بخشی از مقاله
چکیده
روابط بین فردی به عنوان بستری برای یادگیری و رشد توانمندیهای بالقوهی کودک و انسجام به عنوان مهمترین متغیر گروهی کوچک و نیز با توجه به پیچیدگی روابط بین فردی و گروهی در جوامع امروزی لزوم پرداختن به این خصایص در بین کودکان و عوامل اجتماعی مرتبط با آن بیش از پیش احساس میشود. هدف از تحقیق حاضر بررسی اثر بازیهای مشارکتی- رقابتی برروابط بین فردی و انسجام گروهی کودکان دختر ده تا دوازده سال بود. برای این منظور 38 شرکت کننده به دو گروه تجربی و کنترل تقسیم شدند.
گروه تجربی به مدت هشت هفته و هر هفته سه جلسه به اجرای بازی های مشارکتی - رقابتی پرداختند، به طوری که افراد این گروه به دو زیر گروه تقسیم شدند و هر بازی را با همگروه خود به صورت مشارکتی و در عین حال با گروه دیگر به رقابت می پرداختند. در طول این مدت گروه کنترل فقط به فعالیتهای معمول خود در مدرسه می پرداختند و در هیچ بازی شرکت نداشتند. در پایان جلسات مداخله هر دو گروه تجربی و کنترل، پرسشنامههای روابط بین فردی بارخام و همکاران - 1996 - و انسجام گروهی مارتین و همکاران - 2013 - را تکمیل نمودند.
تجزیه تحلیل داده ها با استفاده از آزمون تحلیل واریانس چند متغییره با سطح معناداری >p0/05 انجام گردید. یافتههای پژوهش حاضر نشان داد، گروه تجربی با انجام بیست و چهار جلسه بازیهای مشارکتی- رقابتی در خردهمقیاسهای صراحت و مردم آمیزی، گشودگی، در نظر گرفتن دیگران، پرخاشگری، حمایتگری و مشارکت و در کل به طور معنیداری نسبت به گروه کنترل روابط بین فردی بهتری داشتند . - =p0/001 - همچنین یافتههای انسجام گروهی نشان داد که گروه تجربی هم در انسجام تکلیفی و هم در انسجام اجتماعی به طور معنی داری نمرات بالاتری کسب کردند . - =p0/001 - بازی موجب می شود کودک رابطه صحیحی با دیگران برقرار سازد و رفتارهای خود را متعادل کند. تحقیقات انجام شده در این زمینه نشان می دهد که، مشارکت کودکان در فعالیت های گروهی موجب رشد اجتماعی و بهبود روابط بین فردی و انسجام آنها میشود. این یافتهها تاییدی دیگر بر اثرات مثبت بازیهای مشارکتی- رقابتی بر روابط بین فردی و انسجام گروهی کودکان میباشد.
واژگان کلیدی:بازیهای مشارکتی- رقابتی، روابط بین فردی ، انسجام گروهی، کودکان
مقدمه
سلامتی و تندرستی شامل ابعاد مختلف جسمانی، ذهنی، اجتماعی، روابط بین فردی و هیجانی است که این عوامل در مجموعه ای متقابل، بر وضعیت تندرستی و سلامت فرد تاثیر می گذارد. بشر موجودی اجتماعی است یکی از رسالتهای مهم انسان در جهان، تداوم بخشیدن و عمق بخشیدن به روابط بین فردی است. روابط بین فردی مهم ترین مولفه ی زندگی ما از بدو تولد تا هنگام مرگ می باشد، در واقع دو خواسته اصلی هر شخصی در هنگام برقراری ارتباط، تولید احساسات مثبت و رسیدن به هدف می باشد. بزرگترین تنبیه برای انسان، تنها ماندن است. هیچ یک از توانمندی های بالقوه ی انسان رشد نمی کند مگر در بستر روابط بین فردی. انسان یاد نمی گیرد، خلق نمی کند، نمی سازد و بالاخره زنده نمی ماند مگر در بطن روابط اجتماعی اش. هیچ انسانی از بدو تولد و بدون آموختن، نمی تواندروابط بین فردی موثر برقرار کند.
