بخشی از مقاله
چکیده
در سالیان اخیر مدیریت زنجیره تأمین - SCM - با هدف بهرهورتر نمودن زنجیره تأمین و کاهش هزینه کلی، از موضوعات اساسی است که در هر صنعت به آن پرداخته میشود. در زنجیره تأمینهای امروزی تعیین سطح فروش برای کالاهای تولیدی در دورههای زمانی مشخص و به دسته مشتریان خاص از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. اهمیت این موضوع زمانی بیشتر میشود که ما مجبور باشیم این کار را برای اقلام فاسد شدنی نظیر خون، واکسن، مواد غذایی و ...انجام دهیم که نه تنها دارای دسته مشتریان متفاوتی هستند، بلکه باید در یک دوره کوتاه مدت و قبل از فاسد شدن محصول به مصرف برسند. این مقاله مدلی برای تعیین سطح بهینه اقلام فاسد شدنی و در دو سطح ارائه داده است و با توجه به تقاضای مشتریان در دورههای زمانی مختلف به تعیین سطح بهینه فروش با استفاده از روشهای دقیق و برخی روشهای فراابتکاری پرداخته است.
-1 مقدمه
در زنجیرهی عرضه سنتی هر عضو زنجیره، سطح موجودی، مقدار سفارشات و میزان تولیدات خود را تنها براساس تقاضای مشتریان خود برنامهریزی میکند. این امر بدلیل آن است که اطلاعات هر عضو زنجیره تنها مختص مشتریان مستقیم و بلاواسطه خود است. از اینرو بهرهوری زنجیره تأمین لزوما در بالاترین سطح قرار ندارد. زنجیرهی تأمین شامل کلیهی فعالیتهای دربرگیرندهی تحویل یک محصول از مواد خام تا محصول نهایی است. این فعالیتها کلیه مراحل ساخت، کنترل موجودی، توزیع، انبارداری و خدمات مشتری را در برمیگیرد که اموری هزینهزا هستند.
این امر لزوما برای اقلام فاسد شدنی بسیار مهمتر و حیاتیتر خواهد بود چرا که ویژگیهای خاص این دسته از محصولات موجب میشود تا نیازمند روشهای خاصی برای نگهداری و همچنین حمل و نقل باشند. این دلایل موجب نیاز به برنامهریزی دقیقتر در راستای مدیریت زنجیره و ارتباطات بین اجزای زنجیره است تا تقاضای مشتریان در دورههای زمانی مختلف به بهترین صورت برآورده گردد. در سالهای اخیر توجه بسیاری به روشهایی شده که ضمن افزایش میزان سوددهی این قبیل محصولات فاسد شدنی - نظیر محصولات لبنیاتی - از طریق فروش، مدلی طراحی شود تا بتوان از ضرر ناشی از فاسد شدن کالا در دورههای مختلف زمانی فروش جلوگیری کرد. یکی از روشهایی که در بسیاری از مقالات به آن پرداخته شده استفاده از زنجیره تأمین دوسطحی با سیاست مدیریت موجودی فروشنده میباشد.
-2 مرور ادبیات
جهانی شدن، اقتصاد و توسعه فناوری باعث گردیده است که سازمانها برای حفظ و بقای خود به اهمیت ارضای نیازهای مشتریان پی ببرند . - Beamon, 1998 - این نیازها در طی زمان دائما در حال تغییر میباشد. شناسایی درست و به موقع نیازهای بازار هدف با توجه شرایط جغرافیایی، فرهنگ، آداب و رسوم، سطح توقعات و ... یکی از مهمترین اهداف هر شرکتی است. به هرحال، با فشار مقررات دولتی برای اخذ استانداردهای زیست محیطی، رشد فزاینده تقاضای مشتریان برای عرضه محصولات سبز، حفظ منابع اولیه، بازیافت محصول و مدیریت هدررفت، توجه بسیاری به مبحث موجودی در زنجیره تأمین شده است .
