بخشی از مقاله
چکیده
حفظ محیط زیست و استراتژی های مربوط به آن خیلی زود در اولویت برنامه ها، به عنوان یک نوآوری مهم سازمانی قرار گرفت. زنجیره تامین شبکهای از تسهیلات و مراکز توزیع است که وظایف تهیه و تدارک مواد خام، تبدیل آن به محصولات نهایی و واسطهای و توزیع این محصولات نهایی به مشتریان را انجام میدهد. بنابراین سازمانها برای پیاده سازی سامانه های مختلف مانند فرماندهی و کنترل از یک طرف باید به سوددهی و مزیت رقابتی، از طرف دیگر به از بین بردن یا به حداقل رساندن ضایعات - انرژی، تولید گازهای گلخانه ای، شیمیایی/خطرناک، مواد زائد جامد - توجه می کرد. اینجا بود که ایده زنجیره تامین سبز مطرح شد و خیلی زود نظر همگان را به خود جلب کرد.
تحقیق حاضر ، از نظر هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی-تحلیلی می باشد. جامعه مورد مطالعه در این تحقیق مشتریان سازمان ها و شرکت های مختلف می باشند که به طور میانگین 320 نفر می باشند و بر اساس جدول کوکران تعداد 175 نفر بعنوان جامعه نمونه انتخاب شده اند. نتیجه تحقیق حاضر به این نکته اشاره دارد که از 10 گام پیشنهادی تعداد 3 مورد آن حذف گردید و در نهایت تعداد 7 گام نهایی حاصل شد و با استفاده از روشANP رتبه بندی گردیده است که مهمترین عامل استفاده از فناوری های نوین می باشد.
مقدمه
کنترل و فرماندهی که به C2 معروف است بیاننسبتاً جدیدی در مکالمات و بحثهای نظامی می باشد که بعد از جنگ جهانی دوم مرسوم شده است - موسسه صنایع دفاع،. - 1384 در گذشته نقش کنترل و فرماندهی در جنگها برعهده شخص فرمانده بود با گذشت زمان، اصطلاح C2 با کلمه جدیدی بنام C3I جایگزین شد که علاوه بر کنترل و فرماندهی بحث ارتباطات و اطلاعات نیز به آن اضافه شد. - ولوی، - 1383 کنترل و فرماندهی در تازه ترین تعریف با نام C4I1 بیان می شود که بحث محاسبات و کلمه کامپیوتر نیز وارد مقوله فرماندهی و کنترل شده است . اصول کلی کنترل و فرماندهی که از زمان جنگ جهانی دوم تا به امروز باقی مانده است شامل مشاهده ، جهت یابی و واکنش می باشد.
با بکارگیری C4I یک نیروی کوچک نظامی، بسیار مؤثرتر از نیروهای متعارف و قراردادی عمل خواهد کرد . هنگامی که سیستم های C4I از یکپارچگی لازم برخوردار باشند تبادل اطلاعات بین آنها بخوبی صورت پذیرفته و کمک می کند تا نیروهای نظامی با بهره گیری از برتری در عوامل سرعت، انسجام، وحدت و هماهنگی، بر دشمن فایق آیند. - ولوی، - 1383در سده های اخیر توسعه صنعتی جای خود را به توسعه پایدار داده و پیامدهای زیست محیطی و جوابگو نبودن منابع کره زمین به دغدغه اصلی بشر تبدیل شده است.
مدیران صنایع به ویژه در کشورهای پیشرفته به دنبال روشهایی هستند که ضمن حمایت از محیط زیست ، عملکرد سازمان خود را افزایش دهند. زنجیره تأمین سبز نوعی زنجیره تأمین است که در آن الزامات زیست محیطی رعایت می شود و محصولات پس از عمر مفید به زنجیره تأمین بر می گردند که هدف اصلی آن کاهش آلودگی های زیست محیطی از بالا دست تا پایین دست زنجیره تأمین می باشد - چن و همکاران، . - 2010 در این راستا در پیاده سازی فرماندهی و کنترل عدم توجه به زنجیره تأمین سبز یکی از مشکلات اساسی در این حوزه است ، که این مقاله به دنبال شناسایی گامهایی است که در پیاده سازی اینگونه زنجیره تامین دخالت دارند و هدف اصلی این تحقیق می باشد.
