بخشی از مقاله
چکیده
بیان مسأله: اینترنت در هر زمان از شب و روز به آسانی در دسترس است و با بهره گیري از آن میتوان به راحتی در محیط امن خانه با دیگران ارتباط برقرار کرد. نتایج به دست آمده در زمینه اعتیاد به اینترنت نشان میدهد که استفاده بیشتر از اینترنت منجر به ایجاد آثار روانی بدي چون احساس از خود بیگانگی، اضطراب، افسردگی و دردهاي جسمانی خواهد شد. روش پژوهش: این پژوهش بر حسب نحوه گردآوري دادهها از نوع توصیفی و از نوع همبستگی میباشد. براي بررسی اعتبار آزمونهاي مورد مطالعه از روش آلفاي کرونباخ، براي تأثیر متغیرهاي مستقل بر متغیر وابسته از آزمون رگرسیون گام به گام استفاده شد. براي بررسی تفاوت بین متغیرهاي مورد مطالعه از آزمون t مستقل و آزمون تجزیه و تحلیل واریانس یکراهه - F - استفاده شد. تجزیه و تحلیل دادهها به وسیله نرم افزارهاي Spss 21 انجام گرفت.
نتایج: نتایج به دست آمده نشان می دهد در گام اول متغیر علایم افسردگی 16 درصد در گام دوم به همراه متغیر تحصیلات والدین 23 درصد و در گام سوم به همراه متغیر داشتن امکانات شخصی 25/5 درصد از واریانس اعتیاد به اینترنت را تبیین میکنند. بحث: تجزیه و تحلیل نتایج به دست آمده نشان میدهد که بین عامل هاي شکایت جسمانی، علایم اضطراب و علایم افسردگی و سلامت روانی - نمره کل - با اعتیاد به اینترنت ارتباط معناداري دارد. میتوان گفت اینترنت محدود به قشر و جامعه خاصی نبوده و با توجه به شرایط امورزه همه گیرتر از هر زمان دیگري شده است و بنابراین توجه بیشتر به این مقوله ضروريتر از هر زمان دیگر احساس میشود.
واژههاي کلیدي: سلامت روانی، عوامل شخصیتی، عوامل آموزشی، عوامل خانوادگی، اعتیاد به اینترنت
مقدمه
بیان مسأله: مفهوم زندگی وابسته به اینترنت از نظر کاربران آن، ورود به دنیاي ایدهآل مجازي و غرق شدن در سراب وابستگی، تغییر در عادات زندگی، زندانی شدن در تنهایی و لطمات جسمی و روانی است. اینترنت به علت داشتن ویژگیهاي منحصر به فرد از قبیل محتواي تحریک آمیز، سهولت دسترسی و سادگی کارکرد، ممکن است اعضاي خانواده بخصوص جوانان را به بیراهه و وابستگی به فضاي کاذب بکشاند و باعث به وجود آمدن صدمات و پیامدهاي جبران ناپذیر، کاهش روابط خانوادگی، تنهایی و آسیبهاي جسمی و روانی گردد - پاشایی و همکاران، . - 1387 اعتیاد به اینترنت به وسیله چهار شاخص -1 افزایش ارتباط با اینترنت به صورت فعالانه، -2 داشتن احساس ناخوشایند - اضطراب، افسردگی و بیهوده بودن - وقتی که فرد آف لاین است - به اینترنت وصل نیست - ، -3 وسوسه زیاد براي وصل شدن به اینترنت و -4 تکذیب مشکلات رفتاري توصیف می شود - کندل، . - 1998
اینترنت در هر زمان از شب و روز به آسانی در دسترس است و با بهره گیري از آن میتوان به راحتی در محیط امن خانه با دیگران ارتباط برقرار کرد - قاسم زاده و همکاران، . - 1386 نتایج به دست آمده در زمینه اعتیاد به اینترنت نشان میدهد که استفاده بیشتر از اینترنت منجر به ایجاد آثار روانی بدي چون احساس از خود بیگانگی، اضطراب، افسردگی و دردهاي جسمانی خواهد شد - بلیک1 و هارولد سین2، . - 2000دستیابی به اینترنت و استفاده از آن در حال گسترش است و روزانه به تعداد کاربران در جهان اضافه میشود، اعتیاد به آن هم رو به افزایش است و به دلیل تازگی موضوع میزان شیوع، دستخوش تغییر و یا رو به فزونی است - خواجه موگهی و علاسوند، . - 1389 از جهت اینکه مواد مخدر، الکل، قمار و حتی اینترنت، پاداشهاي عاطفی، هیجانی، جسمانی و مانند آن را دارند، به عنوان شیوهاي براي فرار از موقعیت، در نظر گرفته میشوند و در بردارنده ارضاي نیازي هستند.
