بخشی از مقاله
چکیده
رسانهها ابزارهاي تکنولوژیکی براي انتشار پیام هستند و معمولاً هم به رسانههاي چاپی - روزنامه، کتاب، مجلات و... - و الکترونیکی - رادیو، فیلم، تلوزیون، اینترنت و... - تقسیم میشوند. هدف از این پژوهش تفاوتهاي رسانه اسلامی با رسانه غربی می باشد که با استفاده از روش تحلیل محتواي بیش از 20 مقاله و مطالب مربوطه در رابطه با موضوع این پژوهش در قالب کدگذاري باز و محوري انجام گردیده است.
در کدگذاري باز 11 مفهوم از نتایج مقالات و مطالب و محتواي پیام هاي جمع آوري شده استخراج گردید که در کدگذاري محوري در دو طبقه رسانه اسلامی و رسانه غربی طبقه بندي گردیدند. نتایج پژوهش نشان داد که رسانههاي غربی با استفاده تهاجم فرهنگی و با رواج تفکر اسلام دین نفرت و خشونت به دنبال نظام نوین جهانی هستند. در مقابل در مدیریت رسانههاي ملی بیشتر به دنبال رواج امر به معروف و نهی از منکر، سیستم اخلاقی اسلامی، تقوا حکومت مهدوي و در نهایت به کمال رساندن روح و جسم انسان هستند.
مقدمه
مدیریت رسانه عبارت است از فرایند بهکارگیري بهینه کلیه امکانات مادي، انسانی، تکنولوژیکی و غیره در جهت تولید، بازتولید و توزیع پیامهاي هدفمند در چارچوب نظام ارزشی پذیرفته شده که با هدف غایی اثرگذاري مطلوب بر مخاطبان صورت میگیرد - روشندل اربطانی، . - 1385 اطلاعات همواره و در همه اعصار و جوامع بشري یکی از حیاتیترین عناصر زندگی اجتماعی بوده است. وجود جریان اطلاعات نهتنها درون تمامی فرهنگها و اجتماعات، بلکه در مورد جوامع معاصر نیز بهرهمندي از اطلاعات جهانی، امري اجتنابناپذیر است. - محسنی، - 30 :1380 در عصر اطلاعرسانی، برتري در عرصه اعمال سلطه بر جهان، در پرتو تسلط بر تکنولوژي نوین ارتباطات تعیین میشود - وبستر، . - 59 :1383 در دهههاي اخیر، رشد رسانهها بسیار چشمگیر بوده است.
پائول ویریلیو1 در کتاب بعد فراموش شده2 مطرح میکند که چگونه زمان بر مکان و غیرماده بر ماده غالب شده و مرزهاي فیزیکی به واسطه ارتباطات سریع شکسته شده است . - Ritzer, 2008: 631 - تلویزیون در دههاي اخیر از رسانهاي با چهار انتخاب براي بیننده در بسیاري از نقاط، به رسانهاي با بیش از پنجاه انتخاب تغییر کرده است. استفاده از ماهوارهها براي پخش برنامههاي تلویزیونی تحول عظیمی در تولید و پخش برنامهها در سطح وسیع ایجاد کرده است.
عدم امکان کنترل امواج ماهوارهاي باعث شده که حجم وسیعی از برنامههاي برونمرزي به فضاي فکري جامعه وارد شده و بر ابعاد مختلف زندگی فردي و اجتماعی تأثیر گذارد. تحولات عظیم در فنون اطلاعاتی و ارتباطی و شکلگیري یک نظام ارتباطی جدید مبتنی بر زبان همگانی دیجیتالی، بنیاد مادي جامعه را چنان دگرگون کرده است که هیچگونه انزواگزینی و کنارهگیري را برنمیتابد و حتی دورافتادهترین و سنتیترین جوامع نیز از بستن مرزهاي خود به روي جریانها و شبکههاي جهانی ناتوان هستند - گلمحمدي، . - 1381 بر این اساس مطالعه و کنترل نقش رسانهها در زندگی اجتماعی و فردي همیشه مورد توجه بوده است.
رسانههاي همگانی و فرهنگ بهطور کلی هم محل سلطه و هم محل مقاومتند - سیدمن، 182 :1388. - 183 اغلب مباحث مطرح شده در زمینه مدیریت رسانه با توجه به خاستگاه این رشته علمی و ماهیت نظام رسانهاي غرب داراي رویکرد اقتصادي است - فرهنگی و روشندل اربطانی، - 1383، اما مدیریت رسانه ها یکی از نقاط اتصال مهم رسانه ها با نظام سیاسی نیز می باشد - روشندل اربطانی، . - 1386 لذا، اهمیت و ارتباط این موضوع با رسانه و رسالت آن از اینرو دو چندان است که اگر جریان اطلاعاتی و ارتباطی از آنِ نااهلان و اولیاي شیطان و طاغوت باشد، این امکان وجود خواهد داشت که آنها با در اختیار داشتن جادوي رسانه، زمینه و فضایی را به وجود آورند که مردم نه با دستان آنها، بلکه با دستان خود، خویشتن را در معرض تیر مرگ و نابودي قرار دهند.
نتیجه این امر جز هلاکت جاهلان و بیخبران به دست خود نیست. با مروري بر آثار رسانهاي عرضهشده دربارة اسلام در رسانههاي غربی، به نظر میرسد که در تصویرپردازي و بازنمایی اسلام و مسلمانان در این رسانهها، رویکردها و استراتژيهاي رسانهاي خاصی پیگیري میشود و گفتمان ویژهاي حاکم است. تأثیر و نتیجه فعالیت این رسانهها را میتوان در نگاه بخشی از مردم آمریکا به اسلام لمس کرد. بر اساس پیمایشهاي »شوراي روابط اسلام آمریکا«3 در سالهاي 2004 و 2005 میلادي که نتایج تقریباً یکسانی را در برداشت و در سال2006 میلادي منتشر شد، تقریباً یکچهارم آمریکاییها معتقد بودند که اسلام،دین نفرت و خشونت است.
