بخشی از مقاله
چکیده
مقدمه: شیوع اعتیاد به اینترنت در دوره نوجوانی و تبعات آن از قبیل آسیبهاي روان شناختی، به هدر رفتن نیروي جوان و آینده ساز کشور و ... باعث شده تا مسئولین وپژوهشگران در پی یافتن عوامل موثر بر آن در این دوره حساس زندگی باشند. هر چند که عوامل بسیاري در ایجاد گرایش به اینترنت دخیل هستند ولی از عوامل بسیار مهم در ایجاد گرایش به اینترنت، خانواده و نوع رابطه نوجوان با افراد اصلی زندگی از قبیل والدین و خواهران و برادران از همان دوران کودکی است. روش پژوهش: این پژوهش بر حسب نحوه گردآوري دادهها از نوع توصیفی و از نوع همبستگی میباشد.
از بین دانش آموزان مقطع متوسطه دوم پسر شهرستان نقده 219 نفر به روش نمونهگیري تصادفی در دسترس اتخاب شدند. و پرسشنامههاي اعتیاد به اینترنت و محقق ساخته بر روي آنها اجرا شد. براي بررسی اعتبار آزمونهاي مورد مطالعه از روش آلفاي کرونباخ و براي بررسی رابطه بین متغیرهاي مورد مطالعه از آزمون ضریب همبستگی پیرسون و براي بررسی تفاوت بین متغیرهاي مورد مطالعه از آزمون F استفاده شد. نتایج: نتایج به دست آمده نشان میدهد که بین عوامل آموزشی و عوامل خانوادگی با اعتیاد به اینترنت در دانش آموزان مقطع متوسطه دوم رابطه معناداري وجود دارد. مقدار ضریب تبیین نشان می دهد کهاملع خانوادگی تقریباً 2/5 درصد از اعتیاد به اینترنت را تبیین میکند.
بین میانگین اعتیاد به اینترنت در دانش آموزان براساس متغیر کمک گرفتن از دوستان تفاوت معناداري وجود دارد. بحث: هر چقدر دانش آموزان در منزل احساس آرامش، اطمینان خاطر و ... نداشته باشند، عوامل خانوادگی و شرایط آن میتواند تأثیر منفی در اعتیاد به اینترنت داشته باشد، همچنین روابط خانوادگی عصر حاضر در اثر استفاده از اینترنت تضعیف شده است، میتوان گفت که کاربر اینترنتی با وابسته شدن به فضاي اینترنت فرصت کمتري براي پرداختن به خانواده دارد و این ممکن است باعث کم اهمیت شدن خانواده نزد کاربر اینترنتی و در نتیجه کاهش ارزشهاي تربیتی خانواده شود. در ادامه پیشنهاداتی بر اساس یافتههاي پژوهش مطرح شد.
واژههاي کلیدي: عوامل خانوادگی، عوامل آموزشی، اعتیاد به اینترنت، دانش آموزان
مقدمه
استفاده بیش از حد از اینترنت و کامپیوتر، در سالهاي اخیر مورد توجه کارشناسان و همین طور رسانههاي عمومیقرار گرفته است. عبارت »اعتیاد اینترنتی« در همین راستا ابداع شده و گسترش استفاده از آن به موازات توسعه اینترنت در جوامع و تولید کامپیوترهاي شخصی ارزان قیمتتر، روز به روز بیشتر میشود. قدیمیترین گزارشهاي مرتبط با چنین پدیدهاي به دهه 1970 بر میگردند، زمانی که کامپیوترهاي اولیه شخصی به تازگی راه خود را در محیطهاي دانشگاهی و تجاري باز کرده بودند و برخی کارشناسان نگرانیهایی در مورد استفاده بیش از حد از کامپیوتر ابراز کردند - شاو و بلک، . - 2008شیوع اعتیاد به اینترنت در دوره نوجوانی و تبعات آن از قبیل آسیبهاي روان شناختی، به هدر رفتن نیروي جوان و آینده ساز کشور و ... باعث شده تا مسئولین وپژوهشگران در پی یافتن عوامل موثر بر آن در این دوره حساس زندگی باشند. هر چند که عوامل بسیاري در ایجاد گرایش به اینترنت دخیل هستند ولی از عوامل بسیار مهم در ایجاد گرایش به اینترنت، خانواده و نوع رابطه نوجوان با افراد اصلی زندگی از قبیل والدین و خواهران و برادران از همان دوران کودکی است.
