بخشی از مقاله
چکیده
فراوانترین شکل صدمه ناشی از عملیات بهرهبرداری ایجاد زخم بر روی تنه درختان باقیمانده در جنگل است. هدف از این تحقیق تعیین مشخصات زخمهای تنه که منجر به پوسیدگی در درختان راش میشود از طریق مرور تحقیقات انجام گرفته بود.
نتایج نشان داد احتمال پوسیدگی زخمهای ناحیه کنده با اندازههای کوچکتر از 100، 100 تا 200 و بزرگتر از 200 سانتیمتر مربع به ترتیب 5، 33 و 51 درصد و در شدتهای کنده شدن پوست، صدمه به کامبیوم و صدمه به چوب به ترتیب 11، 52 و 91 درصد است. همچنین احتمال پوسیدگی زخمهای ناحیه باالی کنده در شدتهای کنده شدن پوست، صدمه به کامبیوم و صدمه به چوب به ترتیب 5، 12 و 31 درصد است. احتمال بسته شدن زخم با اندازه 200 سانتیمتر مربع در کالسههای قطری 20 تا 40، 40 تا 60 و 60 تا 80 سانتیمتر به ترتیب برابر 38، 43 و 35 درصد است.
مقدمه
تحقیقات انجام گرفته نشان میدهد در طی اجرای هر بار عملیات بهرهبرداری حدود 13 تا 23 درصد از درختان باقیمانده در جنگل صدمه میبینند
فراوانترین شکل صدمه ایجاد زخم بر روی تنه درختان باقیمانده گزارش شده است
با توجه به شدت زخم، گونه و قطر درخت زخمی، در سالهای بعد تعدادی از زخمها ترمیم یافته و تعدادی نیز منجر به پوسیدگی تنه میشوند
حجم پوسیدگی بستگی به مقدار و شدت صدمات اولیه بهرهبرداری وارد آمده بر درختان باقیمانده در جنگل، گونههای درختی، سن توده، مشخصات رویشگاه و مدت زمان سپری شده از زمان ایجاد زخم دارد - کاهش حجم چوب در اثر پوسیدگی 7 تا 20 درصد در تودههای نوئل - Steyrer, 1992 - و 11 متر مکعب در هکتار در جنگلهای بالروس - Kovbasa, 1996 - گزارش شده است.
پوسیدگی عالوه بر کاهش رویش درختان و توانایی تجدید حیات آنها، به شدت از ارزش تجاری تنه میکاهد ، خصوصاً اینکه بیشتر زخمها و پوسیدگیها در قسمتهای ابتدایی تنه که از باارزشترین قسمت تنه هستند ایجاد میشوند
نتایج تحقیق انجام گرفته در جنگلهای راش گیالن نشان داد که حجم تنه پوسیده 0/48 مترمکعب در هکتار در ابتدای دوره 10 ساله به 1/71 متر مکعب در هکتار در انتهای دوره افزایش یافت. نسبت حجم تنه پوسیده به حجم سرپا از 0/24 درصد در ابتدای دوره به 0/81 درصد در انتهای دوره افزایش یافت. روند حجمی پوسیدگی تنه 0/123 متر مکعب در هکتار در سال و روند اقتصادی پوسیدگی تنه 1/25 میلیون ریال در هکتار در سال برآورد شد
مقدار کاهش رویش قطری در زخمهای پوسیده گونه راش 15/3 درصد گزارش شده است
درختان راش به شکل تیپ غالب 10/2 درصد از مساحت و به شکل تیپ آمیخته 9 درصد از مساحت جنگلهای شمال ایران را تشکیل میدهد
با توجه به اهمیت اکولوژیک و اقتصادی تودههای راش آمیخته در جنگلهای شمال ایران، در این تحقیق زخمهای ایجاد شده بر روی تنه درختان راش در اثر بهرهبرداری و قابلیت ترمیم و احتمال پوسیدگی تنه بررسی شد. هدف از این تحقیق پاسخ به این پرسشها است: کدام مشخصه زخم تنه درختان راش نشان دهنده بروز پوسیدگی در سالهای بعد است؟ درختان راش توانایی ترمیم کدام زخمها را دارند؟ آیا سن درخت راش بر توانایی ترمیم زخم تأثیرگذار است؟
مواد و روشها
در این تحقیق از روش اسنادی کتابخانهای و اینترنتی برای جمعآوری دادهها استفاده شد. مقاالت چاپ شده مرتبط با صدمات بهرهبرداری، زخم تنه، شدت زخم، اندازه زخم و قابلیت ترمیم زخم توسط درخت در نشریات داخلی تخصصی و خارجی نمایه شده در WOS جمعآوری شد. مشخصات زخمهای منجر به پوسیدگی از منابع استخراج شد. همچنین عوامل مهم در پوسیدگی زخم تنه در درختان راش بررسی شد.
