بخشی از مقاله
چکیده
امروزه گسترش و توسعه ی روز افزون شهر ها و حرکت سریع علاوه بر دستاورد های چشمگیر اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی که به همراه داشته توام با مشکلاتی بوده است که چالشی برای سلامت کالبدی و اجتماعی شهر به شمار می آیند. پر رنگ شدن نقش اتومبیل در شهرسازی مدرن و کمرنگ تر شدن نقش و اهمیت فضاهای پیاده تاثیر منفی بر محیط زیست، سرزندگی شهرها و تعاملات اجتماعی و سلامت اجتماعی گذاشته است. لذا مقوله ی شهر سالم و سلامت شهروندان یکی از رویکردهای غالب در مطالعات شهری گردید.
رویکرد های نوین طراحی شهری پایدار که به دنبال افزایش امنیت اجتماعی، ترغیب شهروندان به منزله ی حضور درشهر و افزایش تعاملات اجتماعی از طریق ساختار کالبدی شهری و طراحی محیط های مصنوع اقدام می کند منجر به تامین سلامت رفتاری و در نهایت سلامت روحیه ی شهروندان می شود. در این مورد پیاده و دوچرخه می توانند نقش به سزایی بر روی سیاست های افزایش پایداری شهرها داشته باشند با توجه به اینکه یکی از مهمترین عوامل پایداری شهرها سلامت شهروندان میباشد. و این مهم ملزم به بهبود زیر ساخت های لازم، ایجاد تسهیلات مورد نیاز پیاده و در نتیجه پیاده راه های مناسب برای ترغیب و تشویق مردم به پیاده روی و استفاده از دوچرخه میباشد.
-1 مقدمه
با ورود اتومبیل به شهر، حرکت در فضا ابعادی جدید یافت و امکان حرکت سریع السیراز ملزمات شهرمعاصر شد.بدین منظور ساختار شهرها تغییر کرد،برای میدان دادن به اتومبیل، شهرهای کهن را زیر و رو کردند و شهرهای نوین را بر اساس دسترسی اتومبیل ساختند، دیوارها و دروازه های شهرها تخریب شدند و خیابانهایی پهن در بافت قدیمی شهرها ایجاد گشت و این روندی است که هشت دهه از آغاز آن می گذرد. اگرچه که نمی توان از مزایای حرکت سریع اتومبیل چشم پوشی کرد، ولی باید از مضار آن هم آگاه بود. تاثیرات مخرب بر محیط زیست، تغییرات چشم گیر در کالبد شهرها و پیامد های ناشی از آن ، تخریب آثار تاریخی و میراث فرهنگی، و تاثیر منفی بر سلامت جسمی و نیز روانی شهرنشینان از جمله این مضاراست.
امروزه بسیاری از شهرها و محلات شهری سواره مدار هستند و به گونه ای طراحی و ساخته شده اند که دسترسی های سریعتر و بهتری را برای اتومبیل ها فراهم نمایند واین امر سبب کم و بعضا بی توجهی به قشر پیاده شده است، که معضلاتی را نظیر کاهش حضور شهروندان در محیط های اجتماعی،کاهش تعاملات فرهنگی ، و نیز کم تحرکی شهروندان، اضافه وزن و چاقی،افسردگی و عدم فعالیت جسمانی منجر شده است.
مراکز شهری خصوصا در بافت های تاریخی نیاز مند و سر زندگی وتعاملات پایدار می باشند از جمله این مراکز می توان به خیابان چهار باغ اصفهان اشاره نمود آنچه مورد نیاز است ایجاد تعادلی جدید میان نحوه نگرش به عناصر سواره و پیاده در شهر به منظور دست یابی به شهری سالم و پایدارمی باشد. در این مقاله روش تحقیق توصیفی-تحلیلی میباشد. بر آنیم تا یادآور تاثیر پیاده مداری بر سلامت شهر و انسان باشیم و بر کیفیت ها و ویژگی های و نقش اثر گذار آنها را مطلوب خیابان چهار باغ بازنگری کنیم.
-2×شهر پایدار، تاثیرات آن بر سلامت شهروندان
شهر پایدار درصدد متناسب ساختن ساختار کالبدی با نیازهای امروزی ساکنان و رویکردی دوباره به بارزههای اجتماعی از دست رفته از دورههای پیشین است. به عبارتی دیگر شهر پایدار شهری است که پیوندی نزدیک میان خصائل اجتماعی و کالبدی برقرار کرده و زمینه ساز تعاملات بالای اجتماعی باشد و نیز حس تعلق به مکان را در خود مستتر سازد. شهر پایدار شهری است که پیوستگی کالبدی در آن با احداث فضاهایی پاسخگو که تناسبات، مقیاس انسانی، سلسله مراتب فضایی و دسترسی، تنوع - که به پویایی فضا کمک میکند و از کسالت آوری و یکنواختی فضاها میکاهد - ، عابر مداری، تأکید بر اولویت حرکت پیاده و تلفیق با طبیعت را به همراه دارد.
- سعده زرآبادی و خزاعی، - 7 :1389در راستای تحقق توسعه پایدار شهری می بایست شرایطی فراهم شود تا امکان بستر سازی توسعه پایدار انسانی و ×بهبود رفاه اجتماعی شهروندی، فراهم گردد که در این بستر می توان به برقراری عدالت اجتماعی - هاروی، :1376 ص - 99 - 110 هدف نهایی برنامه ریزان رسیدن به شهری است که از لحاظ اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی سریع و آسان تر به پایداری برسد. ملاحظات و برنامه ریزی در این شهر ها به گونه ا ست که استفاده از منابع و آلودگی ها کاهش پیدا کند و دارای حمل و نقل عمومی کارا باشد امکان پیاده روی و دوچرخه سواری در مقیاس مناسبی را فراهم اورد اولویت با عابر پیاده باشد و تعاملات اجتماعی و حس تعلق را افزایش دهد.