در کره جنوبی اعتیاد به اینترنت یکی از جدیدترین موضوعات در رابطه با سلامت عمومی میباشد دولت تخمین زده است که 210000 بچه در کره جنوبی بیمار اینترنتی نیاز به درمان دارند که 80 درصد آنها ممکن است نیازمند دارو باشند و تقریبا 1/4 آنها باید در بیمارستان بستري شوند و در حدود 1/2 میلیون نفر در معرض خطر اعتیاد هستند و در چین گزارش شده است که 13/7 درصد از نوجوانان جزء کاربران اینترنت میباشند و حدود 10 میلیون نفر به عنوان معتاد در نظر گرفته شدهاند - دیوید، . - 2008برنر - 1997 - اشاره کرد که بخشی از کاربران مشکلاتی را در ارتباط با اینترنت گزارش کردهاند که شبیه به اعتیاد میباشد و گزارش هاي پژوهشی حاکی از این است که استفاده زیاد برخی افراد از اینترنت در مواردي مشکل آفرین گشته و به آسیبهاي اجتماعی، روانشناختی و شغلی منجر شده است.
براساس نظریه کنترل اجتماعی هیرشی، عاملی که باعث جلوگیري از رفتارهاي انحرافی نوجوانان و جوانان میشود، پیوند اجتماعی است به اعتقاد هیرشی، پیوند هاي اجتماعی داراي چهار عنصر اصلی که عبارتند از: -1 وابستگی وعلاقه به دیگران -2 تعهد به خانواده، شغل و دوستان -3 مشغولیت و مشارکت مداوم در فعالیتهاي زندگی، کار و خانوادگی -4 اعتقاد به ارزشها و اصول اخلاقی گروه یا جامعه. ضعف هر یک از چهار عنصر پیوند اجتماعی در فرد میتواند موجب بروز رفتارهاي انحرافی در او شود. اگر اعتیاد به اینترنت را نیز در زمره رفتارهاي انحرافی در نظرگیریم .میتوان درتحلیل این پدیده از نظریه کنترل اجتماعی هیرشی نیز استفاده کرد - امیدوار و صارمی، 1381 ص . - 65
رابطه اعتیاد به اینترنت و خانواده
کفاشی - 1388 - به این نتیجه رسید که هر چه کاربر احساس کند که در محیط اینترنت بیشتر مورد پذیرش واقع میشود احتمالاً باعث خواهد شد که بر ارزشهاي تربیتی خانواده مؤثر واقع شود و همچنین هرچه کاربران بیشتر وارد بحث و مناظره گروهی شوند احتمالاً باعث مطرح کردن موضوعات خود با محیطهاي تعاملی اینترنت میشوند و کمتر مسائل خود را با خانواده مطرح میکنند و باعث کم اهمیت شدن ارزشهاي تربیتی خانواده نزد فرد میشود. وقتی کاربران نیازهاي اساسی خود را در اینترنت مطرح میکنند باعث شکل گیري فضاي اینترنتی براي کاربران خواهد شد و آنها می توانند الگوهاي خود را از آن محیط بگیرند و این نیز میتواند بر ارزش هاي تربیتی خانواده آنان مؤثر افتد.
یافتههاي رابرت کراوت1 و کیسلر - 2001 - 2 نشان میدهد که افرادي که خانواده آنان آگاهی بیشتري در استفاده از اینترنت دارند داراي ارزشهاي تربیتی خانواده بالاتري نسبت به خانوادههایی هستند که آگاهی کمتري نسبت به استفاده دانشجویان از اینترنت دارند.کاستلز - 2001 - 3 عقیده دارد که روابط خانوادگی عصر حاضر در اثر استفاده از اینترنت تضعیف شده است، میتوان گفت که کاربر اینترنتی با وابسته شدن به فضاي اینترنت فرصت کمتري براي پرداختن به خانواده دارد و این ممکن است باعث کم اهمیت شدن خانواده نزد کاربر اینترنتی و در نتیجه کاش ارزشهاي تربیتی خانواده شود.