این آموختن مادام العمر است و تا زمانی که انسان زنده است، ادامه داشته، به طوریکه تداوم حیات و اجتماع منوط به افزایش کیفیت روابط بین فردی است - سیمانویتز و همکاران. - 2003 روابط بین فردی موثر، اثر مستقیمی روی سلامت روانی، تندرستی و سلامت جسمی، مقابله سازنده با استرس، رشد شخصی و هویت یابی افراد، افزایش کیفیت زندگی و خود شکوفاییخواهد شد . این مهارت همانند تمامی مهارت های دیگر با تمرین و تکرار کسب می شود. شادی، خوشبختی، عزت نفس و توانایی ما برای شکوفا شدن تا حدود زیادی تحت تاثیر روابط ما هستند - دوان، ام جی و همکاران. - 2004 کمبود مهارت های بین فردی در کودکانباعث بروز مشکلات و یا انواع بیماری های روانی مانند پرخاشگری ، تعارض های بین فردی ، مهارت های اجتماعی کم، کمبودحمایت اجتماعی وتعارض نقش هامی گردد.
برقرار کردن روابط، جزیی جدا نشدنی از ذات انسان می باشد ، از این رو شناسایی عوامل اثر گذار و بهبود دهنده ارتباطات بین فردی بالاخص در کودکان امری حائز اهمیت میباشد. - هوراکز و همکاران، . - 2010 از طرف دیگر انسجام به عنوان فرآیندی پویا که منعکس کننده میزان اتحاد یک گروه و پیگیری در کسب اهداف مشخص و رضایت مندی به عنوان عضوی تاثیر گذار تعریف می شود و نقش مهمی را در پویایی همه گروه ها بازی می کند تا جایی که برخی از دانشمندان علوم اجتماعی، انسجام را به عنوان مهمترین متغیر گروهی کوچک توصیفمی کنند - مارتین ، کارون ، آیس و تودو لوقیا . - 2013 در تعریفی دیگر انسجام ، مجموعه تمام نیروهایی است که بر تمام اعضای تیم اعمال می شود تا آنها را در گروه نگه دارد - فستینگر ، شاکترو بک .5 - 1950
انسجام ، اصطلاحی است که برای توصیف احساس جذابیت بین فردی و تعلق به گروه توسط اعضاء و همچنین میل اعضاء به ماندن در گروه استفاده می شود - مارتین وهمکاران . - 2013 انسجام اهمیت فوق العاده ای در پویایی تیم یا گروه در ورزش و بازیها دارد، زیرا انسجام اثر فراگیری ، برتعدادی از متغیرهای بین فردی از قبیل یکپارچگی، تلاش، یاری و انگیزه در صحنه فعالیت های گروهی دارد. نتایج تحقیقات مختلف حاکی از آن است که انسجام تیمی بر موفقیت، عملکرد وحالات روانی و ارتباطات اجتماعی کودکان تاثیر زیادی دارد. بنابراین در جهت نیل به تندرستی مناسب و همه جانبه توجه به امر فعالیت بدنی و بازی ضروری است.
بخش عمده ای از زندگی کودک در بازی و فعالیت های اکتشافی در مورد دنیای پیرامونش است، بازی فعالیتی ذاتی و طبیعی است و اغلب به خاطر خودش انجام می شود ، تا آنکه وسیله ای برای رسیدن به چیزی دیگر باشد ، یعنی به گونه ای اختیاری و خود انگیخته و حالتی لذت بخش را در بر دارد. بازی وسیله ای برای بیان احساسات، برقراری روابط، توصیف تجربیات، آشکارکردن آرزوها و خود شکوفایی است و چون کودکان غالباً قابلیت کلامی و شناختی کمتری در بیان احساسات خود دارند ، بازی برای آنان یک وسیله ی ارتباطی طبیعی و عینی برای کنار آمدن با دنیاست.
