بخشی از مقاله
چکیده
این طرح در سال زراعی 1391-92 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی خوزستان - اهواز - در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار بر روی 20 لاین جو اجرا شد. تجزیه داده ها نشان داد که تفاوت بین لاین ها از نظر ارتفاع بوته، طول پدانکل طول، سنبله با ریشک، طول سنبله بدون ریشک، مساحت برگ پرچم، تعداد سنبلچه در سنبله، تعداد سنبله در متر مربع، تعداد دانه در متر مربع، تعداد دانه در سنبله، عملکرد، عملکرد بیولوژیک، تعداد روز تا رسیدگی، تعداد روز تا گرده افشانی، تعداد روز تا گلدهی، طول دوره پر شدن دانه معنی دار است.
با استفاده از امید ریاضی میانگین مربعات واریانس های ژنوتیپی و محیطی محاسبه شد و با استفاده از این واریانس ها، وراثت پذیری صفات برآورد گردید. همچنین همبستگی صفات محاسبه شده و تجزیه علیت نیز انجام شد. وراثت پذیری صفات تعداد روز تا گرده افشانی، تعداد روز تا گلدهی، تعداد دانه در سنبله، تعداد روز تا رسیدگی بیشترین مقدار بود. کمترین مقدار وراثت پذیری را نیز عملکرد بیولوژیک دارا بود. براساس تجزیه علیت، صفت مساحت برگ پرچم و عملکرد بیولوژیک بیشترین اثر مستقیم را بر روی عملکرد داشتند.
.1 مقدمه
جو از غلات مهم در جهان می باشد و به عنوان یکی از گیاهان اهلی شده اولیه نقش مهم در پیشرفت بشر و تهیه غذایی او دارد. فرآیند اصلاح جو برای تولید ژنوتیپ هایی که حداکثر بهره وری را در شرایط مختلف رشد داشته باشد به ایجاد جمعیت ها بستگی دارد. از نظر تئوری، برای اینکه صفتی بتواند معیاری مناسب برای گزینش در برنامه های اصلاح عملکرد باشد، باید همبستگی بالایی با عملکرد داشته باشد و وراثت پذیری آن در حدی قابل قبول و بیش از عملکرد باشد
در جو ارتفاع گیاه صفتی است که توسط چند ژن کنترل می شود و وراثت پذیری آن 62 درصد برآورد شده است ولی ژنوتیپ هایی که در اثر جهش دارای یک مکان ژنی از فنوتیپ های پا کوتاه، متوسط وپا بلند باشند
نتایج یک آزمایش بر روی لاین های برتر جو نشان داد که بیشترین مقدار وراثت پذیری به ترتیب مربوط به صفت تعداد روز تا گلدهی و تعداد روز تا رسیدن می باشد
مهم ترین نقش وراثت پذیری در صفات، نقش پسش بینی کننده آن است که حد اطمینان ارزش فنوتیپی افراد را به عنوان راهنمایی برای ارزش زاد آوری آن ها نشان می دهد. فقط ارزش فنوتیپی افراد مستقیما قابل اندازه گیری است. اما ارزش زاد آوری افراد است که تاثیر ارزش های فنوتیپی را در نسل بعدی تعیین می کند - Falconer,1989 - یکی از روش های بسیار مفید کاربردی برای تجزیه همبستگی ژنتیکی و فنوتیپی و پی بردن به اثرات مستقیم و غیر مستقیم، استفاده از ضرایب علیت است
بنیان گذار تجزیه علیت سول رایت است. وی در سال 1934 روشی را برای مطالعه اثرات مستقیم و غیر مستقیم ابداع کرد. تجزیه علیت، همبستگی بین متغیرها را به اثرات مستقیم و غیر مستقیم تجزیه می کند.
. 2 مواد و روشها
این آزمایش در سال زراعی 1391-92 در مزرعه تحقیقاتی مرکز تحقیقات خوزستان - اهواز - با موقعیت 30 تا 33 شمالی و طول جغرافیایی 40:47 تا 30:50 شرقی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 20 لاین جو در سه تکرار انجام شد. عملیات کاشت داشت، برداشت به نحو مطلوب انجام و در طی فصل رشد و پس از برداشت از صفات ارتفاع بوته، طول پدانکل، طول سنبله با ریشک طول سنبله بدون ریشک، وزن هزار دانه، مساحت برگ پرچم، تعداد سنبلچه در سنبله، شاخص برداشت، تعداد سنبله در متر مربع، تعداد دانه در متر مربع، تعداد دانه در سنبله، عملکرد، عملکرد بیولوژیک، تعداد روز تا رسیدگی، تعداد روز تا گرده افشانی، تعداد روز تا گلدهی، طول دوره پر شدن دانه اندازه گیری شد.
تجزیه و تحلیل داده ها در قالب طرح بلوک کامل تصادفی و با استفاده از نرم افزار Minitab16، path، Excel انجام شد. با استفاده از امید ریاضی میانگین مربعات، واریانس های ژنوتیپی و فنوتیپی محاسبه و وراثت پذیری عمومی صفات برآورد شد - جدول . - 1 سپس تجزیه علیت انجام شد.
.3نتایج و بحث
نتایج آزمایشات نشان می دهد که بیشترین مقدار وراثت پذیری به ترتیب مربوط به صفت تعداد روز تا گرده افشانی، تعداد روز تا گلدهی، تعداد روز تا رسیدگی می باشد - جدول. - 2 - نیستانی وهمکاران، - 1382 گزارش کردند که بیشترین مقدار وراثت پذیری مربوط به صفت تعداد روز تا سنبله دهی و تعداد روز تا رسیدن می باشد. کم ترین وراثت پذیری مربوط به صفات شاخص برداشت و عملکرد بیولوژیک است - جدول. - 2 - سیاهپوش وهمکاران، - 1382 اعلام کردند که صفت عملکرد بیولوژیک دارای کم ترین وراثت پذیری می باشد. نتایج حاصل از تجزیه علیت نشان می دهد که بیشترین اثر مستقیم مثبت را مساحت برگ پرچم بر روی عملکرد دانه داشت و کمترین اثر مستقیم را تعداد دانه در سنبله بر روی عملکرد دانه داشت.
- Shamsuddin AK,1987 - نشان دادند که تعداد دانه در سنبله اثر غیر مستقیم و منفی بر روی عملکرد دانه داشته است. - نیستانی و همکاران، - 1384 گزارش کردند که صفت تعداد دانه در سنبله بیشترین اثر مستقیم را بر عملکرد دانه داشت. اثر مستقیم وزن هزار دانه بر عملکرد تا حدودی به دلیل اثر غیر مستقیم و منفی تعداد دانه در سنبله کمتر بود. همچنین صفت طول پدانکل با اثر مستقیم مثبت و همبستگی منفی بر روی عملکرد به دلیل اثر غیر مستقیم آن از طریق تعداد دانه در سنبله با مقدار صفر و شاخص برداشت با مقدار - 0/16 - ، عملکرد بیولوژیک - -0/20 - ، مساحت برگ پرچم - -0/02 - می باشد
- جدول- - 1 امید ریاضی میانگین مربعات، واریانس های ژنوتیپی و فنوتیپی محاسبه
- جدول - 2- مقادیر وراثت پذیری عمومی - - H2b.s صفات مورد مطالعه
- جدول - 3- نتایج تجزیه علیت ضرایب همبستگی فنوتیپی عملکرد دانه با صفات باقی مانده در مدل رگرسیون