-1 کلیات تحقیق
1؛-1 بیان مساله
امروزه آلودگی محیط زیست مشکل اصلی است که انسان هر روز با آن مواجه می شود و همچنین انتشار عمده گازهای سمی هم از صنایع تولیدی است. برای غلبه بر این مشکل آلودگی محیط زیست ، صنایع تولیدی باید مفاهیم سبز را در زنجیره تامین خود اعمال کنند . در همین حال نگرانی های زیست محیطی به یک عامل بسیار مهم در صنایع تولیدی تبدیل شده است. در جهان رقابتی کنونی روابط با تامین کنندگان و مشتری نقش مهمی در رشد یک شرکت ایفا می کند. به طورکلی شرکت به دنبال منافع هم برای خود و هم برای مشتریان خود می باشد.
این مزایا را می توان با یک فرآیند رسمی شناخته شده به عنوان زنجیره تامین بدست آورد - چن و همکاران، . - 2010 در حال حاضر در بازار جهانی و رقابتی صنایع تحت فشار به دنبال مدیریت زیست محیطی می باشند که در واقع این فشارها از منابع داخلی و خارجی سازمان بدست می آید - سارکیس و همکاران ، . - 2008 مطالعات مختلفی نشان داده اند که در سازمان ها اتخاذ روش مدیریت زنجیره تامین سبز می تواند منجر به بهبود عملکرد زیست محیطی گردد - زو و همکاران ، . - 2004 سبز کردن زنجیره تامین فرصتی است برای کسانی که نگران موضوعات مصرف پایدار و عملکردهای تجاری محیطی اند.
از دید کلان، توجه به مسائل سبز، هم به عنوان مکانیسمی برای افزایش توانایی در طراحی محصولات سبز و هم به عنوان وسیله ای برای ایجاد بازارهایی برای محصولات سبز سازگار با محیط ، مهم است. سبز کردن زنجیره تامین نیازمند ورودی های جدیدی است که سبب ایجاد فرصتی برای شرکت ها می شود تا برای طراحی و تولید محصولات سبزتر سرمایه گذاری کرده و نیازمندی های پایداری را رفع کنند و این نه تنها شامل محصولات مصرف کننده است، بلکه شامل ورودی ها از تامین کنندگان هم می باشد و باعث دخیل شدن آن ها برای ایجاد بازارهای سبز می گردد - شیو و همکاران، . - 2004 با توجه به مطالب پیش گفته مهمترین دغدغه محقق برای انجام تحقیق حاضر، عدم شناسایی چگونگی پیاده سازی زنجیره تامین سبز در ایران است که تحقیق حاضر با معرفی و اولویت بندی گامهای کلیدی موفقیت پیاده سازی زنجیره تامین سبز کمک شایانی در این زمینه خواهد نمود.
2؛-1 اهمیت و ضرورت تحقیق
سبز کردن زنجیره تامین هم در سطح فردی و هم در سطح ملی برای شرکت هایی که نیاز به فرماندهی و کنترل و نظارت دارند مزایایی دارد. در سطح فردی ، برنامه های زنجیره تامین سبز باعث مزایای رقابتی معینی می شود؛ نظیر هزینه های کمتر ، محصولات سبزتر و ادغام بهتر با تامین کنندگان . در سطح ملی ، زنجیره تامین سبز می تواند بازارهایی را برای محصولات سبز ایجاد کند ، همچنین باعث تطبیق بهتر تامین کنندگان با مسائل محیطی می گردد. سبز کردن زنجیره تامین می تواند باعث بهبود موقعیت رقابتی شرکت ها از طریق کاهش هزینه ها گردد - تروبریج، . - 2003
3؛-1 هدف تحقیق
.1 شناسایی گامهای کلیدی موفقیت پیاده سازی زنجیره تامین سبز در ایران . .2 اولویت بندی گامهای کلیدی موفقیت پیاده سازی زنجیره تامین سبز در ایران.
