بخشی از مقاله
چکیده:
برگ زیتون یک گیاه دارویی و حاوی ترکیبات فنولی و الئوروپین می باشد که به عنوان منبع ارزان و قابل دسترس پلی فنول شناخته شده است. ترکیبات فنولیک دارای خاصیت آنتی اکسیدان و ضدمیکروبی می باشند. از دیگر خواص برگ زیتون از جمله: ضد التهاب، کاهش فشارخون، کاهش قند خون، ادرار آور، ضد اسکلروزیس، درمان تب مالاریا و برطرف کننده نقرس و رماتیسم میتوان اشاره کرد. اثرات فارماکولوژیک، ضد درد و خواص آنتی اکسیدانی عصاره برگ زیتون را به الئوروپین موجود در آن نسبت میدهند. با استفاده از عصاره این برگ میتوان خواص مفید آن را در محصولات اعمال کرد و یک غذای فراسودمند برای سلامت بشر تهیه کرد.
از عصاره برگ زیتون به عنوان منبع فنولی، برای پایداری اکسیداتیو و فعالیت آنتی اکسیدانی در برخی روغنهای تجاری - آفتابگردان، زیتون، پالم و شورتنینگ گیاهی - استفاده میگردد و فعالیت آنتی اکسیدانی و ظرفیت آنتی اکسیدانی را افزایش میدهد. زمان شروع اکسیداسیون در نمونههای غنی شده با عصاره برگ زیتون افزایش پیدا میکند. در یک پژوهش گزارش شد، باسیلوس سرئوس و باسیلوس سابتیلیس، بترتیب مقاومترین و حساسترین باکتری نسبت به عصاره برگ زیتون میباشند. ترکیب الئوروپین و اسیدکافئیک موجود در عصاره، اثر مهار کننده بر باکتریهای گرم مثبت مانند باسیلوس سرئوس و استافیلوکوکوس اورئوس و گرم منفی مانند اشرشیاکلی و سالمونلا اینتریتدیس دارد.
واژههای کلیدی: عصاره برگ زیتون، آنتی اکسیدان، ضدمیکروبی
مقدمه:
برگ زیتون دارای خواص بسیار زیادی از جمله خواص آنتی اکسیدانی، ضدباکتریایی و ضد التهابی میباشد که در طب سنتی به عنوان داروی کاهنده فشار و قند خون، ادرار آور و ضد تصلب شرایین - آترواسکلروزیس - و نیز در درمان تب مالاریا و رماتیسم استفاده میشود. در گزارشی اثرات فارماکولوژیکی برگ زیتون همچون بهبود روند التیام و خواص آنتی اکسیدانی عصاره برگ زیتون را به ماده فعال موجود در آن به نام الئوروپین نسبت میدهند. اثرات ضد التهابی و ضد دردی نیز برای عصاره برگ زیتون گزارش شده است. همچنین اسید کافئیک موجود در برگ زیتون اثر آنتی اکسیدانی دارد.برگ زیتون دارای مقادیر فراوانی از ترکیبات فعال فنلی - و در برخی موارد حتی بیشتر از سایر میوهها - می باشد.
بنابراین عصاره برگ زیتون میتواند انسان را در برابر ترکیبات سرطانزا همچون نیتریت و نیتروزآمین محافظت کند. برگ زیتون دارای اثرات وسیع آنتی اکسیدانی، ضد توموری، ضد ویروسی، ضد عوامل فسادزا و پایدار کننده لیپید میباشد. برگ زیتون علاوه بر خواص کاهنده قند و چربی خون قادر است میزان آنزیمهای کبدی مانند آلانین آمینو ترانسفراز - ALT - و آسپارتات آمینو ترانسفراز - AST - را کاهش دهد که بیانگر اثر محافظتی بر کبد میباشد. از طرف دیگر ترکیبات برگ زیتون میتواند از پیشرفت دیابت نوع 1 با منشا خود ایمنی جلوگیری کند.
