بخشی از مقاله
چکیده
حسابرسی از جمله فعالیتهای حرفهای است که تقاضا برای دریافت خدمات آن با گسترش بخش خصوصی و افزایش مشارکت عمومی در سرمایه گذاریها و فعالیت های اقتصادی افزایش یافته است. در این پژوهش به بررسی این موضوع پرداختهایم که آیا تغییر مدیر عامل شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران بر قیمت گذاری حسابرسی توسط موسسات حسابرسی تاثیر دارد یا خیر؟ قلمرو زمانی تحقیق حاضر یک دوره پنج ساله، از سال 1389 تا 1393 میباشد.
در این پژوهش از تکنیک رگرسیون چند متغیره به روش دادههای تابلویی استفاده شده است. جامعه آماری تحقیق حاضر تعداد 441 سال- شرکت می باشد که شرایط انتخاب شدن را در نمونه دارا بودهاند، از این تعداد شرکت، تعداد 134 شرکت مدیر عامل خود را تغییر دادهاند.
نهایتا نتایج تحقیق نشان داد که: بین تغییر مدیر عامل و حق الزحمه حسابرسی شرکت ها رابطه معنا دار و مستقیمی وجود دارد؛ به بیان دیگر حسابرسان در مواجه با تغییر مدیر عامل چه اجباری و چه اختیاری حقالزحمه بیشتری را طلب مینمایند. میتوان نتیجه گرفت در بازار سرمایه ایران، حسابرسان با تغییر مدیر عامل، ریسک تضاد منافع را بیشتر برآورد می کنند و لذا حقالزحمه بیشتری را طلب مینمایند. همچنین با توجه به وابستگی اقتصادی حسابرسان به صاحب کاران خود، با تغییر مدیر عامل و عدم آشنایی قبلی طبیعتا استقلال حسابرسان افزایش مییابد و لذا با توجه به این موضوع هم می توان گفت که تغییر مدیر عامل باعث افزایش حق الزحمه حسابرسان می شود.
مقدمه
پاسخگویی به عموم، لازمه عملی کردن فرایند دموکراسی است، اما یکی از ابزارهای اصلی پاسخگویی در عرصه فعالیت های اقتصادی، حسابرسی و حسابدهی است. در واقع، حسابرسی و حسابدهی در بعد نظارتی هر سیستمی جای دارد و به شکلی گسترده از بالاترین سطح اداره کشور تا کوچکترین واحد تجاری، کاربرد دارد، زیرا هر سیستمی برای اینکه دوام داشته باشد، به نظارت و بازخورد نیاز دارد، اما به رغم وسعت کارهای حسابرسی با توجه به ضرورت آن تعیین حق الزحمه این خدمت در کشور ما بر یک مدل علمی استوار نیست و بر یک مبنای منطقی و قابل دفاع نمی توان گفت این کار با توجه به ویژگی های واحد مورد رسیدگی، با چه هزینه ای انجام شدنی است.
مطالعه و تحقیق در مورد موضوع حق الزحمه حسابرسی از نظر تأثیر آن بر کیفیت حسابرسی، حایز اهمیت است. حق الزحمه حسابرسی در برنامه ریزی و اجرای مناسب و با کیفیت کار حسابرسی مالی موثر است. کیفیت پایین حسابرسی موجب کاهش اعتماد استفاده کنندگان صورتهای مالی می شود و این امر نه تنها منجر به ناکامی از دستیابی به اهداف حسابرسی می شود، بلکه موجب کاهش اعتبار فرایند حسابرسی در ابعاد کلان خواهد شد و مانع از تخصیص بهینه سرمایه در بازار اوراق بهادار و افزایش هزینه سرمایه و تأمین مالی می شود
در همین راستا، تحقیق حاضر به بررسی تغییر مدیر عامل شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و قیمت گذاری حسابرسی پرداخته است.
