بخشی از مقاله
چکیده
هدف اساسی از انتخاب موضوع و انجام تحقیق در زمینه تقویت حافظه و کارکرد اجرایی آن، دستیابی به نتایجی است که احتمالا حاکی از ارتباط برخی از عوامل بین آنهاست .برای انجام پژوهش از روش توصیفی - پیمایشی - استفاده شده است. نوع نگرش بهتقویت حافظه و کارکرد اجرایی مورد بررسی قرار می گیرد و هدف پژوهش حاضر آشنا یی با حافظه و ابعاد آن و شناخت کارکرد های و همچنین کارکرد های آن می باشد .
مقدمه
اغلب شنیده میشود که میگویند: »فلانی در داشتن حافظهی خوب شانس دارد.« این امر نشان میدهد که حافظه، چه در فعالیت عادی و چه در فعالیت حرفهای و شغلی، برای همهی مردم حایز اهمیت است. حافظه در بسیاری از مشاغل و حرف، ابزار ارزشمندی است. آنهایی که حافظه بهتر از متوسط دارند، از ورق برندهی مهمی در زندگی استفاده میکنند. با این وصف، گرچه »حافظهی خوبِ استثنایی« وجود دارد، ولی بسیار کماند کسانی که واقعا حافظه بدی داشته باشند. - ساعد زمان - واقعیت این است که ما همه دارای حافظه هستیم. و اگر به آسانی میگوییم که »حافظه بدی« داریم، به علت این است که آن را بد به کار میبریم. خوشبختانه، همهی ما بعضی از اندیشهها و وقایع و دادهها را به خاطر میسپاریم، زیرا بدون آن زندگی غیر ممکن خواهد بود.
چه گونه میشود که نام بعضی از اشخاص را به خاطر میسپاریم و برخی دیگر را نه؟ چه گونه است که ما بعضی وعدهها را به خاطر می-سپاریم، در حالی که بعضی دیگر را باید در دفترچهی یادداشت ثبت کنیم؟ چرا ما انجام بعضی کارها را به یاد میآوریم و برخی دیگر را فراموش میکنیم؟ به طور کلی برای چه بعضی از دادهها را به خاطر میسپاریم و عدهای دیگر را فراموش میکنیم؟
جواب این پرسشها ساده است: هنگامی که بعضی از چیزها را خوب به خاطر میسپاریم، موقعی است که ما به طور عمد و یا غیر عمد، فرآیند به یاد سپردن را به طور موثر به کار بردهایم. هنگامی که بعضی از چیزها را به خاطر نمیسپاریم، موقعی است که این فرآیند به خاطر سپردن به درستی جریان پیدا نکرده است. - روبرت توکه - برای استفاده از حافظهی خود، شناخت چند اصل اساسیی عمل مغز و ساختار آن بیفایده نیست.
حافظه قابل مقایسه با برگهدان بزرگی است که در آن اطلاعات، خبرها، دادهها - معلومات - ، و غیره را جای میدهند. بر اساس این تصور، در بغضی از بیماریهای دماغی، که عدهای از خاطرهها از بین میروند، مثل این است که عدهای از فیشها خراب شده باشند.
خاطرههایی که اغلب با گذشت زمان ضعیف میشوند، مانند عمل مرکب است بر روی برگهها که به تدریج کمرنگ و سرانجام به کلی نامرئی میشود. - رامین مجتبایی - خاطرهها به صورت حک شده در حافظه، عملاً مادامالعمر میمانند و خراب نمیشوند. آن چه عیب حافظه برای ما محسوب میشود،
ناتوانیی دوباره یافتن برگه ها و یا خواندن آنها است. یعنی برگهها هستند، ولی ما نمیتوانیم آنها را بخوانیم.
اگر مغز حافظه را به کار میاندازد ،نتیجهاش این است که حافظه تابعی است از مغز و مانند همهی اعمال و مغزی میتواند پرورش یافته و نمو پیدا کند.
