بخشی از مقاله
چکیده
یکی از ابزاری که از حدود دهه 1980، دهه ای که بشر توانست در آن تا حدی مشکلات ناشی از افزایش تدریجی اطلاعات محیط زندگی خود را کنترل نماید، سیستم اطلاعات جغرافیایی می باشد. با توجه به اینکه توسعه مکانی شهرها در روند تصمیم گیری و برنامه ریزیها حائز اهمیت می باشد، سنجش از دور را میتوان به عنوان ابزار مهم گردآوری اطلاعات معرفی نموده و مزیت آنرا در ایجاد اطلاعات مکانی و توصیفی با هزینه کمتر قلمداد کرد.
در این تحقیق برای تعیین نرخ تغییرات و همچنین محدوده تغییرات شهری بندر بوشهر از تصاویر ماهواره لندست و سنجنده های TMو ETM+ در یک دوره 17 ساله استفاده شد. برای بارزسازی مناطق شهری از روش ترکیب باندی در سیستم رنگی RGB استفاده شد.
نتایج نشان می دهد با توجه به وضعیت شبه جزیره ای بندر بوشهر و همچنین اختصاص بخش اعظم شهر به مناطق نظامی و مناطق نامناسب جهت سکونت، نرخ افزایش تغییرات محیط شهر نسبت به میانگین کشوری پایین تر بوده است. ایننرخ رشد محدوده شهری از نرخ رشد جمعیت در این شهر کمتر بوده که البته این آنومالی با متراکم تر شدن بافت شهری و همچنین احداث شهر جدید "عالی شهر" در نزدیکی بوشهر جبران گردیده است.
-1 مقدمه
مهمترین چالش های اساسی در جهان امروز که دارای ابعاد جغرافیایی بوده و زندگی بشر را تهدید می کند افزایش جمعیت، آلودگی منابع طبیعی و نابودی آن به دلیل گسترش روزافزون شهرها می باشد. بدلیل ابعاد بزرگ این مسائل نیاز به شناخت ارتباط جغرافیایی، اطلاعات و داده های مورد نیاز و مرتبط با آن می باشد
GISمجموعه ای است که با بهره گیری از امکانات علمی و فنی پیشرفته نقشه برداری و نیز اطلاعات جغرافیایی امکان تعیین موقعیت و شناسایی عوارض جغرافیایی و همچنین برقراری ارتباط بین آنها را میسر ساخته و به کمک آن انسان قادر خواهد بود تا سریعتر، آسانتر و مطمئن تر به اطلاعات دسترسی پیدا کند
هر اندازه بشر در پروژه های عمرانی از تکنولوژی اطلاعاتی بعنوان یک اهرم موثر برای افزایش دقت سود ببرد به همان اندازه دارای دید بهتر و افزایش قدرت جهت اخذ تصمیم گیریهای مناسب تر گردیده و در نتیجه این امر به افزایش سرمایه و سرمایه گذاری بیشتر سازمان ها در کسب اطلاعات و منابع اطلاعاتی کمک می کند که سیستم اطلاعات جغرافیایی با ایجاد هماهنگی بین اطلاعات مکانی و تهیه یک بانک اطلاعاتی مربوط به مکان موجبات مدیریت و ارائه مسیرهای درست مدیریتی در قالب تکنولوژی مدرن را فراهم می آورد
در این راستا تکنولوژی سنجش از دور می تواند به عنوان ابزاری مهم در تهیه اطلاعات مکانی و توصیفی مربوط به مکان نقش مهم و ارزنده ای ایفا نماید. در حقیقت سنجش از دور را می توان به عنوان ابزار مهم گردآوری اطلاعات معرفی نموده و مزیت آنرا در ایجاد اطلاعات مکانی و توصیفی با هزینه کمتر قلمداد کرد
با توجه به اینکه توسعه مکانی شهرها در روند تصمیم گیری و برنامه ریزی ها حائز اهمیت می باشد لذا تعیین مقدار توسعه مکانی طی سالهای متمادی همراه با گسترش جمعیت و نوع کاربری اراضی و تخصیص اراضی به فضای شهری، لزوم بررسی و تعیین توسعه مکانی شهرها را نشان می دهد
-2 منطقه مورد مطالعه
بندر بوشهر در بخش مرکزی استان بوشهر با مختصات 50 8371شرقی و 28 9576شمالی در ارتفاع متوسط 18 متری از سطح دریا و در منطقه ساحلی خلیج فارس واقع شده و آب و هوای نیمه بیابانی گرم دارد. این شهر از سمت شمال، غرب و جنوب به خلیج فارس محدود شدهاست و به همین دلیل ساختار شبه جزیره ای پیدا کرده است. بندربوشهربهخاطرعواملیمانندصیادی،وجودنیروگاهاتمی و تاسیسات متعدد نظامی،کشتیسازیوصادرات،از جایگاه خاص و منحصر بفردی در منطقه برخوردار است. از این رو اهمیت مطالعه بافت شهری و شناخت روند تغییرات این بندر استراتژیک، دوچندان می شود. شکل - 1 - موقعیت جغرافیایی بندر بوشهر را نشان می دهد.
شکل :1- موقعیت جغرافیایی بندر بوشهر
-3 مواد و روشها
با توجه به اینکه نقشه برداری از میزان گسترش اماکن اراضی شهری و تعیین فضای تخصیص یافته به محدوده شهرها با مشکلاتی توام می باشد و نیز نقشه برداریدر طی سالیان با صرف هزینه، وقت و همچنین همراه با خطا می باشد، تکنیک سنجش از دور می تواند در تعیین این پارامتر ها نقش ویژه ای ایفا نماید. در این تحقیق تصاویر ماهواره ای اصلی ترین بخش اطلاعاتی در تعیین میزان تغییرات محدوده بندر بوشهر را تشکیل می دهد. در اینجا برای تشخیص بافت شهری از تکنیک ترکیب باندی - BandCombination - در سیستم رنگی RGBاستفاده شده است.تصاویررنگی مرکب دارای اطلاعات باارزشی هستند.
ازاین رونحوه ایجاد این نوع تصاویر و تفسیر آنها ازاهمیت زیادی برخوردار می باشد. هرچندکه پردازش وتفسیر این تصاویر نزدافرادتازه کارساده بنظرمیرسد ولی علاوه براهمیت زیادآنها،ازپیچیدگیهای خاصی نیزبرخوردارهستند.برای تولیدتصاویررنگی، دستیابی به توان تفکیک طیفی بالابسیارمهم است.
تصویر مرکب رنگ طبیعی بااختصاص دادن باندهای فعال درمحدوده رنگی قرمز،سبزوآبی بدست میآید بدینصورت که درسنجندهTMوETM+بصورت ترکیبRGB/321تشکیل می شود - شکل . - 1-aاما با تشکیل ترکیب RGB/742می توان مناطق شهری و بافت مسکونی را با انجام یک سری ویرایش بروی هیستوگرام تصویر مربوطه به رنگ بنفش خیلی روشن مشاهده نمود
