بخشی از مقاله
در عصر حاضر نیروی انسانی یکی از مهمترین شاخص های پیشرفت و توسعه یافتگی جوامع بشمار می رود وکشوری می تواند مسیر رشد و بالندگی را طی نماید که با مشارکت تمامی اقشار جامعه زمینه های لازم برای شکوفایی استعدادهای نهفته و بهره گیری از امکانات مادی، انسانی و فرهنگی جامعه را فراهم آورد. وقتی مشارکت در سازمانی پیاده شود، تمام کارکنان وجود خود را محترم، با ارزش، کارساز یافته و خود را در سرنوشت سازمان سهیم می دانند و نسبت به سازمان تعهد پیدا میکنند. بنابراین دخالت و مشارکت کارکنان در تصمیم گیری های سازمان و بکارگیری نظرات آنان خصوصا در شارایط بحرانی در عمل باعث افزایش حس مسئولیت پذیری و تعهد در قبال تصمیمات اتخاذ شده می گردد و مدیران باید کارکنان را در پیشبرد امور سازمانی با توجه به صلاحیت و کارایی شان سهیم نموده و به نظرات آنها در خصوص مسائل سازمانی احترام قائل شوند و از این طریق تعهد کارکنان را به سازمان افزایش دهند.
در بین ابعاد مشارکت فردی کارکنان در سازمان بویژه در شاریط بحران ، از منظر میزان همبستگی با رفتار سازمانی تفاوت زیادی وجود ندارد چرا که میزان همبستگی این ابعاد تا حدودی نزدیک به یکدیگر میباشد. با این همه بعد مشارکت در ارائه پیشنهادات و ایدههای نوآورانه - با میزان همبستگی - 0,548 نسبت به سایر ابعاد، همبستگی قویتری با رفتار شهروندی سازمانی کارکنان دارد. سطح معناداری کلیه آزمونها 0,000 شده که از 0,05 کمتر میباشد و این نشان میدهد که آزمونهای برقرار شده معنادار میباشند و میتوان به نتایج حاصل شده از پژوهش اتکا کرد.
-1 دانشیار و عضو هیئت علمی و مدیر گروه مدیریت اجرائی واحد شاهرود ،دانشگاه آزاد اسلامی ، شاهرود ،ایران -2 دانشیار و عضو هیئت علمی گروه مدیریت اجرائی واحد شاهرود ،دانشگاه آزاد اسلامی ، شاهرود ،ایران -3 دانشجوی کارشناسی ارشد ، گروه مدیریت اجرائی واحد شاهرود ،دانشگاه آزاد اسلامی ، شاهرود ،ایران
مقدمه
نیمه سده بیستم زمان پدید آمدن اندیشه های تازه در امور سازمان ها بود. یکی از این اندیشه های تازه که بر چگونگی کار سازمان ها و رفتار سازمانی اثری ژرف نهاده، مطرح شدن موضوع مشارکت و گسترش آن در سازمان های دولتی و خصوصی کشورهای صنعتی جهان است. این موضوع بر پایه سودمندی هایی که از به کار بردن آن در سازمان های گوناگون عمرانی، صنعتی، تجاری و.... بدست آمده به چنان توانمندی هایی رسیده است که نوید دگرگونی های دیگری را در قلمرو سازمان ها فرا راه جهان قرار داده است.
در دهه اخیر، بررسی رفتار افراد در محیط کار، توجه محققان را بیش از پیش به خود جلب کرده است. هدف مشترک بیشتر مطالعات، تعریف نوعی رفتار فردی است که به موفقیت بلند مدت سازمان، کمک می کند. - کاسترو4 و همکاران به نقل از مقیمی، . - 1384 امروزه مدیران سازمان ها تلاش می کنند تا کارکنان را برانگیزنند و مشارکت فردی آنان را در سازمان و تصمیم گیری های سازمانی افزایش دهند و از آن طریق عملکرد سازمانی را بالا ببرند.