کودک در بازی نیازهای حسی - حرکتی خود را برآورده می سازد و انرژی غنی شده در درون خویش را به گونه ای منطقی تخلیه می نماید که این عمل نه تنها آرامش روحی او را افزایش می هد بلکه باعث پویایی رفتارش نیز می شود در. صورتی که این انرژی امکان بروز نیابد احتمالاً به اضطراب ، افسردگی و پرتحرکی تبدیل می شود. او برای حفظ تعادلش با محیط باید اضطرابی را که درگیر آن است بیرون براند که این کار ممکن است با عصبانیت، فریاد کشیدن، اشک ریختن، شکستن اشیاء، لجبازی، بی صبری و . . . همراه باشد. بازی موجب می شود کودک رابطه صحیحیبا دیگران برقرار سازد و رفتارهای خود را متعادل کند ، همچنین همکاری ، مهربانی ، صبر، گذشت ، دوست داشتن دیگران ، کمک به دیگران ، احترام به یکدیگر را در فعالیت ها و بازی های گروهی بیاموزد.
زندگی آتی کودکان در اجتماع نیز تا حد زیادی به نوع این ارتباطات و فعالیت هاوابسته است. بازی به عنوان یکی از ابتدایی ترین رفتارهای حرکتی کودکان مطرح است . کودک از طریق بازی به نتایج مهمی دست می یابد، زیرا بازی های ساده وابتدایی جرقه ای برای رسیدن به مهارت های گوناگون و اجراهای ورزشی پیچیده اند، ودر نتیجه موجب پیشرفت رشد حرکتی و روانی آنها می شوند. - شیخ و همکاران، - 1382اما سوالی که مطرح میشود این است که با چه نوعی از این بازیها می توانیم به این اهداف نزدیکتر شویم؟ در مورد نقشبازی بر انسجام گروهی و روابط بین فردی نظریات متعددی وجود دارد. عده ای از محققان چون هی وود1 - 1993 - و کاریتا و همکاران - 1998 - معتقدند که مشارکت کودکان در فعالیت های گروهی و بازی با همسالان موجب رشد اجتماعی و بهبود روابط بین فردی می شود .
به نظر تاکوچی - 1994 - 2 بازی در همه جوامع بشری دیده می شود ، کودکان تمام اوقات خود را صرف بازی می کنند و بازی پدیده مشترکی بین آنهامی باشد. پارکس3 و همکاران ، - 2006 - اعتقاد دارند که نتیجه مهم ورزش و بازی، فرآیند اجتماعی سازی آن است و بر اثر این تاثیر گذاری کودکان نقشهای اجتماعی را که در آینده با آن مواجه می شوند ، می آموزند. کین - 1997 - 4 نیز با مطالعه و جمع بندی بیش از 200 مقاله و تحقیق انجام شده پیرامون ورزش ، نتیجه گیری کرد که برنامه های ورزشیدر مدارس اهداف نه گانه ای را که شامل رشد اخلاقی ، همبستگی و احراز صلاحیت های اجتماعی می شود دنبال کرده و در رشد و توسعه آن نقش اساسی دارد.