نتایج
نتایج نشان داد با افزایش اندازه و شدت زخم تنه فراوانی پوسیدگی آنها در هر دو ناحیه کنده و باالی کنده افزایش یافت
در اندازه و شدت یکسان زخم، زخمهای ناحیه کنده بیشتر از زخمهای ناحیه باالی کنده منجر پوسدگی شده بودند. احتمال پوسیدگی در زخمهای ناحیه کنده بستگی به اندازه زخم Sig. 0/01 - ، - X2= 36/2 و شدت زخم Sig. 0/01 - ، - X2= 62/3، و احتمال پوسیدگی در زخمهای ناحیه باالی کنده نیز بستگی به اندازه زخم Sig. 0/01 - ، - X2= 12/5 و شدت زخم Sig. 0/01 - ، - X2= 22/6 دارد. احتمال پوسیدگی زخمهای ناحیه کنده با اندازههای کوچکتر از 100، 100 تا 200 و بزرگتر از 200 سانتیمتر مربع به ترتیب 5، 33 و 51 درصد و در شدتهای کنده شدن پوست، صدمه به کامبیوم و صدمه به چوب به ترتیب 11، 52 و 91 درصد است. همچنین احتمال پوسیدگی زخمهای ناحیه باالی کنده در شدتهای کنده شدن پوست، صدمه به کامبیوم و صدمه به چوب به ترتیب 5، 12 و 31 درصد است.
جدول -1 فراوانی - % - زخمهای منجر به پوسیدگی تنه در محل، شدت و اندازههای متفاوت زخم تنه در درختان راش
در شکل -1 ارتباط بسته شدن زخم با اندازه زخم تنه درختان راش در کالسههای قطری متفاوت نشان داده شده است. فراونی بسته شدن زخم تنه با افزایش زخم در هر چهار کالسه قطری کاهش یافته است . - P < 0/01 - حد اکثر اندازه زخمهای با شدت کنده شدن پوست که درختان راش قادر به ترمیم آن هستند در کالسههای قطر برابر سینه کمتر از 20، 20 تا 40، 40 تا 60 و 60 تا 80 سانتی متر به ترتیب 60، 300، 480 و 780 سانتیمتر مربع است. احتمال بسته شدن زخم با اندازه 200 سانتیمتر مربع در کالسههای قطری 20 تا 40، 40 تا 60 و 60 تا 80 سانتیمتر به ترتیب برابر 38، 43 و 35 درصد است.
احتمال بسته شدن زخم با اندازه 300 سانتیمتر مربع در کالسههای قطری بزرگتر از 40 سانتیمتر برابر 45 درصد است. احتمال بسته شدن زخم با اندازه 400 سانتیمتر مربع در کالسهای قطری 40 تا 60 و 60 تا 80 سانتیمتر به ترتیب برابر 7 و 22 درصد است. در واقع درختان با قطر برابر سینه کمتر از 20 سانتیمتر بیشترین توانایی ترمیم زخمهای با اندازه کوچکتر از 7 سانتیمتر مربع، درختان با قطر برابر سینه 20 تا 40 سانتیمتر بیشترین توانایی در ترمیم زخمهای با اندازه 7 تا 150 سانتیمتر مربع، درختان با قطر برابر سینه 40 تا 60 سانتیمتر بیشترین توانایی ترمیم زخمهای با اندازه 150 تا 290 سانتیمتر مربع و درختان با قطر برابر سینه 60 تا 80 سانتیمتر بیشترین توانایی ترمیم زخمهای با اندازه بزرگتر از 290 سانتیمتر مربع را دارند.
شکل -1 ارتباط بین بسته شدن زخم و اندازه زخم در کالسههای قطر برابر سینه -D1 - کمتر از 20 سانتیمتر، 20 - D2 تا 40 سانتیمتر، 40 - D3 تا 60 سانتیمتر و 60 - D4 تا 80 سانتیمتر
در شکل 2 ارتباط بسته شدن زخم با نسبت اندازه زخم به سطح مقطع تنه درختان راش در کالسههای شدت زخم نشان داده شده است. توانایی درختان راش در ترمیم زخم در ارتباط با نسبت اندازه زخم به سطح مقطع تنه است . - P < 0/01 - احتمال ترمیم زخم با افزایش نسبت اندازه زخم به سطح مقطع تنه کاهش یافت . - P < 0/01 - توانایی ترمیم زخمهای با شدت کم - صدمه به فلوئم - بیشتر از زخمهای با شدت صدمه زیاد - صدمه به چوب - در تمام نسبتهای اندازه زخم به سطح مقطع تنه است. حد اکثر نست اندازه زخم به سطح مقطع تنهای که قابل ترمیم است در زخمهای با شدتهای صدمه به فلوئم و صدمه به چوب به ترتیب 0/27 و 0/28 است.
شکل-2 ارتباط بین بسته شدن زخم و نسبت اندازه زخم به سطح مقطع تنه در شدتهای متفاوت زخم تنه -PI - صدمه به فلوئم و -WI صدمه به چوب
