یابد، باشد
رفتار شهروندی رفتاری است که داوطلبانه - از روی میل - و به طور مستقیم وآشکارا در سیستم پاداش رسمی مورد توجه قرار نمی گیرد اما عملکرد سازمان را ارتقا می دهد. داوطلبانه بودن یعنی نمی توان آن را به عنوان رفتاری الزامی در شرح شغل گنجاند بلکه اختیاری است به طوری که انجام ندادن آن موجب تنبیه نیست. ادامه دادن به کار، بعداز ساعتها کار، به منظور اتمام آن یا انجام دادن وظایفی که بر عهده دوستان است، درزمانی که آنها به هردلیلی سر کارشان نیستند مثالهایی از رفتارهای شهروندی سازمانی است
رفتار شهروندی سازمانی نوعی رفتاراست که فراتر از حد و مرز تعیین شده توسط سازمان، از جانب کارکنان بروز کند رفتاری که ساختار رسمی سازمان، آن را شناسایی و مورد تشویق قرار نمی دهد. رفتاری که تأثیر بسزایی در عملکرد سازمان دارد .رفتار شهروندی سازمانی رفتاری منحصر به فرد، اختیاری و فراوظیفه ای است که در افزایش عملکرد اثربخش سازمان ها موثر است و بطور مستقیم یا غیرمستقیم بوسیله سیستم پاداش رسمی سازمان سازماندهی نمی شود.
مجموعه نیازهای سه گانه مک کللند به چگونگی ترکیب نیازهای فرد با عوامل محیطی می پردازد .این نیازها عبارتند ازنیاز به کسب موفقیت، شامل کوشش وپویایی برای درخشیدن و کسب موفقیت، با رعایت معیارها و استاندارد های تعیین شده می باشدو نیاز به کسب قدرت یعنی دیگران را وادار کنیم تا به گونه ای مخالف رفتار همیشگی خود رفتار کنند. نیاز به تعلق اجتماعی - پیوند جویی - که شامل تمایل به ایجاد ارتباط و داشتن روابط متقابل و دوستانه با دیگران است
اگر بتوان با راهکارهای مناسب این نیازها را درکارکنان تشخیص داده و در جهت تعالی آنها گام بر داشته شود، می توان عکس العمل فرد در محیط کار را به خوبی پیش بینی کرد ودر جهت ارتقا آن کوشید.
تشخیص وارضا این نیازها می تواند فرد را در قبال اعمال و رفتاری که از خود سر میزند مسئول تر ساخته و پاسخگو دربرابر آنها جلوه گر نماید. از طرفی اگر دستگاههای حکومت، خود را به پاسخگویی موظف ندانند اثرات نامطلوبی بر جامعه از خود بر جای خواهند گذاشت و در مسیر عدم مشارکت و خود رأیی خواهند افتاد و ارباب رجوع را صرفا موظف به اطاعت می دانند، در نتیجه باعث می شود که مردم از حکومت دلسرد شده و با آن همکاری وهمیاری نداشته باشند.
پاسخگویی به این معنی است که از یک فرد یا گروه که مسئولیت انجام عملی به آنان واگذار شده است، انتظار می رود که در قبال پیامدهای مثبت و منفی آن پاسخگو باشند و توضیح دهند که چرا و چگونه این پیامدها اتفاق افتاده است.
تحقیق های کمابیش مرتبطی در این راستا وجود دارد. حسنی و تیما - - 1392 به بررسی نقش تعاملی پاسخگویی وخودکارآمدی شغلی بر رفتار شهروندی سازمانی و رفتار سیاسی پرداخته اند و به این نتیجه رسیده اند که برای افرادی با احساس خود کارآمدی بالا افزایش پاسخگویی همراه با افزایش رفتار شهر وندی است بالعکس. تحقیق پاوالاچی 5 - 2014 - نشان داد که مردمی که از کارشان رضایت دارند به رفتارهای شهروندی سازمانی سازگار، تمایل دارند که این رفتارها با خودکا رامدی و مدت ارائه خدمات درون سازمانی همراه است.
یوشان لین 6 - 2013 - طی پژوهشی به این نتیجه رسیدند که انگیزش شغلی کارکنان بر اساس نیازهای سه گانه مک کللند، تأثیر قوی برروی رضایت شغلی کارکنان و رفتارشهروندی سازمانی آنان دارد. در پژوهش دیگر آقایی و همکاران - 1392 - به این نتیجه رسیدند که فرهنگ سازمانی، جو سازمانی و فرسودگی شغلی هر یک بر رفتار شهروندی سازمانی تأثیر می گذارند.
پراف و بوزا 7 - 2010 - نشان دادند که اگررفتار شهروندی سازمانی دریک سازمان افزایش یابد رفتار کارکنان آن سازمان اخلاقی تر شده و به تبع آن اثربخشی سازمان نیز افزایش می یابد. اسپمن و زارات - 2008 - 8در پژوهشی با هدف بررسی رابطه بین تحلیل رفتگی و کارایی منفی با رفتار شهروندی سازمانی به این نتیجه رسیدندکه رابطه منفی بین رفتار شهروندی سازمانی و تحلیل رفتگی شغلی وجود دارد.
در پژوهش دیگر آقایی و همکاران - 1392 - به این نتیجه رسیدند که فرهنگ سازمانی، جو سازمانی و فرسودگی شغلی هر یک بر رفتار شهروندی سازمانی تأثیر می گذارند.
چنانچه ملاحظه می شود توجه به هر یک از متغیرهای پژوهش می تواند ما را در تحقق اهداف سازمانی یاری دهد. لذا تحقیق حاضر در صدد است به جستجوی روابط بین نیازهای مک کللند وپاسخگویی فردی ورفتار شهروندی سازمانی بپردازد.
فرضیه ها
-1بین نیازهای سه گانه مک کللند و رفتار شهروندی رابطه وجود دارد
-2بین پاسخگویی فردی و رفتار شهروندی رابطه وجود دارد
روش
روش پژوهش حاضر از نوع همبستگی وتوصیفی و از لحاظ هدف کاربردی است و جامعه آماری را کلیه کارکنان اداره کل آموزش و پرورش استان آذربایجان غربی در سال 95 تشکیل می دادند که تعداد آن ها 250 نفر بود. از بین جامعه فوق ، طبق جدول مورگان حجم نمونه ای به تعداد 196نفر به شکل تصادفی و به روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند.
برای جمع اوری داده ها از پرسشنامه های رفتار شهروندی سازمانی پودساکف9 ، نیازهای سه گانه مک کللند استیرز و براونایستین10 ، پرسشنامه پاسخگویی فردی هاچوارتر 11 استفاده شد. آلفای کرونباخ پرسشنامه های رفتار سازمانی ،نیازهای مک کللند و پاسخگویی فردی در تحقیق حاضر به ترتیب0 /72، 0/81 و0/ 69 محاسبه گردیده است که نشان دهنده پایایی خوب این ابزارهاست.