از نظر وایگوتکسی - 1978، - 1977بازی تاثیر چشمگیری در رشد دارد که این تاثیر هم در حیطه رشد شناختی و هم رشد عاطفی-اجتماعی است. تحقیق مندز و فوگل 2002 - - در مورد رابطه بازی، قدرت بیان و ومشکلات بین فردی، نشان دادکه مهارتهای بازی با میزان درگیری در کلاس مرتبط بودند. آنها دریافتند کودکانی که به خوبی بازی میکردند، تحریک، توجه، اصرار برتمرین و نگرش مثبت بیشتری در موردیادگیری در محیط کلاس در مقایسه با کودکانی که به خوبی بازی نمی کردند نشان دادند - مندز، فوگل . - 2002 کارل در دیم1 آلمان، بویه2 وتیوان در کانادا در تحقیقات خود بر اهمیت ویژه ورزش در سلامت و انسجام صحه گذاردند - انورقلی، . - 2003 گلوور - 2003 - 3 اشاره می کند فردی که خود را متعلق به یک تیم ورزشی می داند مسوولانه تر عمل میکند - دی، گلوور، . - 2003
بازیهای کودک در رشد اجتماعی او مؤثر هستند زیرا شخصیت خود را چنانکه هست در میدان بازی آشکار میسازددر، بازی است که کودک نوع و میزان تصوّر و تخیّل، استعداد همکاری و معامله ی منصفانه ی خود را آشکار میکند. بازی عامل مؤثر و مهمی در تعیین و تربیت ارزشهای اجتماعی است' . - شعارینژاد، . - 1368 بازی در ایجاد الگوی رفتاری مطلوب و خاموشسازی رفتار نامطلوب مؤثر است و این یک نوع یادگیری است. انواع روشهای بازی بر اساس طبقه بندی اورلیک - 1978 - 4 عبارتند از؛ روش رقابتی -هدف رقابتی که هدف شکست دادن فرد یا همه است. روش مشارکتی -هدف رقابتی که گروه با هم در داخل مشارکت و خارج از آن رقابت میکنند .
روش فردی - هدف فردی ، افراد اهداف شخصی را بدون تعامل مشارکتی یا رقابتی دنبال میکنند. روش مشارکتی-هدف فردی، افراد با هم همکاری ودر دستیابی به اهداف خود به یکدیگر کمک میکنند. روش مشارکتی-هدف مشارکتی، بازیکنان برای رسیدن به هدف مشترکی با یکدیگر تلاش و همکاری میکنند. بازیهای مشارکتینسبت به بازیهای صرف رقابتی ، متنوعتر و تطبیق پذیر ترند، به تجهیزات و هزینه کمتری نیاز د ارند، هر کسی میتواند بازی کند ، قوانین منعطف ترند، کودکان در این نوع بازیها مشارکت، همدلی، کار واحد ، فرصت دادن به دیگران را می آموزند. اما بازیهایی که فقط اهداف مشارکتی را دنبال میکنند برای کودکان خسته کننده و کسالت بار خواهند بود پس برای ترغیب کودکان به همکاری و بازی بهتر است ، اهداف رقابتی هم در این بازیها لحاظ شوند که بازی سرگرم کننده تر و لذت بخش تر جریان یابد.
با توجه به پیچیدگی روابط بین فردی و گروهی در جوامع امروزی لزوم پرداختن به این خصایص در بین دانش آموزان و عوامل اجتماعی مرتبط با آن بیش از پیش احساس میشود . معلمان و مربیان در رشد روابط بین فردی و انسجام در گروه کودکان نقش به سزایی دارند . مدرسه میتواند با فراهم آوردن فرصتهای گروهی برای آموزش مهارتهای اجتماعی و ارتباطی بین فردی به رشد ارزش ها ، هنجارها، صلاحیتهاو مشارکت گروهی دانش آموزان کمک کند. آنها میتوانند از طریق برنامه هایی چون طراحی و اجرای انواع فعالیت ها از جمله بازی های مناسب ، زمینه های انسجام گروهی و بهبود روابط بین فردی برای دانش آموزان فراهم آورند. در زمینه ی نقش بازی در بهبود روابط بین فردی و انسجام کودکان ، تحقیقات کمی صورت گرفته است، بنابراین با توجه به کمبود مطالعات تجربی انجام شده در این زمینه، هدف از تحقیق حاضر بررسی تاثیر بازیهای مشارکتی/رقابتی بر بهبود روابط بین فردی و انسجام گروهی کودکان دختر 10 تا 12 سال می باشد.
