بخشی از مقاله
مقدمه
افزایش علاقه بینالمللی به مفهوم سلامت روانـی مثبت و مشارکت آن در همه جنبـههـای زنـدگی انسان مشاهده میشود. سازمان بهداشـت جهـانی اعلام کرده است که سلامت روانی مثبـت پایـهای برای بهزیستی و کـنشوری مـوثر فـرد و جامعـه است و آن را به عنوان حالتی تعریف کرده که بـه افراد اجازه می دهد در ارتباط با توانـاییهایشـان واقع بین باشند، با اسـترسهـای طبیعـی زنـدگی مقابله کنند، به طور مولد و سودمند کـار کننـد، و در جامعــه مشــارکت نماینــد (ســازمان بهداشــت جهانی، .(2004 توانایی برای رضایت دو جانبـه و روابط مداوم جنبه مهم دیگر سلامت روانی مثبت است (سازمان بهداشت جهـانی، .(2001 در سـال 2004، انجمن سـلطنتی در بریتانیـا1، بهزیسـتی را به عنـوان یـک "حالـت ذهنـی مثبـت و پایـدار" تعریف کرد که به افراد، گروهها و ملیتها اجـازه میدهد برای کامیـابی و پیشـرفت اقـدام نماینـد. بهزیستی روانی2 بـیش از فقـدان بیمـاری روانـی تعریف شده است، و حمایتی را برای دامنـهای از پیامدهای سلامتی ازجملـه درجـهبنـدی خـود از سلامت عمومی، پاسـخ ایمنـی، پاسـخ اسـترس و پیشبینهای بقاء بیماری قلبـی- عروقـی آشـکار میکند. همچنین با پیشرفت آموزشی بـالاتر و بـا کنشوری شغلی در بزرگسـالی در ارتبـاط اسـت (برگرفتــه از کــلارک، فریــدی، پــاتز، آشــدون و همکاران3، .(2011
اصــطلاح ســلامت روانــی مثبــت اغلــب در
1. the Royal Society in the UK 2. mental well-being 3. Clark, Friede, Putz, Ashdown & et al
روایی و اعتبار نسخه فارسی مقیاس بهزیستی ...
ادبیات علمی و سیاسـی اسـتفاده مـی شـود و بـا اصطلاح بهزیستی ذهنی قابـل جـایگزینی اسـت. سلامت روانی مثبت یک سازه پیچیـده اسـت کـه دو مولفه کنشوری روان شـناختی و عاطفـه را از دو دیدگاه متمایز مورد بررسی قرار مـیدهـد: -1 دیدگاه لذت گرایی4، که بهزیسـتی را متـرادف بـا افزایش عواطف مثبت بر عواطف منفی و رضایت از زندگی تعریـف مـیکنـد کـه بـه ایـن دیـدگاه بهزیستی ذهنی گفته میشود. دیدگاه دیگـر نگـاه کلیتر و جامعتری بـه بهزیسـتی دارد و آن را بـر اساس ملاکهایی مانند زندگی کـردن بـر اسـاس اهداف اصیل و شکوفا کردن اسـتعدادها و یـافتن معنا در زندگی و تلاش مسـتمر در جهـت رشـد
شخصی تعریف کرده است؛ کـه بـه ایـن دیـدگاه
روانشناسیسلامت فصلنامهعلمیپژوهشی/شماره4ـزمستانHealthPsychology/Vol.1.No.4/Winter20131391
فضیلت گرایی5 نیز گویند (ریف و کیس6، 1995؛
ریف و سینگر7، .(2004 از نظر برخی مولفان بین
بهزیستی روانشـناختی و بهزیسـتی ذهنـی تمـایز
وجود دارد. اسنایدر و لوپز( 2002) 8 معتقدند کـه
شادی و بهزیستی متـرادف بـا هـم نیسـتند بلکـه
بهزیستی ترکیبی از شادی و یافتن معنا در زندگی
است. همچنین ریان و دسی ( 2008، (2006 نیـز
بــین بهزیســتی ذهنــی و بهزیســتی روانشــناختی
31
تفکیک قائل میشوند. آنها معتقدند کـه بهزیسـتی
ذهنی به محتوای زندگی تاکید دارد که این محتوا
بیشتر دیدگاه لذت گرایـی را دنبـال مـیکنـد. در
صورتی که بهزیستی روانشناختی هم به محتـوا و
4. hedonic perspective 5. eudaimonic 6. Ryff & Keyes 7. Ryff &Singer 8. Snyder
هم به روش زندگی توجه دارد.
