بخشی از مقاله
چکیده
مفهوم توسعه پایدار بر ایجاد محیطی به منظور ارتقای کیفیت محیطی در همه جنبه های زندگی شهرها تأکید دارد. پیادهروی به عنوان یکی از پایدارترین روشهای حمل و نقل، از ابعاد مختلفی سبب تحقق توسعه پایدار در شهرها میگردد. پیادهمداری به قابلیت مکان برای برقراری رابطه مطلوب بین مردم و فضا و ایمنی حرکت عابر پیاده در آن گفته میشود. پیادهرراهها مانند هر فضای شهری دارای ابعاد مختلف کالبدی، زیستمحیطی، حرکت و دسترسی، اجتماعی و اقتصادی، فعالیتی و عملکردی میباشند.
مؤلفههای کالبدی یک فضای شهری شامل چیدمان اجزا نسبت به یکدیگر، ظاهر و بخش نمایان اجزاءِ محیط میباشند. نوشتار حاضر در ابتدا با مطالعات کتابخانهای به شناسایی مؤلفههای محیطی اشاره شده توسط محققین و نظریهپردازان پرداخته، سپس به کمک روش تحلیل محتوا با استخراج مؤلفههای کالبدی در پی آن است که کدام گونه از مؤلفههای کالبدی میتوانند در پیاده مداری محورهای شهری نقش پررنگتری را ایفا میکنند.
بدین منظور در این پژوهش کیفی پس از مرور ادبیات موضوع و جمعبندی آن و تدوین یک چارچوب مفهومی از پیادهمداری و مؤلفههای مؤثر بر آن، با نگرش سلسله مراتبی به مفهوم پیادهراه و تعیین اجزا آن در سه مرتبه کلان، میانه و خرد با اشاره به سطوح بیرون و درون مرتبهها، مؤلفههای کالبدی مرتبط با هر جزء در هر مرتبه و سطح دستهبندی گردید. در گام بعد نمودارهای فرآوانی بیشترین دفعات تکرار مؤلفههای کالبدی هر مرتبه را در میان دیدگاه محققین، نمایش میدهند.
یافته های پژوهش حاکی از آن است کهبه ترتیب در مرتبهِ کلان سطح بیرون - کالبد پیادهراه با محیط اطرافش - ، اتصال با خیابانهای اطراف، در مرتبه کلان سطحِ درون - کالبد پیادهراه به طور مجزا - عرض مناسب پیادهروها، زیبایی، مقیاسانسانی و روشنایی، در مرتبه میانه سطح درون شیب و توپوگرافی مناسب حرکت پیاده، نبود موانع فیزیکی، و در انتها در مرتبه خرد مبلمان شهری، چراغهای روشنایی، تسهیلات عبور برای افراد کم توان جسمی و ... برای اجزا در آن مرتبه دارای بیشترین فرآوانی هستند و لذا بیشتر از سایرین حائز اهمیت و توجه در طراحی محورهای پیاده میباشند.
.1 مقدمه
توسعه شهری جدید با رشد پراکنده در ابعاد مختلف زندگی بشر را تحت تأثیر قرار داده است. با بروز مشکلات زیست محیطی و مسائل مرتبط با کیفیت زندگی مردم در شهرهای به خصوص در حال توسعه در یکی دو دهه گذشته توسعه پایدار به عنوان موضوع روز دهه اخیر در کنفرانس برانتلند4 مطرح گردید. در این راستا و به منظور حل مسائل شهرهای امروزی لزوم توجه به اصول مطرح شده در توسعه پایدار به خوبی حس میگردد.
دیویدسون و همکاران - - 1993 اظهار داشت که توسعه پایدار، اتحاد سه عنصر ضروری مردم، محیط و آینده است
مفهوم پایداری 2 زمانی که بر یک شهراِعمال میشود، منظور توانایی منطقه شهری و محدوده آن جهت ادامه عملکرد در سطوح مختلف کیفیت زندگی مطلوب جامعه، بدون محدود کردن گزینههای موجود در نسلهای کنونی و آینده و ایجاد اثرات نامطلوب در داخل و خارج از مرز شهری است
توسعه پایدارٌ باید در تمام سطوح کلان، میانه و خرداِعمال گردد. در سطح خرد فضاهای شهری و از جمله پیادهراهها مطرح میشوند. بهبود سیاستهای حمل و نقل شهری در راستای تلفیق امکانهای متنوع دسترسی از جمله پیادهروی، دوچرخهسواری، حمل و نقل عمومی، از جمله تدابیری جهت نیل به توسعه پایدار محلات و واحدهای همسایگی توسط پروین پرتویی در سال 1388 اشاره شده است زیرا که با کاهش الودگیهای هوا و زیست محیطی در شهرها و بافتهای ساختهشده میتوان به پایداری نزدیک شد . به حداقل رساندن مصرف منابع تجدیدناپذیر میتواند از راهکارهای این حوزه باشد. از آنجائیکه حرکت پیاده طبیعیترین، قدیمیترین و ضروریترین شکل جابجایی انسان در محیط است و اغلب به دلیل بیتوجهی و تخصیص امکانات ناچیز و ناقص در سطح پیادهروها پیادهها حقوق واقعی خویش را نشناخته و گاهی از حق خود محروم میشوند
پیاده مداری به عنوان کیفیتی که در راستای کاهش استفاده از ماشین و وسایل نقلیه جهت تولید کمتر گاز گلخانهای و مصرف کمتر سوخت قدم برمیدارد میتواند راهکار مناسب باشد. پرداختن به مؤلفههای کالبدی پیادهمداری موضوع پژوهش پیشرو است. با بررسی آرائ محققین و تلاقی آنها با اجزای پیادهراه در مرتبههای کلان، میانه و خرد مؤلفههای کالبدی پیادهمداری در محورهای پیاده استخراج و دستهبندی شدند. نمودارهای فرآوانی تکرار هر مؤلفههای کالبدی در دیدگاه محققین ما را از با اهمیّتترین آنها مطلع میسازد. توجه به فضاهای شهری برای دستیابی به پیادهمداری بسیار میتواند حائز اهمیت باشد. لذا شناسایی دقیق مؤلفههای پیادهمداری در مرتبههای مختلف به ما این امکان را میدهد تا در طراحی پیادهراهها در مراتب و سطوح گوناگون از این مؤلفها به منظور اِعمال پیاده مداری بهره جویم.