اگر فرد یاد بگیرد که وسیلهاي مانند اینترنت میتواند براي او شرایطی فراهم کند که از واقعیت فرار کند و یا نیاز او را تأمین کند، احتمالاً در آینده نیز به این کار مبادرت خواهد ورزید. این کار براي او عامل تقویت کننده خواهد بود و به صورت یک چرخه عمل کرده و باعث افزایش رفتار خواهد شد. بر اساس این دیدگاه، فرد براي دریافت پاداش که میتواند همان تأمین نیازهاي اولیه - بر اساس هرم مازلو - باشد، وارد اینترنت می شود. پاداشهایی که وي از این رفتار میگیرد، شاید ارضاي جنسی، تماس و ارتباط با دیگران، خود شکوفایی، دریافت عشق، فرار از واقعیت و مشکلات زندگی روزمره و حتی سرگرمیهاي زیاد باشد و چنانچه فرد در زمانهاي آتی نیز به این پاداشها نیاز داشته باشد، به اینترنت روي خواهد آورد و در نتیجه این روند تقویت شده و چرخه همچنان ادامه پیدا میکند. بنابراین علت کلیدي در اعتیاد به اینترنت و موضوعات وابسته به آن تقویتی است که فرد دریافت میکند.
براي تلفیق این رویکرد با رویکرد استفاده و خشنودي میتوان گفت هرگاه فرد در پی ارضاي نیازهاي خود که هم میتواند شامل نیازهاي بنیادین هرم مازلو و هم نیازهاي مطرح شده در نظریه استفاده و خشنودي، نیازهایی چون تفریح، سرگرمی، شاديهاي عاطفی، نیازهاي اطلاعاتی، نیازهاي شناختی، نیازهاي اجتماعی و نیازهاي غیراجتماعی و سایر موارد ذکر شده در این رویکرد باشد، به رسانهاي دلخواه روي میآورد و اگر رضامندي او از این استفاده به حدي باشد که خارج از تصور اولیه اوست، او در پی دریافت پاداش یا همان خشنوديهاي خواسته شده به سمت این رسانه خواهد رفت تا جایی که این رفتار به رفتاري اعتیادآور تبدیل میشود - امیدوار و صارمی، . - 1381
رابطه بین اعتیاد به اینترنت و مشکلات تحصیلی: استفاده از اینترنت در بسیاري از کشورهاي پیشرفته به محیط کلاسی و آموزشی وارد شده است براساس یک نظر سنجی از معلمان، کارمندان کتابخانه و همکاران رایانه، 86 درصد اعلام کردند که استفاده از اینترنت کارآیی درسی دانش آموزان و دانشجویان را بهتر نکرده است. زیرا اطلاعات اینترنتی به برنامههاي درسی مربوط نمیباشد و به دانشجویان در بدست آوردن نمره بالا در آزمونهاي استاندارد کمکی نمیکند - باربر، 1997، به نقل از امیدروار و صارمی، . - 1381درگاهی و رضوي - 1386 - با بررسی اعتیاد به اینترنت و عوامل مؤثر بر آن در ساکنان منطقه 2 غرب تهران به این نتیجه رسید که: در این بررسی 30 درصد کاربران، به اینترنت اعتیاد داشتند و همه آنها درجات مختلفی از رفتارهاي روانی اجتماعی مانند احساس بیگانگی با خود، احساس ضعف و ناتوانی در انجام امور، رفتار ناهنجار اجتماعی، اجتماع گریزي، درون گرایی و رفتار احساسی را از خود نشان دادند.
همچنین تمایل نوجوانان به اینترنت بسیار شدیدتر از سایر گروههاي سنی بود. این رابطه در مورد افراد مجرد و دانشجویان نیز وجود داشت. اعتیاد به اینترنت در گروه سنی 15- 19 سال در مقایسه با سایر گروههاي سنی بیشتر و چندین برابر است. بین اعتیاد به اینترنت در کاربران، با احساس بیگانگی از خود و ابعاد آن و همچنین با ویژگیهاي شخصیتی درونگرا و داراي رفتار احساسی ارتباط واضحی دیده میشود. در کاربران معتاد شدید نیز بهره جویی از گفتگوي اینترنتی سه برابر کاربران است و هر چه از حالت طبیعی به اعتیاد در کاربران پیش میرویم بهره جویی از فیلم، موسیقی، بازي و گفتگوي اینترنتی بیشتر میشود. با توجه به نتایج به دست آمده، تدوین برنامههاي آموزشی مؤثر و ارایه روشهاي مشاوره به خانوادهها براي محدود کردن رشد اعتیاد به اینترنت در بین کاربران پیشنهاد میگردد.