4؛-1 سوال تحقیق
.1 گامهای کلیدی موفقیت پیاده سازی زنجیره تامین سبز در ایران کدامند؟
.2 گامهای کلیدی موفقیت پیاده سازی زنجیره تامین سبز در ایران دارای چه اولویتی می باشند؟
-2 ادبیات تحقیق
مدیریت زنجیره تأمین سبز توسط انجمن پژوهش صنعتی دانشگاه ایالتی میشیگان در سال 1996 معرفی شد که در واقع مدل مدیریت نوینی برای حفاظت از محیط زیست است. مدیریت زنجیره تأمین سبز از منظر چرخه عمر محصول شامل تمامی مراحل از مواد اولیه، طراحی و ساخت محصول، فروش محصول و حمل و نقل، استفاده از محصول و بازیافت محصولات می باشد. با استفاده از مدیریت زنجیره تأمین و فناوری سبز، شرکت می تواند تأثیرات منفی زیست محیطی را کاهش داده و به استفاده مطلوب از منابع و انرژی دست یابد - اکسیونگی و وی ، . - 2007 سبز کردن زنجیره تأمین، فرایند در نظر گرفتن معیارها یا ملاحظات زیست محیطی در سرتاسر زنجیره تأمین است.
مدیریت زنجیره تأمین سبز، یکپارچه کننده مدیریت زنجیره تأمین با الزامات زیست محیطی در تمام مراحل طراحی محصول، انتخاب و تأمین سبز کردن زنجیره تأمین، فرایند در نظر گرفتن معیارها یا ملاحظات زیست محیطی در سرتاسر زنجیره تأمین است. مدیریت زنجیره تأمین سبز، یکپارچه کننده مدیریت زنجیره تأمین با الزامات زیست محیطی در تمام مراحل طراحی محصول، انتخاب و تأمین مواد اولیه، تولید و ساخت، فرایندهای توزیع و انتقال، تحویل به مشتری و بالاخره پس از مصرف، مدیریت بازیافت و مصرف مجدد به منظور بیشینه کردن میزان بهره وری مصرف انرژی و منابع همراه با بهبود عملکرد کل زنجیره تأمین است - سارکیس ، 2006 - .در بررسی اثرات زیست محیطی فعالیت های زنجیره تأمین به تحلیل اثرات محصولات بر محیط زیست به کمک رویکردی کلی نگر - شامل تحلیل دوره عمر محصول از آغاز تا پایان عمر آن - پرداخته می شود.
در این رویکرد کلیه اثرات بوم شناختی - علم عادت و نحوه زندگی موجودات و تعامل آ نها با محیط - هر فعالیت در مراحل مختلف عمر محصول مانند مفهوم محصول، طراحی، تهیه مواد خام، ساخت و تولید، مونتاژ، نگهداری، بسته بندی، حمل و نقل و استفاده مجدد محصول اندازه گیری و در طراحی محصول لحاظ می شود - فراهانی و همکاران،. - 2009 در دهه 1990 به موازات بهبود در توانمندیهای تولید، مدیران صنایع درک کردند که مواد و خدمات دریافتی از تامینکنندگان مختلف تاثیر بسزایی در افزایش توانمندهای سازمان به منظور بر خورد با نیازمندیهای مشتریان دارد که این امر به نوبه خود،تاثیر مضاعفی در تمرکز سازمان و پایگاههای تامین و استراتژیهای منبعیابی بر جا نهاد.
همچنین مدیران دریافتند که صرفا تولید یک محصول کیفی،کافی نسبت،در واقع تامین محصولات با معیارهای مورد نظر مشتری - چه موقع،کجا، چگونه - و با کیفیت و هزینه مورد نظر آنها، چالشهای جدیدی را به وجود آورد. در چنین شرایطی به عنوان یک نتیجهگیری از تغییرات مذکور دریافتند که این تغییرات در طولانی مدت برای مدیریت سازمانشان کافی نیست.آنها باید در مدیریت شبکه همه کارخانجات و شرکتهایی که ورودیهای سازمان آنها رابه طو مستقیم و غیر مستقیمتامین میکردند،همچنین شبکه شرکتهایی مرتبط با تحویل و خدمات بعد از فروش محصول به مشتری درگیر میشدند.با چنین نگرشی رویکردهایی»زنجیره تامین«و»مدیریت زنجیره تامین«پای به عرصه وجو نهادند.
1؛-2 تعریف زنجیره تأمین سبز
سریواستاوا - - 2007 زنجیره تأمین سبز را بدین صورت تعریف کرده است: »در نظر گرفتن مسائل زیست محیطی در مدیریت زنجیره تأمین شامل طراحی محصول، انتخاب و منبع یابی مواد، فرایند ساخت و تولید، تحویل محصول نهایی به مشتری و مدیریت محصول پس از مصرف و طی شدن عمر مفید آن.» اگرچه در ادبیات زنجیره تأمین مفاهیم مدیریت زنجیره تأمین پایدار و مدیریت زنجیره تأمین سبز معمولاً به جای یک دیگر به کار می روند، این دو مفهوم کمی با یک دیگر فرق دارند.