2. سؤالات پژوهش
1. چه عوامل از دید محققین و نظریهپردازان بر پیادهمداری مؤثر هستند؟
2. عوامل کالبدی مؤثر بر پیادهمداری در سطوح و مرتبههای مختلف فضای شهری - پیادهراه - چگونه مطرح میشوند؟
3. پیشینه
در سال 2005، De× Bourdean× et × al در پژوهشی اتصال خیابانها و زیرساختهای عابر پیاده را به عنوان مؤلفههای محیطی منتخب برای پیادهمداری معرفی کرد. در همان سال Duncan در پژوهشی دیگر مجاورت ادراکی از خدمات، مغازه ها و فضاهای باز، زیبایی محیطی، وضعیت پیادهروها، روشنایی خیابان را مطرح نمود و سلسله پژوهشهایی که در جدول شماره 2 به مؤلفههای کالبدی آنها اشاره شده از آن پس ادامه یافت
در ایران نیز معینی در سال 1386 با تحقیقی بر روی 4 معبر واقع در منطقه 6 شهرداری تهران، پارامترهای فیزیکی، کالبدی - کاربری، ساختار پیادهرو، نظافت پیادهرو، توپوگرافی - و پارامترهای اجتماعی فرهنگی - ترس از مزاحمتهای خیابانی، آموزش ایمنی عابر پیاده و .. مهدیزاده در سال 1379خصوصیات بصری نما و بدنه - تجهیزات مناسب پهنه پیاده همچون اثاثیه شهری، سرویس های بهداشتی را به عنوان مؤلفههای محیطی برشمرد.
در سال2014، Ncolas M et al در پژوهشی میزان پیاده مداری خیابان های مسکونی و تجاری با ویژگی های طراحی متفاوت - تنوع در ارتفاع ساختمان، تنوع در پلان ساختمان، وجود پنجره های کف زمین و یک نقطه کانونی خیابانی - را به منظور اطلاع یافتن از مقررات و کدهای مبتنی بر فرم که هدف آن تأثیر پیاده مداری است، ارزیابی کردند.
در سال 2018، سلطانی و همکارانش در پژوهشی، توسعه ویژگی هایی که بر پیاده روی در محیط های شهری مؤثر هستند را مطابق با حمل و نقل و مطالعات مرتبط با آن بررسی کردند. نتایج مطالعات آن ها نشان داد که ویژگی ایمنی برای همه اهمیت دارد و باید در طراحی خیابان ها آن را مورد توجه قرار داد
.4 بدنه تحقیق
.1-4 توسعه پایدار
چالش توسعه پایدار، که توسط کمیسیون جهانی محیط زیست و توسعه - WCED - ارائه شده است، ادامه توسعه اقتصادی در جهان است درحالیکه یکپارچگی ضروری سیستمهای زیست محیطی زمین حفظ گردد. کمیسیون جهانی محیط زیست و توسعه که برای اولین بار این اصطلاح را ارائه داد، توسعه پایدار را به عنوان توسعهای تعریف کرد که نیازهای نسل فعلی را بدون ایجاد اشکال در توانایی نسلهای آینده در برآوردن احتیاجات خود تأمین میکند
مفهوم توسعه پایدار از سال 1992 میلادی، بعد از بیانیه ریو3، شکل رسمی به خود گرفت، اما حدود 600 سال قبل ابن خلدون به شیواترین شکلی این مفهوم را بیان کرده است
بطور کلی توسعه پایدار را میتوان مدیریت روابط سیستمهای انسانی و اکوسیستمها به منظور استفاده پایدار از منابع در جهت تأمین رفاه حال و آینده انسانها و اکوسیستمها تعریف کرد
از آنجائیکه در توسعه پایدار اصل این است که منابع طبیعی پایه به گونهای محافظت شوند که نسلهای آینده نیز از آن بهره ببرند، مفهوم آن مبتنی بر عدالت بین نسلی در استفاده از محیط زیست میباشد. در توسعه پایدار سه هدف اقتصادی، اجتماعی و زیستمحیطی همزمان باید در نظر گرفته شوند که شامل ارتقأ زندگی جمعی و تأمین نیازهای اساسی، بهبود محیط زیست و حفاظت و مدیریت بهتر اکوسیستمها، پیشرفت اقتصادی و بهبود استاندارد های زندگی برای همه میباشند
اهداف اشاره شده در همه سطوح سازمانفضایی میبایست اجرا شوند. بر اساس تعریف ارائه شده در گزارش برانتلند، توسعه پایدار به طور کلی ابعاد اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی و محیطی را داراست
.2-4 فضای شهری
فضاهای شهری بخشی از فضاهای باز و عمومی شهرها و به نوعی تبلور ماهیت زندگی جمعیاند، یعنی جایی که شهروندان در آن حضور دارند . محیط مصنوع، شبک های پیچیده از روابط متنوعی است که نه تنها بین افراد با همدیگر بلکه بین افراد و محیط نیز رخ میدهد
