بخشی از مقاله
چکیده:
این آزمایش در قالب طرح آزمایش کاملا" تصادفی در پنج تیمار - شهرهای راین، لالهزار، گلباف، ماهان و شهربابک واقع در حوزههای آبخیز دره انجیر و کویر لوت و کفه نمک سیرجان - و در چهار تکرار انجام شد این طرح آزمایشگاهی دارای 20 نمونه و هر نمونه به میزان 100 گرم بذر رازیانه و مقدار 600 سیسی آب بطوری که روی بذرها را کاملا" بپوشاند با استفاده از دستگاه کلونجر به روش تقطیر با آب بمدت 3 ساعت اسانس گیری صورت گرفت و اسانس بدست آمده جهت انجام مراحل بعدی در ظروف در بسته آزمایشگاهی نگهداری شد .
بمنظور تجزیه و تحلیل دادهها و مقایسه میانگینهای مربوط به تیمارهای آزمایش از نرمافزارهای :
MSTAT-C و EXCEL 2003 استفاده شد. تاثیرات آب و هوایی مناطق مختلف را نمیتوان در میزان اسانس بدست آمده نادیده گرفت ، لذا میتوان با برنامهریزی درست و افزایش سطح زیر کشت رازیانه در منطقه آب و هوایی مناسب محصولی با کیفیت برتر جهت رفع نیاز صنایع داروسازی داخلی و حتی صادرات آن گام برداشت .
مقدمه :
شکر و سپاس خداوند بزرگ و بلندمرتبه را که هیچ خلقتی را بدون حکمت نیافرید و هر مخلوقی را بزرگی و ارزش بخشید و از جمله عنایات حضرت حق آفرینش گیاهان دارویی میباشد که اهمیت و نقش آن ها در تامین بهداشت و سلامت جوامع بر کسی پوشیده نیست زیرا هم به لحاظ درمان و هم به لحاظ پیشگیری از اهمیت خاصی برخوردار بوده و از همین روی بسیار حائز اهمیت میباشد.
در اواخر قرن نوزدهم به دلیل پیشرفتهای روز افزون علوم مختلف به ویژه علم شیمی و داروسازی، اولین استخراج مواد خالص شیمیایی به منظور کاربردهای دارویی انجام گرفت که در راستای درمان بیماران به نحو چشمگیری مورد استقبال واقع شد و بدین سبب طیف گستردهای از داروها با اشکال و رنگهای مختلف توسط متخصصان داروساز پدید آمد و پزشکان نیز بدون آگاهی از عوارض سوءداروهای شیمیایی با اشتیاق فراوان آنها را برای بیماران خود تجویز میکردند تااینکه به تدریج صحبت از اثرات جانبی و مخرب این داروها در مجامع علمی به میان آمد و نظر پژوهشگران را به سوی گیاهان دارویی جلب نمود و تحقیقات گستردهای بر روی این گیاهان انجام پذیرفت به طوری که قرن بیستم را قرن اسانس گیاهان دارویی نام نهادند. در حال حاضر یک سوم داروهای مورد استفاده بشر را داروهای با منشا گیاهی تشکیل میدهند و این میزان مسلماً رو به افزایش است.
آنچه که روشن است این است که داروهای گیاهی هم به لحاظ زیستمحیطی و هم از نقطه نظر درمانی مورد استقبال بیشتری نسبت به داروهای شیمیایی واقع شده است و از همین روی کاربرد گیاهان در معالجات بیماران از اهمیت زیادی برخوردار است از دیگر دلایل مهم رویکرد جوامع به گیاهان داروئی میتوان به این نکات اشاره کرد:
-1 تهیه برخی از مواد موثره فعال که در صنایع داروسازی اهمیت داشته اما ساخت آنها بطور مصنوعی امکانپذیر نیست و تنها به صورت طبیعی از برخی گیاهان قابل استخراج میباشند نظیر گلیکوزیدهای قلبی موجود در گل انگشتانه .