در پاسخ به سؤال »هنگامی که واژة مسلمان را میشنوید، نخستین چیزي که به ذهنتان تبادر میکند، چیست؟6 « درصد از پاسخگویان آمریکایی با استفاده از واژگان مثبتی مانند »دین خوب«، »مردمان خوب«، »مؤمن«، »فداکار« و »بدفهمیده شده« در این باره اظهارنظر کردند. در مقابل، 68 درصد از پاسخگویان از واژگانی خنثی مانند »مسجد« و »دین« استفاده کردند. 26 درصد پاسخگویان نیز واژگانی مانند »خشونت«، »نفرت«، »تروریست«، »جنگ«، »اسلحه« و »خشکمغز یا بیکله« و »مرتجع« را به زبان آوردند . - CAIR, 2006: 2-3 -
پیشینه تحقیق
یکی از اقدامهاي جدي و لازم براي رسانهها اصلاح و بهینهسازي نظارت و ارزیابی است که در آن هر سازمانی بدنبال رصدِ تحقیق اهداف خویش است. علاوه بر سابقه ارزیابی رسانهاي، توجه تحقیقات رسانهاي مربوط به مقوله کیفیت رسانهاي نیز بیش از پیش بیانگر چنین واقعیتی است. از طرفی امروز، نظریههاي هنجاري رسانهاي به عنوان مؤیدي جدي بر لزوم هنجارگرایی رسانهها مطرح شده است و نظریه بیهنجاريها رسانه را با سئوالات جدي مواجه کرده است.
در مقام عمل نیز شاهدیم که کشورهاي مختلف نیز از طریق ایجاد ساز و کارهاي ارزیابی بدنبال مطلوبسازي و بهینهسازي بهرهبرداري از رسانهها در راستاي اهداف و آرمانهاي ملی و سازمانی خود هستند. رسانه هاي جمعی تأثیر بسزا و نقش چشمگیري در شکلگیري فرهنگها و ارزشهاي هر جامعهاي دارند و چنین تأثیر و نفوذي نیز از بدو پیدایش وسایل ارتباط جمعی کم و بیش مورد توجه بوده است. - غفاري، . - 1385عنوان دهکده شیشهاي براي جهان بیش از هر چیز وامدار ابزارهاي نوین ارتباطی و اطلاعاتی است. اطلاعاتی که از طریق رسانههاي جمعی به دست مردم رسیده و آنها را با دنیاي اطرافشان آشنا میسازد. امروزه رسانهها این قدرت را دارند که با ارائه تفسیر رویدادها و حوادث و پخش مطالب دلخواه، بتوانند کنترل ذهن بخش زیادي از مردم را به دست گرفته و آنها را به تصمیمگیريهاي موردنظر هدایت نمایند. در جریان رسانهاي دو بعد قابل توجه است:
1. سیرت پیام - محتوا و غناي مطلب - .
2. صورت و فرم پیام - زیبا و جذاب بودن، بهروز بودن و... - .
این دو بعد از ارتباط مستقیمی برخوردار بوده و میتوانند بر یگدیگر تاثیر متقابل داشته باشند، بهطوريکه محتواي پیام، قالب و صورتی نیک میطلبد و دست نیاز صورت و فرم پیام نیز به سوي محتوایی والا بلند است. اما تردیدي نیست که علت سرمایهگذاري کلان بر شکل و فرم رسانه از سوي سران رسانه، افزایش برد نفوذ محتوا و اندیشه است. به دیگر معنا هدف از زیبایی، جذابیت، سرعت و تنوع در رسانه آن است که محتوا، بیشتر و بهتر به جوامع هدف انتقال داده شود. حال این محتوا میتواند در خدمت رشد و شکوفایی دینی و فرهنگی ملتها قرار گیرند و به بالندگی معنوي آنها کمک نمایند و یا اسباب تخریب و انهدام معرفتی و اخلاقی و دیگر خردهسیستمهاي جامعه را فراهم سازد.
اشمیت رسانه ها را صحنه هایی براي تعامل میداند و مدیریت رسانه را بر مدیریت این فضاهاي تعاملی استوار میسازد . - Schmid, 2001 - از اینرو تبلیغات گسترده از طریق تکنولوژي ارتباطات و وسایل ارتباط جمعی به دلیل ویژگیهایی از قبیل پوشش فراگیر، فرامحیطی بودن، چندحسی بودن، قابلیت آموزش غیرتخیلی داشتن، قابلیت تطابق داشتن با فهم عوام و فرازَمان بودن، بسیار مورد توجه آمران و عاملان فرهنگی قرار گرفته است - نک: جاودانی شاهدین، - 109 - 85 :1382 از سوي دیگر با توجه به اینکه جریان رسانهاي از آنِ جبهه حق باشد یا باطل، میتوان رهبران و کارگردانان رسانه را به دو گروه رهبران و پیشوایان حق و رهبران و پیشوایان باطل تقسیمبندي نمود. در یک نگاه جامع و عمیق، قرآن کریم از این موضوع حیاتی با عنوان »ولایت« یاد کرده و رهبران این جریانات، را »ولیّ« نامیده است، بدین معنا که ولایت ممکن است الهی یا شیطانی باشد،
