بخشی از مقاله
چکیده
در این مطالعه طبقهبندی تعیین قابلیت اراضی به روش پارامتریک - ریشه دوم - برای محصولات گندم آبی، جو، سیبزمینی، پیاز و یونجه در منطقهای به وسعت 19000 هکتار در اراضی منطقه آذرشهرانجام شد. مطالعات خاکشناسی و طبقهبندی اراضی که توسط موسسه تحقیقات خاک و آب تهیه شده بود، پس از بررسی مجدد، پایه مطالعات حاضر قرار گرفت. در این مطالعات 7 فامیل خاک و 28 حالت مختلف شناسائی گردید. برای تعیین خصوصیات اقلیمی از اطلاعات هواشناسی ایستگاه سینوپتیک تبریز استفاده شد.
پنج گیاه زراعی با سطح نهاده و مدیریت متوسط بعنوان تیپهای بهرهوری انتخاب گردید. فاکتورهای محدود کننده تولید در منطقه عمدتاً شیب و پستی وبلندی، بافت و میزان آهک، سنگریزه، واکنش خاک و شوری وقلیائیت بوده است. اقلیم برای تیپهای بهرهوری گندم آبی و جو و سیبزمینی و پیاز و یونجه مناسب است.
نتایج این ارزیابی که برای حالتهای مختلف فامیلی خاک انجام گردید بشرح زیر میباشد :
الف - 6180 هکتار از اراضی مطالعه شده برای محصول گندم آبی دارای تناسب مناسب و 3666هکتار دارای تناسب نسبتاً مناسب و 3874 هکتار دارای تناسب بحرانی است و 5755 هکتار دارای تناسب نا مناسب است.
ب - 6544 هکتار از اراضی مطالعه شده برای محصول جو دارای تناسب مناسب و 3074هکتار دارای تناسب نسبتاً مناسب و 3602 هکتار دارای تناسب بحرانی است و 5755 هکتار دارای تناسب نا مناسب است.
ج - 5984 هکتار از اراضی مطالعه شده برای محصول سیبزمینی دارای تناسب نسبتاً مناسب و 4535 هکتار دارای تناسب بحرانی و 8456 هکتار آن دارای تناسب نامناسب است.
د - 6560 هکتار از اراضی مطالعه شده برای محصول پیاز دارای تناسب نسبتاً مناسب و 3205 هکتار دارای تناسب بحرانی9210 هکتار دارای تناسب نامناسب است.
ه - 6180 هکتار از اراضی مطالعه شده برای محصول یونجه دارای تناسب مناسب و4960/5هکتار دارای تناسب نسبتاً مناسب و 2079/5 هکتار دارای تناسب بحرانی است و 5755 هکتار دارای تناسب نا مناسب است.
مقدمه
افزایش جمعیت و رشد بیرویه شهرها و روستاها و مراکز صنعتی و تجاوز آنها به محدوده اراضی زراعی در سالهای اخیر موجب تخریب هر چه بیشتر محیط زیست شده است ریشه اصلی این مشکلات در تامین مواد غذائی جمعیت رو به رشد بوده چراکه تولید غذا با وجود منابع آب و خاک امکانپذیر است. نیاز به خاک از زمانی که انسان به کشاورزی روی آورده محسوس بوده ولی رشد جمعیت سریع و به طبع آن افزایش تقاضا به غذا، مایحتاج زندگی و مسکن که نوعی در ارتباط با خاک هستند باعث شده که بشر بیشتر به فکر استفاده بهینه و حفاظت از این منبع خدادادی باشد. روند افزایش جمعیت اجباراً نیاز به غذای بیشتر را همراه خواهد داشت. عدم استفاده بهینه از منابع موجود متناسب با قابلیتهای آنها که عمدتاً ناشی از اعمال روشهای نادرست مدیریتی می باشد در درازمدت سبب تخریب بیشتر منابع و کاهش تولید خواهد شد.
منریکو - - 5 یک روش طبقهبندی تناسب اراضی را برای سیبرمینی بر مبنای راهنمایی فائو ارائه کرد اطلاعات مورد نیاز برای انجام این ارزیابی را از مطالعات خاکشناسی استخراج نمود. در این روش اراضی به کلاسهای خوب، متوسط، ضعیف و نامناسب تقسیم شدهاند که نتایج این مطالعات نشان میدهد که میتوان از خصوصیات پروفیلی و نقشههای خاک در طبقهبندی تناسب اراضی برای سیبزمینی استفاده نمود.