-2 مواد دارویی مصنوعی اگرچه بطور سریع تاثیرات گذار میباشند اما عوارض جانبی نامطلوبی بر بدن انسان به جا میگذارند و این در حالی است که گیاهان داروئی این اثرات نامطلوب را ندارند.
- 3 مواد موثره گیاهان بخصوص عطریات و اسانسها موارد استفاده متعدد و متفاوتی در صنایع لوازم آرایشی، مواد شوینده نظیر شامپو، صابون داشته و همچنین در صنعت عطرو ادکلن سازی کاربرد دارد.
-4 استفاده از مواد موثره گیاهان دارویی در صنایع غذایی، نوشابهسازی، کنسروسازی، شیرینسازی رشد روز افزون داشته و حائز اهمیت میباشند.
با عنایت به آنجه که گفته شد یکی از گیاهان دارویی مهمی که قدمت زیادی جهت درمان بسیاری از بیماریها بویژه ناراحتیهای گوارشی دارا میباشد گیاه رازیانه است، با توجه به نیاز روزافزون کاربرد اسانس این گیاه در صنایع غذایی، دارویی، آرایشی و بهداشتی میطلبد تا تحقیقات وسیعتری در رابطه با کشت، فراوری و استفاده بهینه از این گیاه با ارزش به عمل آید. از این رو بر آن شدیم تا با تحقیقی در خصوص مشخص نمودن بیشترین میزان اسانس این گیاه در نقاط مختلف استان کرمان قدمی هر چند کوچک در این زمینه برداشته شود .
مواد و روش ها:
محل اجرای آزمایش :
این طرح در آزمایشگاه مرکز آموزش کشاورزی کرمان، کیلومتر هفت جاده زرند - کرمان اجرا گردید .
شهرستان کرمان با طول جغرافیایی' 7ْ57 و عرض جغرافیایی' 17ْ30 و با ارتفاع 1754 متر از سطح دریا قرار دارد با توجه به سالنامه های آماری سازمان هواشناسی میزان متوسط بارندگی سالیانه در این شهرستان 145 میلی متر، رطوبت نسبی متوسط حدود 40 تا 50 درصد، حداکثر درجه حرارت 41درجه سانتی گراد در تیرماه و مرداد ماه و حداقل درجه حرارت - 18 درجه سانتیگراد در دی ماه و در بعضی از سالها به ندرت دمای هوا به زیر - 20 درجه سانتیگراد هم میرسد .
مشخصات طرح آزمایش :
این آزمایش در قالب طرح آزمایش کاملا"تصادفی در پنج تیمار - شهرهای راین، لاله زار ، گلباف، ماهان و شهربابک - و در چهار تکرار انجام شد.
مراحل اجرای آزمایش :
این طرح آزمایشگاهی دارای 20 نمونه و هر نمونه به میزان 100 گرم بذر رازیانه و مقدار 600 سی سی آب بطوری که روی بذرها را کاملا" بپوشاند با استفاده از دستگاه کلونجر به روش تقطیر با آب بمدت 3 ساعت اسانس گیری صورت گرفت و اسانس بدست آمده جهت انجام مراحل بعدی در ظروف در بسته آزمایشگاهی نگهداری شد .
بمنظور تجزیه و تحلیل دادهها و مقایسه میانگینهای مربوط به تیمارهای آزمایش از نرمافزارهای : MSTAT-C وEXCEL 2003 استفاده شد .
نتیجه گیری نتایج استخراج اسانس بذر رازیانه :
میزان اسانس بدست آمده20 نمونه بذر رازیانه شهرهای راین ، لاله زار ، گلباف ، ماهان ، شهربابک که هر شهر در چهار تکرار بدست آمده است در جدول زیر مشخص گردیده است .
جدول : 1 نتایج میزان اسانسهای بدست آمده در آزمایشگاه
جدول :2 نتایج و اریانس میزان اسانس های استخراج شده
جدول :3 مقایسه میانگین میزان اسانس بدست آمده بر اساس روش دانکن
جدول :4 نتایج آزمون t جهت مقایسه میانگین میزان اسانس با استاندارد علمی 2/1
