بخشی از مقاله
چکیده
صنعت توریسم از جمه فعالیتهای مهم اقتصادی است که به لحاظ میان رشتهای بودن با علوم و فنون گوناگونی ارتباط تنگانگ یافته است. اهمیت طبیعت و منابع با ارزش طبیعی در توسعه فعالیتهای متنوع گردشگری بر کسی پوشیده نیست. یکی از مهم ترین منابع طبیعی که نقش مهم و بارز در تمام فعالیتهای فصلی و غیر فصلی گردشگری ایفا میکند، جو زمین ترکیبات و ویژگیهای آن میباشد . عناصر و عوامل جوی به صورت مستقل ویا ترکیبی به عنوان بستر بسیاری از فعالیتهای گردشگری در گستره کره زمین عمل میکند.
بنا براین میتوان با تاکید متذکر شد اقلیم که وضعیت غالب جوی در مکان است معیار مهمی در استقرار مراکز توریستی و جذب گردشگران به شمار میرود. اما در این میان با وجود اثر چشم گیر اقلیم در جذب گردشگران تغییرات آن برای گردشگری خطر محسوب شده و موجب آسیب پذیری گردشگری میشود. لدا با توجه به تأثیر پذیری بسیار زیاد این صنعت نسبت به تغییرات آب و هوایی و نقش چشم گیرتوریسم به عنوان یکی از زمینه های بسیار مناسب در توسعه پایدار که می تواند فرصتها و امکاناتی را به ویژه برای اشتغال و درآمد جوامع فراهم سازد و نقش موثری در احیاء و نوسازی نواحی گردشگری داشته باشد و همچنین به عنوان راهبردی مکمل توسعه پایدار می تواند گامی مطمئن برای ترقی و توسعه فضاهای توریسم پذیر کشور در همه ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی قلمداد گردد، ضروری است که به طور وسیعی مورد بررسی و چاره اندیشی قرار گیرد. لازم است به خاطر داشته باشیم که تغییرات آب و هوایی یک شکل از تغییرات جهانی است و برای همه مکان ها و فعالیت های گردشگری و در تمام مقیاس های زمانی و مکانی قابل بررسی میباشد.
بنابراین، هر دو مسئله گردشگری و تغییرات آب و هوایی باید به صورت گسترده ای بررسی شده و در بیشتر مواقع به چالش کشیده شوند. لذا این مقاله که به روش مروری و با استفاده ازمنابع مکتوب کتابخانهای و سایت های اینترنتی تدوین شده است تلاش دارد ضمن ارائه یک نمای کلی از دانش در مورد تغییرات آب و هوایی و آسیب پذیری گردشگری نسبت به این تغییرات ، ارتباط و اثرات تغییر آب و هوا بر توسعه صنعت توریسم را مورد واکاوی قرار دهد.
-1مقدمه
هم اکنون اظهار میشود که گردشگری بزرگترین صنعت در جهان و مناطق گردشگری دست نخورده به حساب میآید. در این اظهار نظر، گردشگری یک صنعت جهانی میباشد. گردشگری به طور گسترده اما نامساوی توزیع شده و به شدت در مکان های خاص، به ویژه شهرها، سواحل، و کوه ها متمرکز شده است. شهرستانها جاذبه های مهم گردشگری هستند که معمولا دارای یک وضعیت اقتصادی متنوع میباشند.