امروزه، شهروندان از طریق پیوند ارتباطی که با بایکدیگر بر قرار می کنند؛ به حوزه سلامت روحی و روانی، جسمی و محیطی خود توجه می کنند .مدیریت بخش سلامت شهری باید برای افزایش سرمایه اجتماعی خود درآمدهای مربوط به سلامت شهری را صرف امور زیر بنایی تر و پایدارتر نماید. ارتباط سرمایه اجتماعی با سلامت شهری شهروندان از طریق پارامترهایی چون اعتماد و تعامل متقابل،افزایش روح جمعی نسبت به آینده سلامتی شان و... شکل می گیرد. طبق آنچه ذکر شد یکی از مهمترین و تاثیرگذارترین عوامل در پایداری و سلامت یک شهر حضور شهروندان در فضاهای شهری می باشد،که از راهکارهای دست یابی به آن ترویج فرهنگ پیاده مداری ،ساخت و طراحی پیاده راه ها و تشویق شهروندان به حضور در این دسته از فضاهاست.
-3 فضاهای شهری
انسانها همواره با ایجاد فضاهایی در شهر، نیاز ذاتی خود به برقراری روابط اجتماعی را برآورده کردهاند؛ ساختارهایی که از نظراجتماعی فعال بوده و امکان ارتباط چهره به چهره انسانی در درون جامعه شهری و در کالبدی سازمانیافته را فراهم آوردهاند - تولایی،نوین،فلسفه کلام عرفان،. - 1382 فضا های شهری یکی از عمده ترین فصل های مباحث شهر سازی میباشد. فضاهای شهری که در چهارچوب سکونتگاه ها وزیستگاهها قرارمیگیرند و در مقیاس های مختلف قابل توزیع در شهر بوده و نقاط عطفی در شهر بوجود می آورند . درون بافت شهرهایی که از اصالت و از تاریخ پرباری برخوردار هستند از این نوع فضا ها بسیار دیده میشوند.
فضاهای باز با ارزشی که محل ملاقات ها ، گردهمایی ها و گفتگو های تعدادی از شهروندان را تشکیل میدهد . اصولا در شهرهای قدیم تاکید بر ایجاد این نوع فضا ها بیشتر بود و در زمان حاضر متاسفانه بدلایل بسیاری که عمده آن مسائل اقتصادیست طرح این نوع فضا ها اصولا در شهرسازی کمتر به میان می آید و آنچه که از این نوع فضا ها وجود دارند بدلایلی از بین برده میشوند. این فضا ها بصورت آزاد از عوامل عمده شهری محسوب میشوند و در تعیین هویت شهر و در نتیجه ارتقا فرهنگ شهروندان نقش فراوانی دارند و این مهم از دیر باز مورد توجه برنامه ریزان و طراحان شهری قرارمیگرفته است .
شهری خوب است که تداوم فرهنگی را ارتقاء بخشیده و به بقاء و پایداری افراد آن کمک نموده، بر حس ارتباط در زمان و فضا بیفزاید و زمینه رشد فردی را فراهم یا آن را تشدید کند؛ یعنی توسعه ضمن تداوم ، به صورت باز و با برقراری ارتباط . - لینچ، - 124 : 1381 این انباشت خاطره در فضاهای شهری، در قالب دو عنصر اساسی امکان نمود می یابد: میدان و خیابان .خیابان آنگاه که از دغدغه های زندگی شتاب زده و ماشینی معاصر رهایی یابد، می تواند به مطلوبترین وجه ممکن انباشت خاطره را میسر سازد .این امر را می توان در قالب یک پیاده راه به عنوان فضایی برای تعاملات مثبت اجتماعی تصور نمود . طراحی محورهای پیاده و به ویژه طراحی مکانهایی برای آسایش و سرگرمی پیاده ها، یکی از مهمترین نمودهای شهرسازی نوین است.افزایش ارتباطات و تبادل اطلاعات از مهمترین از اهداف این حرکت می باشد. - حسن آقایی، - 108 : 1383
آنچه که عابران پیاده را متمایز می سازد، این است که آنها راحت و آسوده اند .این کیفیت، پیاده روندگان را قادر می سازد تا به صورتی حقیقی با محیط شهری خود تعامل کرده و آن را تجربه کنند. - برک پور، - 1379 تاریخچه توجه به محدوده های پیاده شهری به دهه 1970 بر می گردد .از دهه 1990 توجه به پیاده راه و محدود ساختن حضور وسایل موتوری در شهرها مورد تأکید قرار گرفت . - کاشانی جو، - 40 : 1385 لذا با توجه به مسائل ذکرشده در خصوص اهمیت پیاده راه به عنوان بستری شهری جهت انباشت خاطرات شهری، تعاملات مثبت ا جتماعی و... ،لزوم تنظیم چارچوبی مدون برای تعیین کیفیت ویژگهای یک پیاده راه مطلوب اجتناب ناپذیرمی باشد.
-4پیاده راه ها و جایگاه عابر پیاده در شهر
عبور پیاده ابتدایی ترین و طبیعی ترین شکل حضور فرد در مکان های عمومی و فضاهای شهری است که این حضور منجر به تقویت رابطه اجتماعی و معنوی شهروندان میشود اما متاسفانه اغلب به دلیل بی توجهی به میر های تردد پیاده ،یا تخصیص امکانات ناچیز به پیاده راه ها و توجه بیش از حد به سواره مداری این مساله بسیار کمرنگ شده است .
