بخشی از مقاله
چکیده
در گذشته رایج ترین الگوي جابجایی افراد به صورت پیاده بوده و پیاده روي عمده ترین سهم سفرهاي درون شهري را تشکیل می داده است.سلطه اتومبیل ها در شهر و توجه به نیازهاي حرکت سواره در دهه هاي اخیر موجب غفلت از حفظ و ساماندهی فضاهاي پیاده گردیده و نه تنها سیماي شهر را عوض کرده بلکه تغییراتی در رفتار اجتماعی افراد بوجود آورده است.به نظر می رسد بازگشت به گذشته و توسعه پیاده مداري در فضاهاي شهري می تواند زندگی اجتماعی را تقویت کند و گستره متنوعی از فعالیت ها را در برگیرد.در این پژوهش، ابتدا به مبانی و مفاهیم و چارچوب نظري مرتبط با پیاده مداري پرداخته شده و پروژه هاي صورت گرفته در ایران و جهان ارائه گردیده است. زمینه مورد بررسی مطالعه حاضر،خیابان میرزابابایی واقع در غرب تهران می باشد که به عنوان یکی از خیابان هاي اصلی و شریان هاي فعالیتی مردم است.
این خیابان علاوه بر آنکه روزانه حجم بالایی از ترافیک سواره را در خود جاي می دهد،همواره شاهد جمعیت عظیم پیاده می باشد. حجم بالاي تردد عابرین در این خیابان و عدم توجه به اصول پیاده مداري باعث شده که عابران با مشکلات متعددي مواجه شوند.در این راستا پس از بررسی مبانی نظري مدل مفهومی تدوین شده و با ارائه راهکارهایی بر اساس ضوابط، به ساماندهی محور میرزابابایی بر اساس پیاده مداري توجه شود به گونه اي که شرایط مساعدي براي پیاده روي مهیا گردد و مکان هاي تجاري و کاربري هاي مرتبط با آن رونق گرفته و پذیراي گروه هاي مختلف شهروندان در این محدوده گردد.
واژه هاي کلیدي : ساماندهی،پیاده روي،پیاده راه،پیاده مداري
-1 مقدمه
سهم عمده اي ازمشکلات شهرهاي ما ناشی از بی توجهی به عابران پیاده است . پیاده روي همیشه یکی ازشیوه هاي اصلی جابجایی باقی خواهد ماند. برخی نواحی شهري براي برقراري ارتباطات وجابجایی درونی کاملاً وابسته به این نوع جابجایی هستند . بسیاري از مراکز خرید نوساز مدل هایی هستندکه باید براساس حرکت عابران پیاده طراحی شوند. نواحی قدیمی تردردرون شهرها نیاز به برخورد مشابهی دارند . اما به هرحال باید در بکارگیري این نتیجه گیري کلی که تمام مشکلات از اختلاط ترافیک سواره وپیاده ناشی می شود؛ بسیاري از خیابان هاي شهر بدون حضور خودروها شکل بی روحی به خود خواهند گرفت . ولی مشکل زمانی ایجاد میشود که خودروها مانع حرکت آزادانه عابران پیاده می شوند . این امکان وجود دارد که در مراکز شلوغ شهري حضور همزمان خودروها وعابران پیاده را داشته باشیم؛ به شرطی که خودروها باسرعت بسیار پایین حرکت کنند وترافیک عبوري تا حد ممکن کاهش یابد و یا بطور کل حذف عبور خودروها از مسیر و ایجاد یک فضاي شهري پیاده محور از جمله راهکارها می باشد.