- Srivastava, 2007 - موفقیت در زنجیره تأمین نیازمند درنظر گرفتن عوامل و معیارهای مختلف است. اتخاذ استراتژی سرمایهگذاری در زمینه بهبود عملکرد زیست محیطی زنجیره تأمین، مزایا و منافع زیادی مانند: صرفهجویی در منابع انرژی، کاهش آلایندهها، حذف یا کاهش ضایعات، ایجاد ارزش برای مشتریان و در نهایت ارتقاء بهرهوری برای شرکتها و سازمانها به همراه خواهد داشت . - Boks & Stevels, 2007 - در این میان زنجیره تأمین دو سطحی با کاهش قیمت خرید برای مشتریان و ایجاد ارزش افزوده برای فروشندگان از اهمیت ویژهای برخوردار است .
- Sadeghi, Saidi-Mehrabad, & Sâdeqi, 2011; Zhao, Wang, & Lai, 2007 - دیابات به موضوع زنجیره تأمین دوسطحی تحت سیستم موجودی VMI پرداخته است. او از زنجیره تأمین دو سطحی برای طراحی مدلی جهت پیدا کردن مقدار بهینه برای فروش بهره برده است. سپس با تعریف روش حلی ترکیبی، روش حل خود را با روشهای سنتی مقایسه کرده است . - Diabat, 2014 - مطالعات دیگری نیز پیرامون زنجیره تأمین دوسطحی انجام پدیرفته است که از جمله آنها میتوان به مقاله ناچاپین و جواهر اشاره کرد . - Nachiappan & Jawahar, 2007 -
-3 تعریف مسئله
زنجیره تأمین دو سطحی تنها شامل دو جزء تأمین کننده و فروشنده است. در زنجیره تأمین دو بخشی، موجودی فروشنده توسط تامین کننده مدیریت میشود که به آن "مدیریت بر مبنای موجودی فروشنده" - VMI - نامیده میشود. در این سیستم تأمین کننده بر مبنای اطلاعات مربوط به تقاضای مشتریان هر فروشنده، سفارشات خرید را انجام میدهد. به عبارت دیگر، بجای آنکه فروشنده میزان موجودی خود را کنترل نموده و اقدام به سفارشدهی نماید، تأمین کننده این کار را انجام میدهد .
- Holmström, 1998 - از مزایای این مدل برآورده شدن تقاضای مشتریان نهایی در کمترین زمان ممکن است. مسأله تعیین سطح بهینه فروش در یک زنجیره تأمین دو بخشی چند دوره ای، قابل تبدیل به یک مدل برنامهریزی ریاضی با تابع هدف غیرخطی است . - Diabat, 2014 - در این مدل به اطلاعاتی از قبیل ظرفیت هر فروشنده، هزینه نگهداری موجودی، هزینه ثبت سفارش، حد بالا و پایین میزان فروش، هزینه تولید وتوزیع کالا مورد نیاز است.
بایستی توجه نمود که بدلیل هزینههای نگهداری و همچنین محدود بودن ظرفیت فروشنده نمیتوان میزان موجودی را برابر با میزان تقاضا در نظر گرفت . در این مقاله مساله تعیین سطح بهینه فروش چند دوره ای اقلام فاسد شدنی در یک زنجیره تامین دو بخشی با هدف بیشینه کردن سود کل حاصل از فروش، معرفی، مدلسازی و حل میشود. در این مساله علاوه بر اطلاعات کلی در هر زنجیره تامین دو بخشی به حداکثر دوره قابلیت نگهداری محصول نیز نیاز است.
-4 فرضیات مدل
برای مدلسازی زنجیره تامین دوسطحی، همچون سایر مدلهای زنجیره تامین نیاز به در نظر گرفتن فرضیاتی است. فرضیات بکار گرفته شده در این مقاله به شرح زیر است:
· مشتریان دارای تقاضاهای متفاوت و قطعی در دورههای زمانی مختلف هستند.
· حد بالا و پایین مشخص برای میزان فروش هر فروشنده در هر دوره وجود دارد.
· بدلیل خاصیت فاسد شدنی اقلام، هر واحد موجودی حداکثر به میزان مشخصی از دوره ها قابل نگهداری است. علاوه بر موارد فوق فرض میشود که پارامترهای مدل شامل تقاضای فروشنده، ظرفیت هر فروشنده، هزینههای نگهداری و ثبت سفارش،هزینه راهاندازی تولید در هر دوره، هزینه ارسال کالا از تأمین کننده به فروشنده مشخص است.