براي افراد معتاد به اینترنت اختلالاتی در روابط اجتماعی، خانوادگی، کاري و تحصیلی ایجاد گشته است و در واقع علائم هشداردهنده وجود دارد، در موارد زیادي به خاطر اینترنت کارهاي روزمره زندگی را نادیده می گیرند،معمولاً دوستان خود را از طریق اینترنت پیدا میکردند، زندگی بدون اینترنت را فاقد جاذبه کافی می دانستند، استفاده از اینترنت را به بیرون رفتن با دوستان ترجیح میدادند و دچار کمبود خواب به خاطر استفاده از اینترنت بودند - ویزشفر، . - 1384یاتز - 2002 - ، عقیده دارد که کاربرد اینترنت بر شیوهاي که هر فرد، جهان وخود را در درون آن میبیند اثر دارد و علاوه بر ایجاد روابط بهتر، بین دوستان و افراد خانواده تعامل هاي ناشی از آن به ارتباطهاي جدید منجر میشوند. استفاده از اینترنت باعث محدود شدن روابط و به سردي گراییدن رابطه عاطفی بین افراد یک خانواده میشود - قیاسی و همکاران، . - 1389
روش پژوهش
این پژوهش بر حسب نحوه گردآوري دادهها از نوع توصیفی و از نوع همبستگی میباشد. با توجه به آنکه به دنبال تبیین و توصیف رابطه بین متغیرهاي مورد مطالعه بدون دخالت پژوهشگر میباشد از روش همبستگی استفاده شد. در پژوهش حاضر نیز تلاش شده است تا رابطه بین عاملهاي خانوادگی و آموزشی با اعتیاد به اینترنت - متغیر ملاك - مورد بررسی قرار گیرد. براي بررسی اعتبار آزمونهاي مورد مطالعه از روش آلفاي کرونباخ و براي بررسی رابطه بین متغیرهاي مورد مطالعه از آزمون ضریب همبستگی پیرسون و براي بررسی تفاوت بین متغیرهاي مورد مطالعه از آزمون F استفاده شد. تجزیه و تحلیل دادهها به وسیله نرم افزارهاي Spss 21 انجام گرفت.
جامعه آماري و نمونه مورد مطالعه: از بین دانش آموزان مقطع متوسطه دوم پسر شهرستان نقده 890 - نفر - که در سال تحصیلی 1394-95 در یکی از دبیرستانهاي این شهرستان مشغول به تحصیل بودند 219 نفر به روش نمونهگیري تصادفی در دسترس اتخاب شدند. پاسخنامه 3 نفر به علت ناقص بودن مورد تجزیه و تحلیل قرار نگرفتند.
ابزار پژوهش: براي اندازه گیري متغیرهاي مورد مطالعه از آزمونهاي زیر استفاده گردید. الف: آزمون اعتیاد به اینترنت: براي اندازهگیري اعتیاد به اینترنت آزمودنیها از آزمون اعتیاد به اینترنت یانگ که 20 سؤال دارد استفاده شد. این آزمون 6 گزینهاي بوده و به گزینههاي به ندرت 1 نمره، گاهی اوقات 2 نمره، اغلب 3 نمره، بیشتر اوقات 4 نمره و همیشه 5 نمره و شامل حال من نمیشود - هرگز - 0 نمره داده میشود. در این آزمون نمره بالا نشان دهنده اعتیاد به اینترنت بیشتر است. اعتبار این آزمون توسط زارع و امین پور - 1390 - با استفاده از روش آلفاي کرونباخ براي کل آزمون اعتبار 0/945 به دست آوردند. خزال و همکاران - 2008 - با روش آلفاي کرونباخ اعتبار 0/93 به دست آوردند. در این مطالعه اعتبار آزمون با استفاده از روش آلفاي کرونباخ 0/937 به دست آمد. ب: آزمون محقق ساخته: آزمون محقق ساخته شامل 27 سؤال است. 9 سؤال اول آن مربوط به عوامل خانوادگی، 9 سؤال دوم آن مربوط به عوامل آموزشی و همچنین 9 سؤال آخر مربوط به شاخصهاي تحصیلات والدین، ارتبط با دوستان و .... بود. اعتبار به دست آمده بر روي نمونه مورد مطالعه با استفاده از روش آلفاي کرونباخ براي عامل محیط خانوادگی 0/649 و براي عامل محیط آموزشی 0/709 به دست آمد.
