بخشی از مقاله
چکیده
علم پزشکی به علت طبیعت و ذات آن، ناقص بوده و تقصیر پزشک در پاره ای موارد باعث عدم موفقیت در اعمال جراحی می شود. بنابر این متضرر شدن بیماران، امری محتمل و قابل انتظار است. با توجه به تاکید قانون گذار نسبت به لزوم جبران ضرر و حمایت از حق بیمار و زیان دیده از یک سو و لزوم امنیت شغلی و آرامش خاطر پزشکان از سوی دیگر ، بررسی و تحلیل مبانی مسئولیت مدنی پزشکان را امری ضروری می نماید، چرا که مسئولیت پزشکی از جمله مسئولیت هایی است که با بزرگترین و با ارزشترین دارایی هر انسان در ارتباط است.
بنابرین در تمامی نظام های حقوقی با حساسیت بیشتری مورد توجه قرار گرفته است. در حقوق ایران پزشک در برابر ضررهایی که ناشی از عدم حذاقت علمی و یا عملی و یا تقصیر پزشک می باشد و ضررهایی که بدون اذن بیمار بر وی وارد آورده است مسئول می باشد و در صورت ورود خسارت باید آن را جبران کند.
با توجه به ناتوانی اکثر بیماران در اثبات تقصیر پزشک، چنانچه مسئولیت مدنی پزشک به حوزه تقصیر محدود شود، حقوق بسیاری از آنان پایمال خواهد شد. در تحقیق حاضر که به روش توصیفی و تحلیلی به موضوع مسئولیت مدنی جراحان زیبایی در حقوق ایران پرداخته است، با انجام تحقیقات و مطالعات در این حوزه تلاش داشته تا مفهوم و عوامل و ارکان مسئولیت پزشکان و جراحان و چگونگی تحقق مسئولیت جراحان و آثار این مسئولیت را مورد بررسی قرار دهد.
مقدمه
حرفه ی پزشکی به دلیل تماس مستقیم با اصلی ترین نیاز مردم یعنی جان و سلامتی، میثاقی محکم با رعایت حقوق بیماران از حیث اخلاقی و شرعی و قانونی دارد و هدف این علم دست یافتن به شرایطی است که با کمترین تهاجم و تخریب و ضرر به بدن، سلامت انسان را تامین نماید.
بنابراین تعهد پزشک نسبت به بیمار، جهت تحقق این هدف، پزشک را موظف می سازد که علم و مهارت خود را در جهت بهبود وضعیت بیمار به کار گیرد
در این میان رایج ترین اصل کلی در پزشکی جلوگیری از آسیب و صدمه دیدن بیمار و متضرر شدن وی و به عبارتی آسیب نرساندن به بیمار می باشد که می توان از آن با عنوان اصل زیان نرسانیدن یا اصل عدم زیان آوری تعبیر نمود که بر اساس این اصل پزشک یا جراح و کادر پزشکی باید به گونه ای رفتار نماید که باعث ورود جراحت غیر ضروری به بیمار نشود و مجاز نیست که به علت بی دقتی ، عناد و بی توجهی و بی احتیاطی و یا عدم اطلاع و جهل علمی قابل اجتناب، عملی را که موجب متضرر شدن بیمار گردد انجام دهد. معیار دیگری به نام »معیار های مراقبت لازم« مشخص شده است که بر اساس آن میزان مراقبت های بهداشتی ارائه شده به بیمار را می سنجد که کوتاهی پزشک و کادر درمانی در رعایت این معیار ها باعث مسئولیت آنها می گردد
از سوی دیگر باید دانست که در بسیاری موارد در مشکلات حاد پزشکی چاره ای وجود ندارد. به عبارتی در پاره ای موارد در معرض خطر قرار دادن بیمار غیر قابل اجتناب است، اگرچه وظیفه پزشک این است که تا حد امکان خطر را کاهش دهد. همچنین با توجه به گستردگی بسیار زیاد علوم پزشکی واقعا امکان فراگیری و به خاطر سپردن تمامی بیماری ها و دارو های موثر و عوارض آنها وجود ندارد و پزشک به صورت دائمی یا موقتی و گاهی به صورت غیر قابل اجتناب در معرض فراموشی و خطا قرار دارد و این امکان وجود ندارد که همواره از پزشکانی یا جراحانی استفاده شود که در زمینه های مختلف دارای تخصص وتجربه کافی هستند. زیرا هر پزشکی تا رسیدن به تخصص کافی باید مراحل طولانی را سپری نماید و به علت کثرت جمعیت و کمبود پزشک نمی توان از تعداد محدودی پزشکان استفاده کرد.
امروزه حقوق مسئولیت از مجازات مقصر فاصله گرفته و در نظریه های جدیدتر حقوق، جبران خسارت نام گرفته است به نحوی که روز به روز بر قلمرو مسئولیت های محض افزوده می شود، تا ضرری جبران نشده باقی نماند و عدالت ایجاب نموده است که مسئولیت فقط ناشی از تقصیر و کار قابل نکوهش نبوده بلکه ضرر های ناشی از عدم تقصیر هم جبران شود.