تـدوین ابزارهـای کوتـاه در زمینـه بهزیســتی
ذهنی در جامعـه کنـونی کـه بتوانـد برنامـههـای
درمانی کارشناسان و درمانگران روانی را ارزیـابی
کند احساس میشـود. ابزارهـای موجـود در ایـن
زمینه مفهوم پردازیهای متفـاوتی از بهزیسـتی را
ارائه دادهاند. مقیاس 20 مـادهای عاطفـه مثبـت و
منفی (PANAS) 1 جنبههای عاطفی- هیجـانی
بهزیستی توصیف میکند و شامل دو بعـد عاطفـه
مثبت و منفی که به عنوان مفاهیم متمایز و مستقل
روانشناسیسلامتفصلنامهعلمیپژوهشی/شماره4ـزمستان1391 HealthPsychology/Vol.1.No.4/Winter2013 گزارش مـیشـوند (واتسـون، کـلارک و تلگـن2،
.(1988 در مقابل، مقیـاس رضـایت از زنـدگی 5
مادهای(SWLS) 3 برای اندازهگیـری جنبـههـای
شناختی- ارزیابی بهزیسـتی تـدوین شـده اسـت
(دینر، امونس، لارسون و گریفین، .(1985 مقیاس
54 مادهای بهزیستی روان شـناختی(SPWB) 4،
که بر رفاه تاکید دارد و کـنشوری روان شـناختی
را ارزابی مـیکنـد (ریـف، کـیس، .(1995 خـرده
مقیاسهای ایـن ابـزار عبارتنـد از: خودمختـاری،
23 پذیرش خود، تسلط محیطی، هدف زندگی، رشـد شخصی و روابط مثبت با دیگران. و مقیـاس فـرم کوتاه 5 مادهای افسردگی- شـادکامی(SDHS) 5 برای استفاده در محیطهای درمانی که بهزیستی را در یــک پیوســتار بــین دو حالــت افســردگی و شادکامی اندازهگیـری مـیکنـد، تـدوین گردیـده
1. Positive and Negative Affect Scale (PANAS) 2. Watson, Clark & Tellengen 3. the five-item Satisfaction with Life Scale (SWLS)
4. the 54 item Scale Psychological Well-being (SPWB) 5. the five-item Short Depression-Happiness Scale (SDHS)
است. همه این ابزارها جنبههایی از بیماری روانی همچنین سلامت روان با کلمات مثبت و منفـی را شامل میشوند (جوزف، لینلی، هاروود، لـویس و مک کولام6 ، .(2004
مقیاس بهزیستی ذهنی وارویک- ادینبـورگ7 (WEMWBS) شاخص مناسـب بـرای کسـب اطلاعـــات از بهزیســـتی ذهنـــی افـــراد اســـت. ویژگیهای کلیدی این مقیاس شـامل جنبـههـای عــاطفی- هیجــانی، ابعــاد شــناختی- ارزیــابی و کنشوری روان شـناختی در یـک فـرم کوتـاه در سطح کلی جامعه و با تاکید کلـی بـر جنبـههـای مثبت و حمایت از ارتقاء و افزایش سـلامت روان در اقشــار مختلــف جامعــه مــیباشــد. ایــن ابــزار جنبــههــایی از لــذت و خوشــی ســلامت روان ازجمله عاطفه مثبت (احساسهـای خـوشبینـی، بشاش بودن، آرمیدگی)، رضـایت از روابـط بـین فردی و کنشوری مثبت (انـرژی، تفکـر روشـن، پذیرش خود، رشد فردی، صلاحیت و اسـتقلال) را شامل میشود. ایـن مقیـاس در سـال 1980 در نیوزیلند و با هدف اندازهگیری بهزیستی تهیه شد (کامن و فلت8، (1983 چون این ابزار جنبـههـای لذتگرایی و سلامتروان و دامنهای از جنبههـای مثبتگرایی (استیوارت-براون9، (2002 را پوشش میداد، علاقه پژوهشگران بریتانیـایی را در مـورد ارتقاء سلامت روان به خـود جلـب کـرده اسـت. مشاهده شده اسـت کـه مقیـاس بهزیسـتی ذهنـی
6. Joseph, Linley, Harwwod, Lewis & McCollam 7. the Warwick-Edinburg Mental well-being scale (WEMWBS) 8. Kammann & Flett 9. Stewart-Brown
وارویک- ادینبورگ یـک ابـزار سـاده، روشـن و بدون ابهـام اسـت (تنـات، فـیش ویـک، پـلات، جــوزف و اســتیوارت- بــراون، .(2006 افــزایش توجه و تاکید بر بهزیستی ذهنی بیماران سـرطانی در جامعه ایرانی بـرای تـدوین مقیاسـی معتبـر و سودمند برای موثر بودن برنامهها و مداخلـههـای درمــانی و آموزشــی در ابعــاد مختلــف در بــین درمانگران در این گروه ویژه احسـاس مـیشـود. این پژوهش دو هدف عمده را در نظر دارد: یک، بررسی روایی سازه یـا تحلیـل عـاملی1 و روایـی همزمــان مقیــاس وســواس مــرگ. و دو، بررســی پایایی (همسانی درونی.(2
روش
مطالعه حاضر همبسـتگی از نـوع تحلیـل عـاملی اسـت. 100 بیمـار سـرطانی بـا انـواعهـای تــومر مغــزی، ســرطان ســینه، ســرطان روده و غیــرو از بخش رادیو تراپـی بیمارسـتان گلسـتان دانشـگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز که تحت شیمی درمانی بودند به روش در دسـترس- هدفمنـد بـا رعایت مـوازین اخـلاق پـژوهش و بـه صـورت آگاهانه و داوطلب در سال 1391 برگزیده شـدند. و به آنها به صورت فردی اطمینـان داده شـد کـه اطلاعاتشان محرمانـه خواهنـد بـود. میـانگین و انحراف معیار سن شـرکت کننـدههـا بـه ترتیـب 42/70 و 13/25 با دامنه 13-81 سال، میـانگین و انحراف مدت بیماری بـه روز 408/76 و 463/63 با دامنه 20 تا 2190 روز، 18 نفر مجرد و 82 نفر
روایی و اعتبار نسخه فارسی مقیاس بهزیستی ...