توسعه پایدار اراضی باید بگونهای طراحی شود که علاوه بر تامین نیاز قعلی به احتیاجات آیندگان نیز توجه شود در کشاورزی پایدار حفاظت منابع طبیعی و محیط زیست، تامین غذا و .… از یک سو و از سوی دیگر استفاده از اراضی براساس استعداد آنها و بررسی امکان کاشت محصولات جدید در منطقه و همچنین راهنمایی دستاندرکاران مدیریتی کشاورزی منطقه از اصول اساسی محسوب میگردد. کسب آگاهی و شناخت پتانسیل و همچنین محدودیتهای منابع مورد استفاده میتواند در طراحی سیاستها و ارائه راهکارهای مناسب در جهت استفاده مطلوب و بهینه از منابع تاثیر بسزائی داشته باشد. بدین منظور تعیین قابلیت اراضی برای گیاهان عمده زراعی در اراضی منطقه آذر شهر انجام گردید.
مواد و روشها
مطالعه تعیین قابلیت اراضی برای گیاهان گندم آبی، جو، سیبزمینی، پیاز و یونجه در اراضی منطقه آذرشهر به وسعت 19000 هکتار انجام شد. این مطالعه تعیین قابلیت اراضی به روش پارامتریک - ریشه دوم - انجام گردید. مطالعات خاکشناسی و طبقهبندی اراضی که توسط موسسه تحقیقات خاک و آب تهیه شده بود، پس از بررسی مجدد، پایه مطالعات حاضر قرار گرفت. در این مطالعات 7 فامیل خاک و 28 حالت مختلف شناسائی گردید. برای تعیین خصوصیات اقلیمی از اطلاعات هواشناسی ایستگاه سینوپتیک تبریز استفاده شد. پنج گیاه با سطح نهاده و مدیریت متوسط بعنوان تیپهای بهرهوری انتخاب گردید. فاکتورهای محدود کننده تولید در منطقه عمدتاً شیب و پستی وبلندی، بافت و میزان آهک، سنگریزه، pH خاک و شوری وقلیائیت بوده است. اقلیم برای تیپ بهرهوری گندم آبی و جو و سیبزمینی و پیاز و یونجه مناسب است.
در روش پارامتریک یک درجهبندی کمی به هر مشخصه اختصاص داده میشود. و اگر مشخصهای برای نبات مورد نظر کاملا”مطلوب باشد درجه حداکثر - 100 - به آن اختصاص داده میشود و اگر همان مشخصه دارای محدودیت است درجه کمتری به آن داده میشود و درجات اختصاص داده شده بعدا” در محاسبه شاخص اراضی بکار میروند. خصوصیات مهم در یک دامنه وسیع - 25-100 - و خصوصیات با اهمیت کمتر در یک دامنه با وضعیت کمتر - 60-100 - درجهبندی میشوند. ضمنا“ حداکثر امتیاز برای یک خصوصیت که بهینه باشد 100 است. چون نیمرخ خاک از افقهای مختلف با خصوصیات متفاوت تشکیل شده است
برای ارزیابی وضعیت کلی نیمرخ خاک با توجه به نوع استفاده و عمق مورد نظر در صورتیکه افقهای خاک دارای یک درجه اهمیت باشند میانگین وزنی گرفته میشود. جهت ارزیابی شاخص اقلیم مشخصات اقلیمی به 4 گروه تقسیم میشوند که این گروهها عبارتند از: خصوصیات مرتبط با تابش، خصوصیات مرتبط با درجه حرارت، خصوصیات مرتبط با بارندگی، خصوصیات مرتبط با رطوبت نسبی، برای محاسبه شاخص اقلیم پائینترین درجه حرارت اختصاص داده شده در هر گروه انتخاب میشود که این شاخص یا طبق جدول - 2-2 - به درجه اقلیمی تبدیل میشوند.
نتیجهگیری
ارزیابی خصوصیات اراضی و آب و هوائی برای محصولات گندم آبی، جو، سیبزمینی، پیاز و یونجه برای حالتهای مختلف فامیلی خاک به روش پارامتریک - ریشه دوم - انجام گردید که نتایج آن بشرح زیر میباشد :
الف - 6180 هکتار از اراضی مطالعه شده برای محصول گندم آبی دارای تناسب مناسب و 3666 هکتار دارای تناسب نسبتاً مناسب و 3874 هکتار دارای تناسب بحرانی است و 5755 هکتار دارای تناسب نا مناسب است
ب - 6544 هکتار از اراضی مطالعه شده برای محصول جو دارای تناسب مناسب و 3074 هکتار دارای تناسب نسبتاً مناسب و 3602 هکتار دارای تناسب بحرانی است و 5755 هکتار دارای تناسب نا مناسب است
ج - 5984 هکتار از اراضی مطالعه شده برای محصول سیبزمینی دارای تناسب نسبتاً مناسب و 4535 هکتار دارای تناسب بحرانی و 8456 هکتار آن دارای تناسب نامناسب است.
د - 6560هکتار از اراضی مطالعه شده برای محصول پیاز دارای تناسب نسبتاً مناسب و 3205 هکتار دارای تناسب بحرانی 9210 هکتار دارای تناسب نامناسب است.