سازمان ها بدون تمایل کارکنان به همکاری، قادر به توسعه اثربخشی خود نیستند. تفاوت همکاری خود جوش با اجباری، از اهمیتی فوق العاده برخوردار می باشد زیرا در حالت اجبار، فرد وظایف خود را در راستای مقررات، قوانین و استانداردهای تعیینشده سازمانی و صرفاً در حد رعایت الزامات قانونی انجام می دهد در حالی که در همکاری و مشارکت خودجوش و آگاهانه، افراد کوشش، انرژی و بصیرت خود را در جهت شکوفایی توانایی های شخصی و حتی به نفع سازمان به کار می گیرند. در ادبیات نوین مدیریت به انجام خود جوش و آگاهانه وظایف فرا قانونی توسط کارکنان، »رفتار شهروندی سازمانی5« گفته شده است - زراعی متین و همکاران، . - 1385
آن چه امروزه در ادبیات مدیریت، بدیهی می نماید آن است که سازمان ها به کارکنانی با تمایل به حرکت در فراسوی الزامات رسمی شغل، نیاز دارند - موریسون6، . - 1994 رفتارهای مثبت فراتر از نقش، تحت عنوان »رفتار شهروندی سازمانی« مورد توجه قرار گرفته و غفلت از آن ها در ارزایابی عملکرد کارکنان پذیرفتنی نیست چرا که سازمان ها به لزوم مشارکت فردی داوطلبانه، خودآگاه و بلند مدت افراد در جهت دستیابی به اهداف سازمانی واقف شده اند.
اهمیت کاربردی مفهوم »رفتار شهروندی سازمانی« از این فرض منطقی ناشی شده که رفتارهای مذکور شامل پیگیری های فراتر از الزامات رسمی شغل بوده و فرض بر این است که چنان چه بسیاری از همکاری های داوطلبانه کارکنان در طول زمان تکرار شوند، میزان اثر بخشی سازمانی مضاعف خواهد شد - اورگان و کونوسکی7، . - 1989
در طول دهه گذشته، علاقه به رفتار شهروندی سازمانی و مفاهیم مرتبط با آن از قبیل رفتارهای سازمانی فرا اجتماعی، خودانگیختگی سازمانی و عملکرد زمینه ای آن قدر زیاد بوده است که این موضوع از موضوعات رفتار سازمانی فراتر رفته و امروزه از آن در مدیریت راهبردی منابع انسانی، مدیریت بین الملل، اقتصاد، بازاریابی، روانشناسی، قانون کار و صنعت مورد استفاده قرار می گیرد - پودساکف و همکاران،. - 2000
بیان مسئله سازمان ها بدون تمایل داوطلبانه افراد به همکاری، قادر به توسعه اثر بخشی خرد جمعی خود نیستند. زیرا در حالت اجباری، شخص وظایف خود را در راستای مقررات و قوانین و استانداردهای قابل قبول یک سازمان و صرفا در حد رعایت الزامات انجام می دهد. ولی در همکاری داوطلبانه افراد سعی، کوشش، انرژی و بصیرت خود را برای شکوفایی توانایی های خود به نفع سازمان ابراز می کنند. رفتار شهروندی سازمانی یک تفکر و ایده است و آن مشتمل بر رفتارهای متنوع کارکنان نظیر پذیرش و به عهده گرفتن مسوولیت های اضافی، پیروی از قوانین و رویه های سازمان، حفظ و توسعه نگرش مثبت، شکیبایی و تحمل نارضایتی و مشکلات در سر کار است - سعادت،. - 1372
در عصر حاضر نیروی انسانی یکی از مهمترین شاخص های پیشرفت و توسعه یافتگی جوامع بشمار می رود و کشوری می تواند مسیر رشد و بالندگی را طی نماید که با مشارکت تمامی اقشار جامعه زمینه های لازم برای شکوفایی استعدادهای نهفته و بهره گیری از امکانات مادی، انسانی و فرهنگی جامعه را فراهم آورد. وقتی مشارکت در سازمانی پیاده شود، تمام کارکنان وجود خود را محترم، با ارزش، کارساز یافته و خود را در سرنوشت سازمان سهیم می دانند و نسبت به سازمان تعهد پیدا میکنند - مومنی،. - 1385
بنابراین دخالت و مشارکت کارکنان در تصمیم گیری های سازمان و بکارگیری نظرات آنان در عمل باعث افزایش حس مسئولیت پذیری و تعهد در قبال تصمیمات اتخاذ شده می گردد.