برگ زیتون یک گیاه دارویی می باشد و بخاطر خاصیت آنتی اکسیدانی خود قابل توجه بوده که بدلیل غنی بودن آن از ترکیبات فنلی و الئوروپین میباشد. از طریق هیدرولیز الئوروپین، ترکیبات دیگری هم از برگ استخراج شدهاند که از لحاظ مقدار کمتر از الئوروپین هستند که از جمله این ترکیبات دی متیل الئوروپین، لیگستروزید، ورباسکوزید و الئوزید دی متیل استر را میتوان نام برد. برگ زیتون و عصاره آن - OLE - اکنون به عنوان مواد ضد پیری، تحریک کننده سیستم ایمنی بدن و حتی آنتی بیوتیک بفروش میرسد.
میزان ظرفیت آنتی اکسیدانی این عصاره، 2 برابر چای و 4 برابر بیشتر از ویتامین C است. برگ زیتون بالاترین فعالیت آنتی اکسیدانی و قدرت گیرندگی رادیکال آزاد را بین بخشهای مختلف درخت زیتون دارد.عصاره برگ زیتون به رنگ قهوه ای تیره و محلول با طعم تلخ که از برگهای زیتون مشتق شده و دارای فواید سلامتی بخش مثل اثر بر قلب است. عصاره برگ زیتون به رنگ قهوهای تیره و طعم تلخ می باشد. مقادیر ترکیبات فنلی موجود در عصاره برگ زیتون در جدول1 آورده شده است.آماده سازی برگ زیتون: ابتدا باید برگها در سایه خشک شوند و با آسیاب به شکل پودر درآورده شوند و از الک با مش 40 عبور و تا زمان آزمایش در فریزر -18 نگهداری شوند.
روشهای استخراج:
غرقابی: یک روش قدیمی می باشد که توسط حلال - آب، اتانول، متانول و هگزان - صورت میگیرد. این روش نیاز به زمان، مصرف حلال و نیروی کار بیشتری دارد.
✓استخراج با حلال الکلی
میزان معینی از برگ زیتون را توزین نموده و در 5 برابر وزن خود در اتانول در یک اتاق تاریک به مدت 3 روز خیسانده می شود و عصاره حاصل فیلتر و حلال تحت خلاء در دمای 40 تبخیر میگردد. مواد باقی مانده را در محلول آب- استون - 1:1 - حل کرده و بعد 4 مرتبه توسط هگزان, کلروفرم و اتیل استات شستشو داده و عمل استخراج را انجام میدهیم. حلال باید تحت خلاء تبخیر شود و مواد باقی مانده حاوی پلی فنل میباشد که اینها را میتوان در متانول در دمای 4 تا هنگام مصرف تگهداری نمود.
✓استخراج با آب
میزان معینی از برگ زیتون آسیاب شده را را در 5 برابر وزن خود در آب مقطر با دمای 80 به مدت 30الی 60 دقیقه قرار میدهیم تا عمل استخراج کامل شود.مایکروویو - : - MAE این نوع استخراج به کمک مایکروویو می باشد. امواج مایکروویو، تشعشعات الکترومغناطیسی با فرکانس 30 مگاهرتز تا 300 گیگا هرتز میباشد. کاهش زمان استخراج، عملکرد و خلوص بالا، پایش دقیق واکنش توسط سنسورهای دما و فشار امکان اتوماسیون، حرارت دهی یکنواخت و مصرف کم حلال از مزایای استفاده از استخراج است.میزان و نوع بیوفنلها در برگ زیتون بستگی به عواملی نظیر: نوع رقم، آب وهوا، محل کشت و نیز روش استخراج دارد. انواع روشهای استخراج الئوروپین عبارتند از:
✓استخراج مایع- مایع و فاز جامد
✓استخراج با حلال فوق بحرانی
✓استخراج با امواج فراصوت
✓استخراج با امواج مایکروویو
الئوروپین استخراجی معمولاٌ بعد از فیلتراسیون و در صورت نیاز پیش تغلیظ و مشتق سازی، برای آنالیز به ستون کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا - HPLC - یا گازی - GC - تزریق میشود.فعالیت آنتی اکسیدانی عصاره توسط روشهای ذیل ارزیابی میگردد:
-1 روش مهار رادیکالی DPPH
-2 نیروی احیا کنندگی
-3 ظرفیت آنتی اکسیدانی
ارزیابی فعالیت مهار رادیکال آزاد - آزمون : - DPPH
3 میلی لیتر از غلظتهای مختلف عصاره متانولی 80% با 1 میلی لیتر از محلول متانولی 1 میلی مولار DPPH به شدت مخلوط کرده و بعد از 30 دقیقه در دمای اتاق و در مکانی تاریک نگهداری میگردد و جذب آن در طول موج 517 نانومتر خوانده می شود. IC50 عصارهها در آزمونهای مختلف برحسب میکروگرم در میلی لیتر را نشان میدهد. IC50 بیانگر غلظتی از عصاره است که برای مهار 50% از رادیکالهای آزاد DPPH مورد نیاز می باشد. IC50 کمتر نشان دهنده قدرت آنتی اکسیدانی بالا عصاره مربوطه میباشد.
