بخشی از مقاله
چکیده
برآورد ارزش پولی خدمات تالابها راهی برای درک اهمیت سرمایهگذاری در راستای حفاظت یا بهبود آنها می باشد. تالاب قوری گل نیز یکی از منابع زیست محیطی بسیار مهم استان آذربایجانشرقی می باشد که به عنوان یکی از تالابهای بین المللی حفاظت شده کشور در کنوانسیون رامسر به ثبت رسیده است. در این مطالعه روش AHP جهت تفکیک ارزشهای مصرفی و غیر مصرفی به کار برده شده است.
با توجه به روش PAH ارزش استفاده ای - ارزش مصرفی مستقیم، غیر مستقیم و ارزش اختیار - 54/5 و ارزش غیر استفاده ای - ارزش وجودی و میراثی - 45/5 درصد از ارزش کل تالاب قوریگل را شامل می شود. لذا با توجه به سهم بالای ارزش غیر استفاده ای در ارزش کل، این بخش سهم عمده ای از ارزش کل منابع طبیعی از جمله تالابها را شامل می شود که بایستی در سیاست گذاریها به آن توجه ویژه شود.
واژگان کلیدی: ارزش حفاظتی، ارزشهای استفاده و غیر استفاده ای، تالاب قوریگل، روش .AHP
مقدمه
با وجود رشد آگاهی و دانش مردم نسبت به اهمیت محیط های طبیعی به خصوص تالابها هنوز درک واقعی از اهمیت، کارکرد و حساسیت این زیستگاههای حیاتی بسیار پایین است. اکوسیستم تالاب، کالاها و خدمات بسیاری فراهم می کند که به رفاه انسان کمک می کند؛ حتی اگر این کالاها و خدمات الزاماً در بازار قیمتی نداشته باشند. از جمله فواید تالابها میتوان به تولید فراورده های طبیعی مانند چوب، پیت، میوه، گیاهان دارویی، آبزیان، نی، زیستگاه حیات وحش، بانک ژن و تنوع زیستی، تعدیل آب و هوا، تغذیه و تخلیه آبهای زیرزمینی، تنظیم جریان آب، جلوگیری از نفوذ آب شور، جلوگیری از فرسایش خاک، حفظ و نگهداری رسوبات و مواد غذایی، صدور بیوماس، خاصیت خود پالایی و پاکسازی مواد سمی،تفرج و توریسم اشاره کرد.
از دیدگاه اقتصاددانان منابع طبیعی، بخش مهمی از تخریب تالابها به سبب عدم محاسبه درست ارزش خدمات ارائه شده توسط تالابها در شرایط بازاری صورت میگیرد. تالابها کالاهای عمومی بوده و شیوه قیمتگذاری کالاهای عمومی متفاوت از کالاهای معمولی خواهد بود. از این رو، لازم است تا به منظور مدیریت بهینه منابع و اتخاذ سیاستهای مناسب زیستمحیطی فواید واقعی تالابها و هزینه اجتماعی تخریب این بومهای طبیعی شناسایی شود.
ارزشگذاری کارکردها و خدمات غیر بازاری محیط زیست به دلایل زیادی از جمله : شناخت و فهم منافع زیست محیطی و اکولوژیکی توسط انسانها، سنجش نقش و اهمیت منابع زیست محیطی در حمایت از رفاه انسانی و توسعه پایدار، تعدیل و اصلاح مجموعه محاسبات ملی مانند تولید ناخالص ملی و جلوگیری از تخریب و بهره برداری بیرویه منابع طبیعی، مهم می باشد برآورد ارزش پولی خدمات تالابها راهی برای درک اهمیت سرمایهگذاری در راستای حفاظت یا بهبود منابع تالابی می باشد.
آگاهی از ارزش منابع تالابی امکان درک هزینه مرتبط با اجرای طرحهای توسعهای در محیطهای تالابی و فواید بلندمدت حفاظت از تالابها را فراهم میآورد. ارزشگذاری اقتصادی تالاب اطلاعات مفیدی را به منظور مدیریت بهتر حوزه تالاب پیشروی قرار تالابها دو نوع ارزش اقتصادی را ایجاد مینمایند، که شامل ارزش استفاده ای و غیراستفاده ای است . مفهوم ارزش غیر استفادهای توسط کروتیلا ارائه شد. بسیاری از مطالعات مربوط به ارزش اقتصادی تالابها بیشتر بر ارزشهای استفادهای تمرکز نموده، حال آنکه ارزشهای غیراستفاده ای مقادیر قابل توجهی را در قیاس با ارزشهای استفاده ای شامل میشوند.
همچنین، مدنظر قرار ندادن ارزشهای غیراستفاده ای در تحلیلهای هزینه- فایده، ممکن است ارزش حفاظت از تالابها را در فرایند تصمیمگیری توسعهای کمتر از حد نشان دهد. ارزش اقتصادی کل به فواید مهیا شده توسط تالاب مانند تنوع بیولوژیکی، بوم طبیعی حیاتوحش، کنترل سیل، ذخیره آب، تولیدات گیاهی و جانوری و بسیاری از مصارف دیگر انسانی بستگی دارد. همچنین برخی از این فواید در زمان حال قابل درک نبوده بلکه در زمان آتی قابل درک هستند.
ارزش اقتصادی کل حفاظت از تالاب بر پایه ویژگی-های تالاب شکل گرفته و شامل مشخصهها، کارکردها و مصارف تالاب است. مشخصههای یک تالاب ترکیبی از ویژگیهایی بوده که هیچ فایده مستقیم اقتصادی را برای افراد تامین نمینماید. موارد فوق را ارزشهای غیراستفاده ای یا ارزشهای حفاظتی یک منطقه مینامند به منظور ارزیابی ارزش غیربازاری تالابها پژوهشهای بسیاری صورت گرفته، که اغلب آنها موفقیت ناچیزی در ارزیابی ارزش های نسبی انواع مختلف تالابها، عملکرد و خدمات آنها داشتهاند. سه رهیافت رایج در این مطالعات شامل الگوی قیمت لذتگرایی، الگوی هزینه سفر و ارزشگذاری مشروط است.
مطالعات مختلفی به بررسی عوامل مؤثر بر تمایل به پرداخت بازدیدکنندگان و میزان منافع به دست آمده از بازدید مناطق گردشگری و حفاظت شده با استفاده از روشهای مختلف ارزشگذاری پرداختهاند.با استفاده از مدل لوجیت میزان تمایل به پرداخت ماهانه هر خانوار جهت حفاظت از تالاب میانکاله و ارزش حفاظتی سالانه این تالاب را به ترتیب 6878/6 و 82543 ریال برآورد کردند. مولایی با استفاده از روش ارزشگذاری مشروط نشان دادند که تمایل به پرداخت سالیانه خانوارها برای حفاظت از اکوسیستم جنگلی ارسباران 112520 ریال و هم چنین ارزش حفاظتی هر هکتار از این اکوسیستم 6709020 ریال می باشد.