یکی دیگر از استفاده هاي رایج از طریقه سفر پیاده روي استفاده از معابر تمام پیاده - پیاده راه - است، که امروزه در اکثر شهرهاي بزرگ جهان رواج یافته است و علاوه بر حل مشکلات ترافیکی مراکز تجاري شهرها تأثیر بسزایی در کاهش آلودگی هاي زیست محیطی داشته و سبب پویایی و شادابی شهر وتوجه مردم به طریقه سفر پیاده روي می شود. یکی از قابلیت هاي مهم پیاده راه ها برقراري تعاملات اجتماعی میان شهروندان است تا بدین ترتیب از »خودرو محوري«در تهران بکاهد و فرهنگ پیاده روي نیز در تهران به مانند سایر شهرهاي دیگر جهان تعمیم و گسترش یابد . بدین ترتیب پیاده راه ها فضاهاي جدیدي را براي فعالیت هاي فرهنگی در شهرهاي بزرگ ایجاد می کنند . گسترش شهرهاي بزرگ در جهان موجب شد تا براي توسعه فرهنگی؛ هر جامعه اي در اندیشه مکان هایی براي حضور شهروندان و ترویج فعالیت هاي فرهنگی در جامعه باشد. بی گمان آنان به این نتیجه رسیدند که انسان ها براي رسیدن به آرامش، نیازمند مکانی هستند که با آرامش و خاطري آسوده و به دور از آلودگی هاي صوتی و...که روح هر انسانی را در محیط هاي پیرامونی خود می خراشد، قدم بزنند. بدون تردید پیاده راه سازي فرهنگ استفاده صحیح از خودرو را به شهروندان می آموزد تا بی دلیل از خودروي شخصی خود استفاده نکنند و پیاده روي را جزو ملزومات زندگی شهري خود برگزینند. این فرهنگ تنها با کمک شهروندان در یک جامعه شهري نهادینه خواهد شد.
-2 مفاهیم و تعاریف
-1-2 مراکز شهري
درعرصه هاي عمومی شهري و یا مراکز شهري ، بیشترین تماس، ارتباط و تعامل بین انسانها رخ می دهد. این عرصه ها تمام بخش هاي بافت شهري را که مردم به آن دسترسی فیزیکی و بصري دارند، دربر می گیرد. بنابراین، این مکان ها از خیابان ها، پارك ها و چهارراه ها تا ساختمان هاي محصور کننده آنها را شامل می شود. - معینی، - 15:1390
-2-2 ساماندهی
ساماندهی در عرصه قوانین و مقررات داخلی به صورت یک عنوان مطرح شده است و منظور از آن، بهبود وضع موجود در جهت ارتقاي شرایط مناسب زندگی در محدوده هاي شهري و روستایی است. طرحهاي ساماندهی شهري در عرصه تجارب داخلی و خارجی اصول مشخصی را ملاك عمل قرار نداده و گستره مداخلات با عنوان ساماندهی از رویکردهاي یکسانی برخوردار نبوده است. به دیگر سخن واژه "ساماندهی" در طرح هاي شهري نه تنها یک اصطلاح کاربردي، بلکه فقط عنوانی خنثی بوده که هیچگونه چارچوب علمی اجرایی را در زمینه مداخلات شهري نیز تبیین نمی نماید. کاربرد این واژه به تنهایی رویکردي تخصصی را تبیین ننموده و در صورت استفاده، بایستی با واژگان و اصطلاحات تخصصی در زمینه مداخلات شهري همراه شود. - عرفانی، - 49 :1389
-3-2 پیاده روي
پیاده روي در فرهنگ ما و سایر کشورها تعابیري به شرح ذیل دارد: در لغت نامه دهخدا از واژه "پیادهروي" با عنوان . ]د /در [ - حامص مرکب - عمل پیادهرونده، رفتن غیر سواره، طی طریق با پاي بی مرکب، راه پیمودن بی برنشستی تعریف شده است . - www.jasjoo.com - پیاده روي: ورزش در جهت افزایش سلامتی و کاهش وزن - معینی، - 18-19 :1390 پیاده روي: تنوع و پرسه زدن و گذراندن اوقات فراغت - همان - پیاده روي: جابجایی براي هدف خرید، کار و مدرسه - همان -
-1-3-2 ویژگی هاي حرکت پیاده
دو ویژگی ذاتی عابر پیاده، باعث تمایز نحوه ي حرکت او از سایر انواع ترددها می شود:
- انعطاف پذیري
- خود تنظیمی نسبتاً سریع
-2-3-2 انعطاف پذیري
قابلیت انعطاف پذیري بسیار زیاد عابر پیاده، این امکان را می دهد تا به دلخواه، خود را با شرایط مختلف طبیعی وفق دهد. او راه خود را براحتی در ناهموارترین اراضی پیدا نی کند، به فضاي کمی نیاز دارد و خود را با شرایط جوي مختلف تطبیق می دهد. در طی هزاران سال، سازگار بودن عابر پیاده از لحاظ زیست محیطی ثابت گشته است.