مدیریت زنجیره تأمین پایدار دربرگیرنده ابعاد اقتصادی و پایداری اجتماعی و زیست محیطی است. بنابراین مفهوم مدیریت زنجیره تأمین پایدار وسیع تر از مدیریت زنجیره تأمین سبز است و مدیریت زنجیره تأمین سبز بخشی از مدیریت زنجیره تأمین پایدار می باشد - فراهانی و همکاران،. - 2009 درگذشته چرخه عمر محصول شامل فرآیندهایی از فاز طراحی تا مصرف بود. در حالیکه با رویکرد مدیریت زیست محیطی، شامل فرآیندهای تهیه مواد اولیه، طراحی، ساخت، استفاده و بازیافت، مصرف مجدد و تشکیل یک حلقه بسته از جریان مواد برای کاهش مصرف منابع و کاهش اثرات مخرب زیست محیط است .
2؛-2 مولفه های زنجیره تامین سبز
طراحی سبز شرکت باید شرح کامل زیست محیطی، سلامت انسان و ایمنی محصول را در روند کسب مواد اولیه، تولید، توزیع در نظر بگیرد و هدف آن جلوگیری از آلودگی در منبع است . مواد سبز به موادی اشاره دارد که منابع و انرژی کمتر مصرف نموده و سر و صدای کمتر ایجاد می نماید، غیرسمی بوده و موجب نابودی محیط زیست نمی شود. بهره وری سبز بسیار بزرگ تر از تمام بهره وری مدیریت است. تولید سبز تولید سبز نیز به عنوان تولید پاک شناخته شده است.
در مراحل مختلف توسعه و یا در کشورهای مختلف، نام های تولید سبز متفاوت است. اما معنای اصلی آن همان است . بازاریابی سبز هدف از بازاریابی سبز ایجاد هماهنگی میان اهداف توسعه اقتصاد و توسعه محیط زیست و توسعه اجتماعی و ارتقاء ادراک توسعه پایدار کل می باشد . مصرف سبز یعنی تلاش در انتخاب محصول و خدمات سازگار با محیط زیست برای استفاده و مقابله با محصول زائدی که ممکن است برای محیط زیست مضر باشد.
3؛-2 پیشینه تحقیق:
مفهوم زنجیره تأمین سبز نخستین بار توسط کله و سیلور در سال 1989 مطرح شد. هوا - - 2006 در مقاله ای دو مفهوم مدیریت زنجیره تأمین و بهره وری سبز را به هم پیوند داد. وی معتقد است هم افزایی رعایت ملاحظات زیست محیطی و مدیریت زنجیره تأمین فرصتی فراهم می کند تا زنجیره تأمین به سازمانها کمک کند که بهره وری، کیفیت و عملکرد محیطی خود را از طریق جریان پیوسته اطلاعات ارتقا دهند.
هوانگ - - 2013 بحث خرید سبز را مطرح کرد، به این صورت که در فرآیند تولید و عرضه محصولات، مقادیر زیادی از مواد اولیه، ملزومات اداری و ... لازم است .برای اینکه شرکت ها بتوانند محصولات سبز تولید نمایند، باید از مواد و محصولاتی استفاده کنند که با معیار های زیست محیطی سازگار باشد . لذا سازمان ها در مذاکره با تأمین کنندگانشان - به منظور حفظ سهم بازار یا حتی گاهی تنها برای بقا - باید به موضوعات محیطی توجه کنند .
برخی از دلایل روی آوردن شرکتها به خرید سبز پاسخ به علاقه مصرف کنندگان به محصولات سازگار با محیط زیست، تمایز قائل شدن بین محصولات شرکت و رقبا و صرفه جویی در هزینه ها می باشد . اغلب شرکت ها اصولی را برای سازگاری بیشتر با محیط زیست مدنظر قرار می دهند که برخی از این اصول عبارت اند از :تهیه فهرستی از مواد شیمیایی که نباید به کار برده شود، تهیه فهرستی از محصولات مورد قبول، همکاری نزدیک با تأمین کنندگان برای افزایش عملکرد محیطی و در نظر گرفتن ویژگی های چندگانه محیطی هنگام تصمیم گیری در مورد خرید. رائو - - 2010 معتقد است شرکت ها باید تیم ها یی را برای بررسی و انتخاب تأمین کنندگان تشکیل دهند .