شایق و همکاران - 1388 - تحقیقاتی را در راستاي بررسی نحوه استفاده از اینترنت و و دلبستگی در نوجوانان انجام داده است. وي براساس نتایج بدست آمده از تحقیقات خود به این نتیجه دست یافته است که بین استفاده از اینترنت و افزایش دلبستگی در نوجوانان و جوانان رابطه مثبت و قابل توجهی وجود دارد است. پژوهش وي حاکی از آن است که استفاده بیش از اندازه از اینترنت با افزایش احساس دلبستگی و کاهش روابط اجتماعی ارضاکننده - زمان آفلاین - رابطه دارد. خسرو جردي و همکاران - 1388 - بررسی اعتیاد اینترنتی در نوجوانان مطالعه متغیرهاي جنس، مقطع تحصیلی و اندازه به این نتیجه رسیدند که پژوهش اختلاف معناداري را برحسب جنس بین دختران و پسران در استفاده بیش از حد از اینترنت نشان نمیدهد، اما اختلاف معناداري را بر حسب مقطع تحصیلی کاربر و میزان اعتیاد اینترنتی بیان میکند.
بنا به یافته دیگري، بین اندازه مؤسسه آموزشی و میزان اعتیاد اینترنتی دانشجویان تفاوت معناداري وجود دارد. اعتیاد به اینترنت باعث افت تحصیلی دانشجویان شده است - باقري بنجار، . - 1389 نتایج پژوهشهاي مختلف نشان میدهد که اعتیاد به اینترنت با متغیرهاي روان شناختی بسیاري ارتباط دارد. بین اعتیاد به اینترنت و افت تحصیلی رابطه وجود دارد - پیرزاده، 1389 ویز شفر، . - 1384 نمره تنهایی در آزمودنیهاي معتاد به اینترنت بیشتر از افراد افراد عادي است - امین پور و مصطفایی، . - 1392 بین تنیدگی، ناامیدي و استرس در افراد عادي و معتاد به اینترنت تفاوت معناداري وجود دارد - امین پور و محمد نژاد، . - 1392 نتایج پژوهشهاي مختلف نشان میدهد که اعتیاد به اینترنت با متغیرهاي روانشناختی بسیاري ارتباط دارد. افراد معتاد به اینترنت احساس تنهایی و عزت نفس پایین - ساندرز1 و همکاران، - 2000 بیشتري به نسبت سایر افراد دارند.
روش پژوهش
این پژوهش بر حسب نحوه گردآوري دادهها از نوع توصیفی و از نوع همبستگی میباشد. با توجه به آنکه به دنبال تبیین و توصیف رابطه بین متغیرهاي مورد مطالعه بدون دخالت پژوهشگر میباشد از روش همبستگی استفاده شد. در پژوهش حاضر نیز تلاش شده است تا رابطه برخی متغیرها با اعتیاد به اینترنت - متغیر ملاك - مورد بررسی قرار گیرد. براي بررسی اعتبار آزمونهاي مورد مطالعه از روش آلفاي کرونباخ، براي تأثیر متغیرهاي مستقل بر متغیر وابسته از آزمون رگرسیون گام به گام استفاده شد. براي بررسی تفاوت بین متغیرهاي مورد مطالعه از آزمون t مستقل و آزمون تجزیه و تحلیل واریانس یکراهه - F - استفاده شد. تجزیه و تحلیل دادهها به وسیله نرم افزارهاي Spss 21 انجام گرفت.جامعه آماري و نمونه مورد مطالعه: از بین دانش آموزان مقطع متوسطه دوم پسر شهرستان نقده 890 - نفر - که در سال تحصیلی 1394-95 در یکی از دبیرستانهاي این شهرستان مشغول به تحصیل بودند 219 نفر به روش نمونهگیري تصادفی در دسترس انتخاب شدند.
ابزار پژوهش
براي اندازه گیري متغیرهاي مورد مطالعه از آزمونهاي زیر استفاده گردید. الف: آزمون اعتیاد به اینترنت: براي اندازهگیري اعتیاد به اینترنت آزمودنیها از آزمون اعتیاد به اینترنت یانگ که 20 سؤال دارد استفاده شد.
