بخشی از مقاله
چکیده :
حسابداری مدیریت در طی سال ها دچار تغییرات و دگرگونی های مختلف همگام با دگرگونی های محیط تجارت بوده.در تحولاتی که در اواخر قرن بیستم بوقوع پیوست حسابداری مدیریت رو تحت تاثیر خود قرار داد و باعث شد که حسابداری مدیریت در قرن حاضر به محیط تازه ای وارد شود.تغییر در حسابداری مدیریت در سه تحول اخیر و در سه حوزه بازتاب پیدا کرده است:مدیریت هزینه، مدیریت استراتژیک و حسابداری مدیریت در سازمان های جدید.اگرچه پیدایش اولیه حسابداری مدیریت به درستی از نظر تاریخی معلوم نیست ولی طبق مدارک مستند از اوایل سال 1577 سیستم هزینه یابی در خصوص ذوب فلزات و حفاری معادن وجود داشته است و آنچه که امروزه به نام "سفارش کار" و "هزینه یابی مرحله ای" شناخته شده است به ترتیب در قرن 16 و 17 به وسیله کارخانه های متعدد از جمله یک کارخانه کفاشی مورد استفاده بوده است.
مقدمه :
پیشرفت سریع فناوری طی چنددهه گذشته، مدیران سازمان ها را به فکر ایجاد سیستمی مناسب جهت برنامه ریزی و کنترل بهتر و اثربخش تر عملیات سازمان انداخته است .سیستمی که اطلاعات مالی و غیرمالی متنوعی را در اختیار استفاده کنندگان، به ویژه «مدیران هر سازمان« قرار دهد. نیاز روزافزون به اطلاعات صحیح و بهنگام برای به کارگیری در فرآیند تصمیمگیری مدیران، بهمقولهای اجتنابناپذیر تبدیل شده است. سیستم حسابداری مدیریت به عنوان مهم ترین زیرمجموعه سیستم اطلاعاتی مدیریت، منبع اصلی ارائه اطلاعات بهشمار میآید. از اینرو، در این مقاله ابتدا به تعریف حسابداری مدیریت و مباحث اصلی موجود در آن پرداخته، سپس به تفاوت های حسابداری مدیریت و مالی و در نهایت به بیان ضرورتهای استقرار حسابداری مدیریت در سازمان میپردازیم.
حسابداری مدیریت از زمان پیدایش تاهم اکنون وظیفه تهیه اطلاعات مفید و کیفی را برای تصمیم گیریهای مدیریت به عهده داشته است و روشهای هزینه یابی به عنوان اساس و درون داد آن عمل می کند علاوه بر این حسابداری مدیریت سایر وظایفی را از جمله تعیین بهای کیفیت تعیین بهای ضایعات تعیین بهای دوره های چرخشی در فرایند عملیات ، تعیین بهای نگهداری محصولات و منابع ، تعیین هزینه اشتباهات .مرتبط با تصمیم گیریهای ضعیف مرتبط با کمبود سیستم اطلاعات علمی و همچنین تعیین هزینه های اندازه گیری سیستم ها را بعهده دارد . بنابراین حسابداری مدیریتاصولاً اطلاعات را در دو بعد تولید می کند. یکی برای برنامه ریزیهای استراتژیک و دوم تهیه اطلاعات برای تحلیل سرمایه گذاریها.
رشد سریع و سرسام آور تکنولوژی افزایش تنوع محصولات و رشد بازار رقابت وهمچنین بمنظور دستیابی به اهداف بلند مدت در بازار تولید و تکنولوژی طی دهه های اخیر موجب ابداع شاخه جدیدی از حسابداری مدیریت موسوم به حسابداری استراتژیک 6گردید . در نگرش حسابداری استراتژیک بجای مفاهیم، کاربردها تغییر می یابند یعنی در این شرایط مبنای ظرفیت حداکثر کارایی است ، اوقات تلف شده به صفر می رسد و گردش موجودیها نیز برمبنای صفر تغییر می یابد و هزینه های سرمایه گذاری نیز به حداقل می رسد هر گونه تصوری از مفهوم حسابداری استراتژیک بدون توجه به ابعاد اساسی آن یعنی دانش و فن استراتژیک و فرهنگ استراتژیک برداشتی ناقص و تلقی نادرست از آن است.