بیان مسئله
قیمت گذاری خدمات حسابرسی، یکی از موضوع های مورد علاقه بسیاری از محققان حسابرسی است. منافع اقتصادی حسابرس از طریق حق الزحمه ای تامین می شود که از انعقاد قرارداد با صاحبکاران عاید می شود.حسابرسان جهت قیمت گذاری خدمات حسابرسی از عوامل گوناگونی استفاده می کنند و تحقیقات زیادی نیز در رابطه با شناسایی و ارزیابی این عوامل انجام شده است. عوامل توصیفی که در اغلب مطالعات مدنظر قرار گرفته اند شامل عوامل ریسک، حجم و پیچیدگی عملیات واحد مورد رسیدگی بوده است
آشنایی با عوامل موثر بر حق الزحمه های حسابرسی هم برای حسابرسان، هم صاحبکاران آنها و هم اشخاصی اهمیت دارد که سیاست گذاری و قانونمندی در حرفه حسابرسی را دنبال می کنند
حسابرسان با دانستن این عوامل می توانند خدمات خود را به شکل مناسبی قیمت گذاری کنند - گیست2، . - 1992 اهمیت این موضوع به خصوص در سالهای اخیر و پس از تشکیل جامعه حسابداران رسمی ایران در کشور ما بیشتر دیده می شود زیرا پس از تشکیل جامعه، انحصار بازار کار حسابرسی شکسته شده و رقابت شدیدی بین حسابرسان شکل گرفته است
در چنین شرایطی، حسابرسی موفق است که بتواند با توجه به ویژگی های واحد مورد رسیدگی، بهترین برآورد را از حق الزحمه خود داشته باشد تا ضمن حفظ کیفیت کار، آن را با حداقل هزینه انجام دهد
در این مطالعه قصد بررسی ارتباط بین تغییر مدیر عامل شرکت های مشتری موسسات حسابرسی و قیمت گذاری حسابرسی توسط این موسسات را داریم. از آنجایی که حق الزحمه حسابرسی می تواند وابستگی اقتصادی میان حسابرس و صاحبکار ایجاد نماید. لذا این موضوع، ممکن است تردیدی اساسی درباره استقلال حسابرس فراهم آورد. بنابراین در این پژوهش به دنبال یافتن پاسخی برای این سوال خواهیم بود که آیا تغییر مدیر عامل شرکت بر قیمت گذاری حسابرسی توسط موسسات حسابرسی تاثیر دارد یا خیر؟
به عبارتی هدف خاص این پژوهش بررسی این موضوع می باشد که آیا تغییر اجباری مدیر عامل شرکت ها - نظیر اخراج - و یا تغییر اختیاری مدیر عامل شرکت ها - نظیر بازنشستگی - ، در قیمت گذاری حسابرسی توسط موسسات حسابرسی تاثیر گذار می باشد یا خیر.
مبانی نظری و پیشینه پژوهش
جهانی شدن نه تنها به تجارت، بلکه به حرفه های مختلف نیز تسری یافته است. این بدان معناست که تقاضا برای دقت نظر بیشتر نسبت به نتیجه کارهای حرفه ای و میزان هزینه آن ها افزایش یافته است و دیگر نمی توان به سیستم ها و روش های سنتی اتکا نمود. حرفه حسابرسی نیز از این امر مستثنا نشده و قادر نبوده است همقدم با محیط خود که به سرعت در حال تغییر است، گام بردارد. طی سا لهای گذشته، باافزایش رقابت بین مؤسسات حسابرسی، این حرفه دستخوش تحولات زیادی گردیده است. در دهه میلادی، انجمن حسابداران مستقل آمریکا ممنوعیت های خود برای تبلیغات را تعدیل کرد و نیاز به خدمات حسابرسی در شرکت هایی که در نتیجه ترکیب تجاری به وجود می امدند، موجب شد که ادغام مؤسسات حسابرسی و به دنبال آن کاهش تعداد این مؤسسات، متوقف گردد
همچنین بحران اقتصادی سال های 1981 و 1982، رقابت جهانی رو به افزایش و رکود اقتصادی، فشارهای مضاعفی بود که صاحبکاران را به رابطه خدمات حسابرسی و حق الزحمه حسابرسی حساس کرد. با رشد رقابت در حرفه، مؤسسات حسابرسی ضرورت ارائه خدمات با کیفیت هر چه بهتر و بهای کمتر به بازار را بیشتر دریافته اند. مؤسسات حسابرسی برای رقابت بر پایه ای به غیر از کیفیت و متفاوت کردن خدمات، به دنبال بهینه نمودن حق الزحمه خود و بهترین پیشنهاد برای آن هستند؛ بدین ترتیب که هم درآمد خود را حداکثر سازند و هم کار را در شرایط رقابتی از دست ندهند. به همین منظور، آگاهی از عوامل تاثیرگذار بر حق الزحمه حسابرسی می تواند بسیار مفید باشد.
در زمینه قیمت گذاری خدمات حسابرسی در بسیاری از کشورهای پیشرفته و حتی در حال توسعه - از جمله آمریکا، انگلستان، استرالیا، فرانسه، نیوزلند، فنلاند، کانادا، ژاپن، هند، بنگلادش، تایوان، سنگاپور، امارات و کویت - تحقیقات زیادی انجام شده، ولی تاکنون تعداد محدودی پژوهش، عوامل مؤثر بر حق الزحمه حسابرسی را در ایران جستجو کرده اند. به عبارت دیگر، اکثر این تحقیقات در کشورهای پیشرفته و بازارهای بزرگ انجام شده و کشوری در حال توسعه مثل ایران، سهم بسیار کوچکی در این میان دارد. بنابراین، یکی دیگر از اهداف این تحقیق، سهیم شدن در ادبیات بین المللی حسابرسی از طریق بررسی عوامل مؤثر بر میزان حق الزحمه حسابرسی مالی در ایران است.