مناطق کم جمعیتتر و بسیاری از مکان های ساحلی و کوهها دارای وابستگی بالا به گردشگری هستند. اما یکی از مشکلات بزرگ پیش روی صنعت توریسم تغییرات آب و هوایی و تاثیرات آن بر این صنعت و به عبارتی آسیب پذیری گردشگری نسبت به تغییرات آب وهوایی میباشد. زیرا که محیط های پر انرژی از نظر گردشگری، مانند کوه ها و مناطق ساحلی در معرض خطر تغییرات آب و هوایی از طریق تغییرات در چرخه هیدرولوژیکی، به ویژه تغییر در سطح آب، و بزرگی و زمان بارش برف قرار گرفته اند
آسیب پذیری آب و هوایی به خطرات اثرات نامطلوب ناشی از تغییرات آب و هوا، از جمله حوادث آب و هوایی شدید و بالا آمدن سطح دریا، در هر دو سیستم طبیعی و انسانی اشاره دارد اگر چه تغییرات آب و هوایی برخی اثرات مثبت نیز دارد، اثرات منفی آن به صورت جانبی بروز میکند. در حال حاضر در سطح جهانی تغییرات آب و هوا و اثرات آنها بر مناطق کوهستانی، مناطق ساحلی، تالابها، جنگلها، مراتع و کلیه مناطق گردشگری که جز مناطق آسیب پذیر به شمار میروند مورد بررسی و چالش قرار گرفته است
هر چند تغییرات آب وهوایی پدیده جهانی است، اما اثرات آن در مقیاس محلی رخ میدهد. علاوه بر این، تغییرات آب و هوایی تأثیر بارزی بر فعالیت های اقتصادی دارد. بالا آمدن سطح دریا، کاهش بارش برف، ذوب شدن یخچالهای طبیعی، افزایش مخاطرات طبیعی از عواملی هستند که جریان گردشگری را تغییر میدهد. وجود این عوامل سبب میشود که بسیاری از مناطق و کشورها تبدیل به مناطق آسیب پذیر و شکننده شوند
در حالی که اثرات فیزیکی مستقیم و غیر مستقیم تغییرات آب و هوایی بر روی گردشگری در سرار جهان به طور گسترده ای مورد مطالعه قرار گرفته است . اما مطالعه اثرات اجتماعی و اقتصادی تغییرات آب و هوایی هنوز در مراحل ابتدایی است در حالی که این اثرات اجتماعی و اقتصادی می تواند بسیار مهم باشد. امروزه به طور گسترده ای اثبات شده است که اقدامات کاهش آسیب پذیری باید با استراتژی های انطباق همراه باشد
با توجه به توضیحات فوق اهمیت صنعت گردشگری و لزوم کاهش آسیب پذیری آن نسبت به تغییرات آب و در نتیجه انجام پژوهش بیشتر در این راستا به منظور ایجاد سیاستهای لازم در رفع مشکلات موجود و بهره برداری بهینه از این صنعت آشکار میشود.
-2مفهوم آسیب پذیری
یک تعریف جامع از آسیب پذیری که به رسمیت شناخته شده است به این صورت شرح داده میشود: درجه یا میزان حساسیت یک سیستم - یک جامعه - ، یا قدرت مقابله با اثرات منفی تغییرات رخ داده در آن.در تعریفی دیگر آسیب پذیری عکسالعمل جامعه است در پاسخ به خطر و تحقق یک فاجعه .آسیب پذیری یک تابع تطبیقی ظرفیت سیستم است به این معنی که هر چقدر ظرفیت یک سیستم برای مقابله با شرایط در حال تغییر بالا تر باشد آسیب پذیری کمتری خواهد داشت. زیرا که منظور از ظرفیت سیستم میزان توانایی سازگاری آن سیستم با شرایط تغییر و دگرگونیهایی است که رخ میدهد.
به عبارتی دیگر ظرفیت جامعه اشاره دارد به توانایی جامعه برای پاسخ داخلی و خارجی به تنشهای ایجاد شده و استفاده از فرصتها و پاسخ گویی به نیازهای متنوع ساکنین. ظرفیت جامعه برای حل مشکلات اجتماعی و بهبود آنها به بسیج سرمایههای انسانی و اجتماعی دارد.آسیب پذیری در زمینههای مختلفی مورد ارزیابی قرار گرفته و تعریف شده اما برخی صاحب نظران بر این اعتقاداند که تعریف از آن برای سیستمهای اجتماعی باید متمایز از سیستمهای بیوفیزیک باشد و آسیب پذیری تنها باید تاکید بر آسیب به سیستم و اثرات ناشی از آن داشته باشد
دو عامل مهم که تعیین کنندههای مشترک آسیب پذیریاند: - 1 حساسیت - 2 ظرفیت انطباقی. قابل ذکر است که عواملی مانند زیر ساختهای عمومی، فقدان اقتصادی یا فیزیکی، فقدان آموزش لازم، جمعیت و انواع اقدامات برای پایداری زیست محیطی تعیین کنندههای آسیب پذیری محسوب میشوند اما دو عامل فوق سهم بیشتری را دارا میباشند
برای کاهش آسیب پذیری لازم است محرکها و پاسخها مشخص شوند تا بتوان برای کنترل و مهار محرکها برنامه ریزی مناسب صورت پذیرد و اثرات منفی آن در حد امکان کاهش دداده شود
همچنین آموزش سیاستهای سازگاری با شرایط در حال تغییر اجتماعی، اقتصادی و سیاسی از روشهای کاهش آسیب پذیری به شمار میرود که در این راستا حمایت از رهبران و سازمانهای سیاسی کلید هایی برای برنامهریزی در این جهت میباشند. قابل ذکر است که جوامعی که با سازمانهای علمی، اقتصادی و اجتماعی هماهنگاند و نهادهای سیاسی آنها آگاهانه و فعال عمل میکنند، بیشتر قادر به کاهش آسیب پذیری خود میباشند نسبت به جوامعی که عکس این حالت عمل می کنند