حسابداری استراتژیک مبتنی بر پیش فرض هایی است کهاولاً آینده را نمی توان پیش بینی کرد ولی می توان آنرا ساخت،ثانیاً ارزش کللزوماً حاصل جمع اجزای متشکله خود نمی باشدثالثاً موفقیت تنها از یک راه مشخص حاصل نمی شود بلکه راههای مختلف برای رسیدن به آن می توان خلق کرد.رابعاً سازمانها نیز ماننده افراد همواره تحت تأثیر دو نیرو قرار دارند از یک طرف گرایش به حفظ تعادل و تمایل به سازش و حفظ شرایط موجود دارند و از طرفی فشارهای محیط درونی یا بیرونی به تدریج قدرت انعطاف پذیری در روند تغییرات قرار گرفته و محدوده انطباق تعاملی کمتر می شود .خامساً حسابداری استراتژیک ضمن آنکه معتقد به جداسازی تفکر از عمل و اندیشه از اجرا نیست سعی می نماید درجه هوشیاری ، انعطاف پذیری و قابلیت انطباق سازمان را از قبل برای مقابله با هر گونه تغییرات در آینده افزایش دهد .
به عبارت دیگر حسابداری استراتژیک بمثابه ابزاری است که سازمان از آن سود می جوید تا درجه و قابلیت واکنش مناسب و به موقع در قبال تغییرات شرایط محیطی را نشان دهد . و سرانجام آنکه حسابداری استراتژیک ضمن آنکه از سیستم ارتباطی باز پیروی می کند از مرز رعایت اصل حاکم براوضاع کنونی حسابداری یعنی تداوم فعالیت برای حفظ بقا گذشته و معتقد به تداوم فعالیت برای حفظ برتری است. حسابداری استراتژیک اگرچه در حال حاضر مربوط به کشورهای پیشرفته صنعتی است 7وفعلاً به کار کشورهای در حال گذارنمی آید با اینحال چون حسابداری استراتژیک بر این واقعیت بنا شده که شرایط محیطی سازمانها ثابت نیست و آینده نیزلزوماً ادامه گذشته و حال نخواهد بود ، لذا چون پیش فرض بی ثباتی شرایط محیطی منحصر به جوامع پیشرفته نیست.
بنابراین شرکتهایی هر چند اندک در حال حاضر سیستم حسابداری مدیریت را در سازمان خود مستقر و از مزایای آن نیز بهره مند گردیده اند می توانند بی اعتبار بودن این مفهوم را که حسابداری استراتژیک در حال حاضر مختص کشورهای پیشرفته صنعتی است ثابت نمایند . به عبارت دیگر بهره گیری از جدید ترین ابزار مدیریت در کسب اطلاعات با ارزش، یعنی استقرار حسابداری استراتژیک در شرکتها اعم از کشورهای پیشرفته یا در حال گذار مستلزم فراهم بودن زیر ساخت آن یعنی حسابداری مدیریت ومدیریت مالی علمی و نه ترئینی در این مؤسسات است.
تاریخچه حسابداری مدیریت :
از نیمه قرن 19 با ایجاد کارخانجات پیچیده و تنوع تولیدات چالش های جدیدی برای حسابداری مدیریت فراهم شد. در بین سال های 1925 تا 1985 دوره رکود در تحولات حسابداری مدیریت بود که مهمترین رویداد این رکود - توسعه بازار سرمایه دار - بود. بین سال های 1885 تا 1920 دانشمندان زیادی در راه پیشبرد حسابداری مدیریت و ارائه فن های نوین آن زحمات زیادی را متحمل شدند و پیشرفت های شگرفی به ویژه توسط اشخاص زیر به وجود آمد:
▪ _henry Metcalfe - 1885 - در زمینه هزینه های واقعی سفارش , جمع آوری هزینه ها و تخصیص سربار کارخانه
▪ _Garcke and Fells - 1887 - درباره نگهداری حساب های کارخانه و معرفی حساب های تولید کالا در جریان ساخت و کالاهای ساخته شده
▪ _George Hamilton - 1900 - در موضوع تخصیص هزینه های سربار کارخانه , استفاده اطلاعات از بهای تمام شده برای تصمیم گیری مدیریت و معرفی سیستم های ابتدایی استاندارد