-1مفاهیم
در این مبحث ابتدا به مفهوم مسئولیت پزشکی و سپس مفهوم مسئولیت مدنی جراحان زیبایی پرداخته خواهد شد.
-1-1-1مفهوم مسئولیت مدنی پزشکی
مسئولیت مدنی پزشک، از معماهای زمان ماست، تیغی است دو لبه که اگر با مهارت به کارگرفته نشود صدمه فراوان می رساند.از یک سو هرگاه این مسئولیت منوط به اثبات تقصیر پزشک باشد، تعصب های صنفی و پیچیدگی تحقیق و نقص علم مانع از آن است که دعوی به نتیجه برسد و پزشک بی احتیاط و تاجر مسلک می تواند در پناه این موانع از مسئولیت بگریزد و احساس ایمنی کند. از سوی دیگر اگر لزوم تقصیر انکار شود، رغبت به این حرفه مفید و ضروری کاهش می یابد و دانش پزشکی توان تجربه و ابتکار را از دست می دهد.
در فقه امامیه نیز، برخی از اندیشمندان اعتقاد دارند که در صورت مهارت پزشک در معالجه نباید او را ضامن شمرد. استاد ابن ادریس حلّی عقیده دارد که پزشک در صورت مهارت و دانایی و اخذ رضایت از بیمار به چند دلیل ضامن نیست نخست اینکه اصل بر برائت از ضمان است و در صورتی که پزشک در تشخیص بیماری اشتباه نکرده باشد به مقتضای اصل عدم عمل می شود. دو اینکه اذن بیمار به پزشک در انجام معالجه مسقط ضمان است و سوم اینکه معالجه و درمان فعل مشروع و عقلایی است پس اگر نفس عملی جایز باشد مرتکبش ضامن نیست.
-2-1-1مفهوم مسئولیت مدنی جراح زیبایی
عرف کنونی جراحی های زیبایی را نامشروع نمی بیند ولی مسئولیت پزشک در چنین حالتی سنگین تر از جراحی عادی است. زیرا عامل » ضرورت« استقبال از بسیاری خطرها را مباح می کند و عقل سلیم از دیرباز، چنین اعمالی را که لازمه ی پیشرفت و سلامت است تجویز می کند، ولی تفنن قدرت ضرورت را ندارد، به همین جهت بعضی که تعهد پزشک را در درمان بیمار تعهد به مواظبت می دانند تعهد پزشک در جراحی های زیبایی را تعهد به نتیجه می دانند و پزشک را ضامن هر نقص عضو یا مرگ بیمار می دانند.
بعضی نیز دست بالاتر را گرفته اند و از نظر فلسفی به انسان اجازه نمی دهند که در کار خالق دخالت کند و ظاهر آنچه آفریده شده را تغییر دهد. به عنوان قاعده باید پذیرفت که پزشک باید از عمل جراحی که زیانش بیش از فایده ی آن است خودداری کند و ارزیابی این سود و زیان در مورد هر موضوع بایستی جداگانه و بر مبنای تمام اوضاع و احوال و عرف انجام شود.
همچنین معیار تقصیر و مسئولیت پزشک جراح، رفتار عادی و متعارف نیست رفتار پزشکی آگاه و محتاط است که دیوان کشور فرانسه، مواظبت پزشکی آگاه و با دقت و منطبق با موازین علمی توصیف کرده است. اکنون می افزاییم که طبع کار پزشکی ایجاب می کند که آزادی بیشتری به رشد ابتکار های این هنرور اختصاص داده شود. با وجود این پزشک نمی تواند نظریه ای را که تا کنون تجربه نشده است در درمان خود به کار گیرد و بیمار را دچار خطر کند ولی انتخاب یکی از روش های مرسوم را که در مورد زیان دیده نتیجه مطلوب نداده است، نباید تقصیر شمرد
-1-2تحقق مسئولیت مدنی پزشکان و جراحان زیبایی
در این مبحث ابتدا ارکان مسئولیت مدنی که خود شامل: وجود عناصر سه گانه فعل زیان بار، وقوع خسارت یا ضرر و رابطه ی سببیت میان فعل زیان بار و وقوع خسارت می باشد می پردازیم و سپس به ارکان مسئولیت مدنی پزشکان و جراحان زیبایی پرداخته می شود.
-1-1-2ارکان مسئولیت مدنی
برای تحقق مسئولیت مدنی، نیاز به وجود عناصر سه گانه فعل زیان بار، وقوع خسارت یا ضرر و رابطه ی سببیت میان فعل زیان بار و وقوع خسارت می باشد.
-1-1-1-2وجود خسارت یا ضرر
آنچه که مسلّم است معنای کلمه ی خسارت اعم از معنای کلمه ضرر می باشد و به این علت می باشد که علاوه بر معنی و »زیانی که به دیگری وارد می شود« که همان ضرر است، خسارت بر تاوان و غرامتی که به زیان دیده داده می شود اطلاق می گردد. در قانون مدنی نیز این معنی دو گانه خسارت را می توان دید. در ماده 221 ق.م خسارت به معنی لغوی ضرر و زیان در ماده 226 ق.م به معنای چیزی که برای جبران ضرر باید داده شود. در قانون مسئولیت مدنی دو کلمه ی خسارت و ضرر به معنای زیان به کار رفته است.