متاهل، 27 نفـر مـرد و 73 نفـر زن و 55 نفـر بـا تحصیلات سیکل، 34 نفر با تحصـیلات دیـپلم و 11 نفر با تحصیلات کارشناسی بودند.
مقیاس بهزیستی ذهنی وارویک-ادینبورگ. مقیاس بهزیستی ذهنـی وارویـک- ادینبـورگ در ســال 2007 توســط تنانــت و همکــاران3 تــدوین گردید و دارای 14 ماده میباشد که در یک طیف 5 رتبهای لیکرت (ابدا0= تا همه اوقات(5= تنظیم شده است. کمینه و بیشینه نمره در این مقیاس بـه ترتیب از 14 تا 70 متغیر است و نمره بالا بیانگر ســطح بــالاتر بهزیســتی روانــی مــیباشــد. ابتــدا مــادههــای مقیــاس بهزیســتی ذهنــی بــه فارســی برگردانده شد و سـپس مـادههـای ترجمـه شـده توسط یکی از اعضای هیات علمـی بـا تخصـص زبانهای خارجی مجددا به زبان انگلیسی ترجمـه گردید که کمترین میزان ناهماهنگی را نشان داد.
ضریب آلفای کرونباخ این مقیاس برای نمونه دانش آموزی 0/89 و برای افـراد جامعـه 0/91، و ضریب پایایی بازآزمایی (به فاصـله 1 هفتـه 0/83 (p 0/001) بهدست آمده است. همبستگی نمره کل با یک یک مادههای این ابزار از 0/52 تا 0/80 (برای نمونه دانشجویی) و 0/51 تا 0/75 (نمونـه عادی) و ضریب روایی همزمـان WEMWBS بــا مقیــاس ســلامت کلــی 0/43، بــا بهزیســتی روانشــناختی 0/74، بــا فــرم کوتــاه افســردگی شادکامی 0/73، با پرسشـنامه 5 مـادهای بهداشـت جهانی 0/77، با پرسشنامه هوش هیجـانی 0/48 و با خرده مقیاس رضایت از زندگی 0/53 محاسـبه
2013Winter4/.No.1.VolPsychology/Health 1391 زمستان ـ 4شماره پژوهشی/ علمی فصلنامه سلامت شناسی روان
33
1. factor analysis 3. Tennant, Hiller, Fishwick, Platt, Joseph,
2. internal consistency Weich, Parkinson, Secker & Stewart -Brown
2013Winter4/.No.1.VolPsychology/Health 1391 زمستان ـ4شماره پژوهشی/ علمی فصلنامه سلامت شناسی روان
34
غلامرضا رجبی
شــدهانــد. همچنــین مــدل یــک عــاملی مقیــاس بهزیستی ذهنی وارویک- ادینبورگ بـرای نمونـه دانشجویی و عادی برازنده جامعه بـود (تنانـت و همکاران، .(2007 استیوارت- بـراون و همکـاران (2009) همبســتگی بــین مقیــاس 14 مــادهای و ویــرایش 7 مــادهای بهزیســتی روانــی وارویــک-ادینبــورگ 0/95 گـــزارش کردنـــد. کـــلارک و همکــاران (2011) ضــریب آلفــای کرونبــاخ ایــن مقیاس 0/87، همبستگی نمـره کـل بـا یـک یـک مادههای از 0/20 تا 0/80، پایایی بـاز- آزمـایی 6 0/6، ضرایب همبستگی مقیاس WEMWBS با سایر مقیاسها مانند بهزیستی روانشـناختی 0/59، فرم کوتاه پیوستار سـلامت روان 0/65، شـاخص بهزیســـتی ســـازمان بهداشـــت جهـــانی 0/57، پرسشنامه سـلامت عمـومی 12 مـادهای -0/40 و برازندگی مدل یک عاملی را نشان دادند.
تجزیه و تحلیل دادهها
در این مطالعه برای بررسی سوالهـای تحقیـق از بسته نرم افزار آماری برای علـوم اجتمـاعی -16) (SPSS و AMOS-16 و با اسـتفاده از روش-های آماری ضریب آلفایکرونبـاخ بـرای بررسـی پایایی مقیاس، از ضریب همبستگی پیرسون برای بررسی ضریب روایی همزمـان، از تحلیـل عامـل اکتشـــــافی بـــــرای شناســـــایی عوامـــــل
زیربنــایی و بنیــادی مقیــاس و از تحلیــل عامــل تاییدی برای برازندگی عوامل اسـتخراج شـده در جامعه استفاده شد.