ارزیابی فعالیت آنتی اکسیدانی عصارهها به روش احیاء کنندگی:
1 میلی لیتر از غلظتهای مختلف عصاره در حلال استخراجی با 2/5 میلی لیتر بافر فسفات و 2/5میلی لیتر فری سیانید پتاسیم کاملاً مخلوط و به مدت 0/5 ساعت در دمای 50 نگهداری میگردد سپس 2/5 میلی لیتر تری کلرواستیک اسید اضافه و نمونهها به مدت 10 دقیقه با دور 1700 در دقیقه سانتریفوژ میگردد. پس از آن 2/5 میلی لیتر کلرید آهن مخلوط و جذب آن در طول موج 700 نانومتر خوانده می شود.ارزیابی فعالیت آنتی اکسیدانی عصارهها به روش ظرفیت آنتی اکسیدانی کل:0/1 میلی لیتر غلظتهای مختلف عصاره خشک شده و 1 میلی لیتر از معرف - مخلوطی از اسیدسولفوریک 0/6 مولار، فسفات سدیم 28 میلی مولار و مولیبدات آمونیوم 4 میلی مولار - را در لوله اپندورف ریخته و پس از دربندی به مدت 90 دقیقه در بن ماری نگهداری میگردد. بعد از سرد شدن آن تا دمای اتاق، جذب در طول موج 695 نانومتر قرائت میگردد. نمونه شاهد حاوی 1 میلی لیتر محلول معرف و 0/1 میلیلیتر حلال میباشد.
اندازه گیری ترکیبات فنولی:
میزان کل ترکیبات فنلی با روش رنگ سنجی فولین- سیوکالتو سنجش میشود. 20 میکرولیتر از محلول عصاره با 1/16 میلی لیتر آب مقطر و 100 میکرولیتر معرف فولین سیوکالتو مخلوط شده و در ادامه بعد از 1 الی 8 دقیقه 300 میکرولیتر محلول کربنات سدیم 20 افزوده میگردد. نمونهها بعد از هم زدن با هم زن لوله ای به مدت 30 دقیقه در بن ماری با دمای 40 نگهداری میشود سپس جذب نمونهها با اسپکتروفتومتر در طول موج 760 نانومتر خوانده میشود.
نتایج و بحث:
عصاره برگ زیتون میتواند از رشد میکروارگانیسمها جلوگیری کند. ترکیب الئوروپین و اسید کافئیک اثر مهارکننده بر باکتریهای گرم مثبت باسیلوس سرئوس و استافیلوکوکوس اورئوس و همچنین باکتریهای گرم منفی اشیریشیاکلی و سالمونلا اینتریتیدیس دارد. بیشترین فعالیت ضدمیکروبی این عصاره با کمترین غلظت محدود کننده - 0/31-0/ 78 v/v - در برابر کامپیلوباکتر ججونی، هلیکوباکتر پیلوری و استافیلوکوکوس اورئوس میباشد.