-3-3-2 خودتنظیمی
نیازمندي بدن انسان به انرژي، به مقدار زیادي مانع از اتلاف بیهوده ي آن می گردد. به همین جهت با نگاهی کلی، می توان ساختارهایی مناسب را که بشر براي کشاورزي، سکونتگاه ها و دفع زباله، در نظام هاي اجتماعی گوناگون و با شرایط فرهنگی متفاوت به وجود آورده دید، ساختارهایی که تا قرن نوزدهم جزو امتیازات او محسوب می شد. حتی امروزه پیدایش روش هاي بسیار متفاوت تهیه ي خوراك مانند کنسرو سازي، اشکال گوناگون زندگی، دستاوردهاي فرهنگی و ویژگی هاي متفاوت ارزشمند انسانی، مدیون عابر پیاده و قابلیت انطباق اوست. قابلیتی که حتی از بهره برداري بی وقفه و مطالعه نشده ي منابع انرژي نیز جلوگیري می کند و موجب می شود تا بشر در چارچوب فضاي محدودش نوآوري کرده و خود را با شرایط طبیعی منطبق سازد. - قریب، :1381 - 33-34
-4-3-2 چگونگی توجه به پیاده روي
اصولاً در تخصیص منابع مالی براي توسعه شبکه راه هاي شهري و در بازسازي و بهسازي آنها و همچنین تدوین مقررات و ضوابط شهري باید به پیاده روي به عنوان اصلی ترین شیوه جابجایی درون شهري و مناسب ترین شیوه براي سفرهاي کوتاه ومتوسط بالاترین اولویت داده شود. همچنین اولویت براي نگهداري، مرمت، بهسازي مسیرهاي پیاده موجود نیز باید لحاظ گردد. همچنین بهبود ایمنی پیاده ها را باید به عنوان عامل تعیین کننده در مطالعات ترافیکی وساماندهی شهر در نظر گرفته و سایر اصلاحات را در این راستا هماهنگ گردد. چرا که شهري که پیاده ها در آن احساس آرامش نکنند صرف نظر از نحوه جابجایی فاقد محیط شهري مطلوب است.
-4-2 پیاده راه
به طور کلی ، انواع خیابانها را بر مبناي اولویتی که براي هر یک از گونه هاي حرکتی و وسایل نقلیه قائل میشوند به چهار دسته ؛ خیابان عبوري ،خیابان اشتراکی ،خیابان مخصوص پیاده و مسیر ویژه اتوبوس میتوان تقسیم بندي کرد. خیابان هاي مخصوص پیاده که در کشورهاي مختلف واژگان گوناگونی همچون پهنه پیاده ،پهنه بدون ماشین ،محدوده بدون آمدوشد سواره ،پهنه بسته بر ترافیک موتوري ،محدوده پیاده - مال - ،تفرجگاه پیاده و پیاده راه نیز براي تعریف آنها به کاربرده میشود متکامل ترین شکل خیابانها هستند که اولویت اصلی حرکت در آنها به صورت پیاده میباشد. براي پیاده راه ها تعاریف گوناگونی ذکر گردیده که در ذیل برخی از مهمترین این مفاهیم ارائه شدهاند:
