مقاله تعیین عوامل موفقیت فرماندهی و کنترل بحران­های ناشی از نبرد های شهری

بخشی از مقاله

چکیده
امروزه برای مواجهه و مقابله با بحران های ناشی از بلایا نیاز به رفتاری سازمان یافته است. در این راستا شناسایی عوامل کلیدی، فرماندهان را در فرماندهی و کنترل این بحران ها بسیار یاری نموده تا فرماندهی این بحران ها محدود به انجام فعالیت هایی پس از وقوع بحران نبوده و فرماندهان تمام مراحل بحران را تحت پوشش قرار داده و به بهترین نحو مدیریت نمایند. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی می باشد؛ با انتخاب محورها و شاخصهای پیشنهادی - از طریق مطالعات کتابخانه ای، نظرات خبرگان و مطالعه نمونه های اجرا شده - آغاز شده و پس از تهیه پرسشنامه و ارسال به جامعه نمونه مد نظر و تجزیه و تحلیل پرسشنامه های بازگشتی بوسیله روش تجزیه و تحلیل عاملی، عوامل و شاخص های پیشنهادی، مورد تأیید آماری قرار گرفته است که نتیجه اقدامات انجام شده آن تعیین عوامل و شاخص های کلیدی و اثر گذار در موفقیت فرماندهان در فرماندهی بحران های ناشی از نبردهای شهری در 3 بعد عوامل پیش از بحران، عوامل حین بحران و عوامل پس از بحران و 8 شاخص می باشد.

واژه های کلیدی: موفقیت- فرماندهی- کنترل- بحران- نبرد شهری

مقدمه
»بحران… مقولهای است که همه سازمانها و جوامع کم و بیش و با توجه به ماهیت و فعالیتشان به گونهای با آن روبرو هستند. بروز خطرات، سوانح و بحرانهای مختلف اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و نظامی به همراه حوادث غیر قابل پیشبینی واقعیتی است که بشر در طول تاریخ همواره با آن آشنا بوده است. صنعتی شدن جوامع و گسترش ارتباطات ماهوارهای و نقل و انتقادات اطلاعات به طور وسیع و همچنین بزرگترشدن سازمانهای اجتماعی که همراه با موفقیتهای فراوان تکنولوژیکی و اجتماعی بوده است؛ نه تنها میزان بروز خطرات غیر منتظره را کاهش نداده است بلکه در بسیاری موارد افزایش نیز داده است. - Mitroff ، - 1987 به بیان دیگر امروزه بحرانها در سازمان نهادینه گردیدهاند و واقعیتی جداناپذیر از ماهیت درونی سازمانها شدهاند.

از این رو سازمانها مجبورند همراه با افزایش پیچیدگی و توان تولیدی خود، توان رویارویی و مواجهه با بحرانهای مختلف را در خود افزایش دهند، امری که تنها با برنامهریزیهای میان مدت و بلند مدت ممکن میگردد Booth - ،. - 1993به دیگر سخن امروزه برای مواجهه و مقابله با بحران های ناشی از بلایا نیاز به رفتاری سازمان یافته است. در این راستا شناسایی عوامل کلیدی، فرماندهان را در فرماندهی این بحران ها بسیار یاری نموده تا فرماندهی این بحران ها محدود به انجام فعالیت هایی پس از وقوع بحران نبوده و فرماندهان تمام مراحل بحران را تحت پوشش قرار داده و به بهترین نحو مدیریت نمایند.

ادبیات تحقیق

بیان مسئله تحقیق

بررسی آمار و وقایع نشان می دهد که بروز حوادث روندی فزاینده داشته و ضرورت پرداختن به راهکارهای کاهش وقوع حوادث و اثرات آن روز به روز بیشتر احساس می شود. لزوم برنامه ریزی برای کاهش اثرات بلایای طبیعی وغیرطبیعی و جلوگیری از اثرات منفی این حوادث بر فرآیند توسعه پایدار، ایجاب می کند تا مطالعات فنی و علمی در جهت تعریف و تدوین مدیریت بحران بلایا، احداث مرکز فرماندهی بحران و بکارگیری سیستم های کارآمد انجام پذیرد. - گاتز چاک، - 1383 با توجه به مطالب بیان شده این تحقیق برآن است تا عوامل موفقیت فرماندهی و کنترل بحرانهای ناشی از نبرد های شهری را شناسایی نمایند.

اهمیت مسئله تحقیق

از انجایی که وجود یک طرح یا برنامه ریزی جامع در مواقع بحران می تواند یک سازمان را از حالت ایستا و رو به افول به سازمانی پویا تبدیل نموده و فرماندهان ارشد را که در مجمع الجزایری از اتفاقات دچار شده اند رها گرداند؛ همواره لزوم یک طرح یا الگو یا برنامه مدون بیش از پیش نمایان است.لذا این طرح زمانی میتواند قابلیتهای مذکور را داشته باشد که در آن عوامل کلیدی موفقیت پیاده سازی آن طرح به خوبی شناسایی و مشخص گردند. از این رو ضرورت شناسایی این عوامل در طراحی این برنامه انکار ناپذیر می باشد.

اهداف تحقیق

•شناسایی عوامل و شاخص های کلیدی موفقیت فرماندهی و کنترل بحرانهای ناشی نبردهای شهری
•ارائه راهبرد و روش مناسبی برای رسیدن به موفقیت در فرماندهی بحران ها در سازمان ها بوسیله طرح های آماده سازی ارائه شده؛
•ارائه طرح های آماده سازی برای سازمان ها برای فرماندهی بحران ها

سوالات تحقیق
با توجه به روند کند استقرار و اجرای پروژهها در سازمانها، این تحقیق بر آن است تا در مورد موفقیت در مدیریت بهتر بحران ها به تفحص و کنکاش بپردازد ؛ لذا سوالات تحقیق را بشرح ذیل بیان می گردد:

•عوامل کلیدی موفقیت فرماندهان در فرماندهی و کنترل بحران ها کدامند؟
•شاخص های عوامل کلیدی موفقیت فرماندهان در فرماندهی و کنترل بحران ها کدامند؟

پیشینه مطالعات انجام شده

با استناد به قانون تشکیل سازمان مدیریت بحران کشور مصوب 86/10/25 سازمان مدیریت بحران کشور به منظور ایجاد مدیریت یکپارچه در امر سیاستگذاری، برنامه ریزی، ایجاد هماهنگی و انسجام در زمینه های اجرائی و پژوهشی، اطلاع رسانی متمرکز و نظارت بر مراحل مختلف مدیریت بحران و ساماندهی و بازسازی مناطق آسیب دیده و استفاده از همه امکانات و لوازم مورد نیاز وزارتخانه ها، موسسات و شرکتهای دولتی و عمومی، بانکها و بیمه های دولتی، نیروهای نظامی و انتظامی، موسسات عمومی غیردولتی، شوراهای اسلامی، شهرداریها، تشکلهای مردمی، موسساتی که شمول قانون بر آنها مستلزم ذکر نام است، دستگاههای تحت امر مقام معظم رهبری و نیروهای مسلح در صورت تفویض اختیار معظم له، جهت بهره مندی بهینه از توانمندیهای ملی منطقه ای و محلی در مواجهه با حوادث طبیعی و سوانح پیش بینی نشده تشکیل می گردد. - http://www.ndmo.org - در ایران تحقیقات عدیده ای در زمینه بررسی نقش عوامل مختلف در مدیریت بحران های مختلف صورت پذیرفته است که در جدول شماره 1 به برخی از آن ها اشاره می نماییم. - Shiyan ،2001و محمدی،1385 و Spillon،2002 و اخوان، - 1390

تعاریف عملیاتی

واژه ها و اصطلاحات تخصصی مورد استفاده در این پژوهش بشرح ذیل می باشند

• چالش سازمانی
مشکلات و نواقص اجرایی و عدم سازگاری و تناقص اطلاعاتی دربطن فرآیندهای واحد سازمانی را میگویند. - بافنده زنده، - 1388

•مهندسی مجدد فرایندها
نگرشی است که موجب استقرار رویکرد فرآیندی در سازمان می گردد. مهندسی مجدد فرآیند تغییر بنیادین روش انجام کار به منظور دستیابی به بهبود سریع و چشمگیر عملکرد در معیارهای حساس امروز همچون قیمت، سرعت، کیفیت، سهم بازار و بازگشت سرمایه می باشد. - مایکل همر، - 2005

•بحران
بحران در قعوا حالتی است کاملاً غیر منتظره و غافلگیر کننده که در آن فرصت برای تصمیمگیری بسیار کم است . در چنین شرایطی دیگر نمیتوان از روشهای معمول برای نشان دادن عکسالعمل استفاده کرد. در این حالت مدیریت پیش از هر چیزی به تجربه، مهارت، سرعت، هوشمندی، خلاقیت و موقع سنجی نیاز دارد و با توجه به اطلاعات موجود باید هر چه سریعتر موضوع ارزیابی و نسبت به آن اقدام شود .بحران در واقع وضعیتی است که در اثر رخدادها وعوامل طبیعی و غیرطبیعی - انسان - به طور ناگهانی پدید آمده و یا ظاهر میشود. - پناهی، - 1386

•مدیریت بحران
فرآیند برنامهریزی و عملکرد که با مشاهده سیستماتیک بحرانها و تجزیه و تحلیل آنها در جستجوی یافتن ابزاری است که بوسیله آن بتوان از بروز بحرانها پیشگیری نموده و یا درصورت بروز آن در خصوص کاهش اثرات، آمادگی لازم، امدادرسانی سریع و بهبودی اوضاع سازمان اقدام نمود. - اثنی عشری، - 1384

•تکنیک های مدیریت بحران

به کلیه کارهایی که در جهت فرماندهیاتفاقات و حوادث ناگهانی سازمان به نفع سازمان انجام میشود را گویند. - حسینی، - 1387

بحران و مدیریت بحران بحران چیست؟

قریب پنج قرن، از عمر ظاهر شدن واژه بحران CRISIN - در زبان لاتین - سپری شده و طی دو قرن اخیر واژههای CRISIS و CRISE در زبانهای انگلیسی و فرانسه از ادبیات گستردهای برخوردار شدهاند. هر چند، در تعریف بحران در حوزههای سیاسی-فرهنگی به دلیل نگرشهای ذاتاً جهتدار ذینفعان، توافق عامی وجود ندارد اما در حوزههای علوم تجربی و پزشکی و هر آنجا که مقیاسهای کمّی به کمک گرفته میشوند جدال کمتری در درجهبندی - مراحل پایین خروج از حالت عادی تا رسیدن به حد بحران - و تعریف بحران وجود دارد. - بافنده زنده ، - 1388 برای این که به تعریف کاربردی بحران برسیم، باید مقدمهای را بگویم، تعاریف بحران، فراوان و خیلی فلسفی است، اکثر این تعاریف قابلیت عملیاتی شدن را ندارند. ابتدا باید شاخصههای بحران را تعریف کنیم، در بحران چهار شاخص وجود دارد:

-1 شدت حادثه، -2 وسعت حادثه، -3 قابل مدیریت بودن حادثه با منابع موجود انسانی، تجهیزاتی، مالی و اطلاعاتی -4 اختلال نظم و امنیت جامعه،که با این شاخصها میتوانیم به تعریف بحران برسیم، به طور عامیانه بحران یعنی واقعهای ناگهانی - همیشه هم ناگهانی نیست - که در جامعه به وجود میآید، باعث ایجاد بینظمی و اختلال در امنیت جامعه میشود و مدیریت منابع جامعه را مختل میکند و نیازمند تدابیر عمیق است. - جندقی، - 1392واینر - Winer - و کان - Kahn - گوناگونی تعاریف بحران را با ارائه تعاریف زیر نشان میدهند، بحران یعنی: شرایطی که ایجاد نااطمینانی کند; وجود تهدید جدی نسبتبه اهداف;شرایطی که همراه با افزایش فشارها و فوریتبرای عمل به وجود میآید;نقطه چرخش در رویدادها و کنشها که پیامدهای غیر منتظرهای به دنبال میآورد . Kreitner - ، - 1998

مدیریت بحران چیست؟سیستم جامعی است، که با در نظر گرفتن تمامی بحرانها، تمامی سطوح بحران، تمامی مراحل و تمامی سازمانها و نهادهای مسئول درگیر در شرایط قبل از بحران با شناخت مخاطرات و ریسکهای موجود به مدیریت منابع، به گونهای برنامهریزی مینماید که در زمان بحران بتوان منابع موجود را با مخاطرات موازنه نماید. - انتشارات پردازش و برنامه ریزی شهریری، - 1383براساس نظرات »پیرسون« و »کلایر«، مدیریت بحران عبارت است از، تلاش نظامیافته توسط اعضای سازمان همراه با ذینفعان خارج از سازمان، در جهت پیشگیری از بحرانها و یا مدیریت اثربخش آن در زمان وقوع. - Rudolph ، - 1986در زمان وقوع بحران سه فعالیت اصلی باید انجام شود: تمرکز بر اشاعه اخبار و اطلاعاتی که مورد تمایل عموم باشد، مشخص کردن یک نفر بهعنوان سخنگوی سازمان، و ارسال پیامها و گزارشها به صورت حرفهای در رسانهها. بعد از وقوع بحران و فعالیت اصلی باید صورت گیرد: شناسایی عوامل ایجادکننده بحران برای استفادههای آینده و برقراری ارتباط با ذینفعان برای آگاهسازی آنها از نتایج و اثرات بحران. - بافنده زنده ، - 1388

نبرد شهری
عباراتی نظیر جنگ شهری، جنگ در شهرها و جنگ در زمین پیچیده برای یک فرد عادی، عباراتی نامربوط و تقریباً جدید به نظر میرسند، اما این کلمات برای متخصصین نظامی که تصاویری از تخریبهای وسیع و تلفات سنگین را در شهرهایی نظیر برلین، استالینگراد، اوئه و بیروت مشاهده کردهاند، بسیار با معنا