مغز »ظرف« حافظه نیست و چنانکه برگسون میگوید، »ظرفهای خوب« و »ظرفهای بد« یافت نمیشود. پس طریقهی تمرین و پرورش حافظه است که از فردی به فرد دیگر تغییر میکند. مغز هم مانند همهی اندامهای دیگر بدن ما عمل میکند و برای درست عمل کردن لازم است که بهداشت آن تأمین شود. همچنین اگر نمیخواهیم که حافظهمان »زنگ بزند«، باید آن را در فعالیت نگه داریم. - علی شمیسا - اگر ما فرآیند به خاطر سپردن را خوب بشناسیم، میتوانیم آن را منظماً برای مطالبی که میخواهیم به خاطر بسپاریم، به کار بریم.
تمرینهای بدنی موجب نمو و تقویت ماهیچههای بدن میشود، همانطور هم تمرینهایی باعث نموو تقویت حافظه ما خواهد شد.
سایر قلمروها، آنچه موجب تفاوت دو فرد از یکدیگر میشود، استعدادهای طبیعی آنان نیست، بلکه شناخت تکنیکهای خوب و بهکار بردن آنها است. - علی شمیسا -
تعریف حافظه
حافظه چیست؟
حافظه نوعی فعالیت ذهنی است که به ما امکان میدهد حالات خودآگاهی از قبیل لذات، دردها، تمایلات، خواستهها، احساسات، دریافتهای حسی، اندیشهها و قضاوتها را حفظ کرده و آنها را مجدداً در ذهن خویش بازیابیم. حافظه امکان بازشناسی و مراجعه به گذشته را به ما میدهد.
اصطلاحی که »مارسل پروست« در مورد حافظه بکار میبرد این است: این مکانیسم به ما اجازه میدهد تا »زمان از دست رفتهرا« مجدداً بازیابیم.
از حافظه میتوان به صور مختلفی که اشکال اصلی آن عبارتند از: حافظه بینایی، حافظه شنوایی، حافظه حرکتی، حافظه لامسه، حافظه چشایی و بویایی است، استفاده کرد. - عبدالکریم قریب - حافظه بینایی:رایجترین نوع حافظه بوده و خصوصاً در نقاشان رشد زیادی دارد. این نوع حافظه تصاویری که میبینیم، اماکنی را که از
آنها عبور کردهایم و صورتهایی را که با آنها برخورد داشتهایم ضبط میکند. در یک کلام، این نوع حافظه به ما امکان میدهد تا تمام نکاتی را که از طریق دیدن برایمان مطرح شدهاند ضبط کنیم. حافظه بینایی شکلی که خاطهای ایجاد میکند، میبیند، قطعه شعری که قبلا خوانده شده دوباره تکرار میکند و صفحهای از نت موسیقی را که شخص از حفظ دارد، میخواند.
حافظه شنوایی: بیشتر در موسیقیدانان رشد کرده و از طریق قالب شدن تصاویر شنوایی عمل میکند. در این نوع حافظه، صدای شخصی را که به او فکر میکنیم، میشنویم. هنگامی که یک مکالمه را یادآوری میکنیم، صحبتهای مخاطب را به خاطر میآوریم، و زمانی که میخواهیم درسی را به خاطر بیاوریم، صدای خود را میشنویم. - عبدالکریم قریب - حافظه حرکتی: حرکتی که از طریق عادت به دست آمدهاند ضبط میکند.
همین حافظه است که انگشتان یک ماشیننویس را بدون آنکه وی از فکر آگاه خود - که در شنیدن یا خواندن متنی برای تایپ کردن است - کمک بگیرد، هدایت میکند. در این حافظه تصاویر عضلانی - که از دست یا گلو سرچشمه میگیرد - جایگزین تصاویر بینایی یا شنوایی میشود. به همین دلیل برخی از کودکان هنگامی که مشق خود را در دفتری مینویسند، دست خود را به کمک میگیرند و یا با صدای نیمه بلند - گلو - میخوانند، تا بهتر حفظ شوند. اینگونه افراد افکار خود را نه میبینند و نه میشنوند، بلکه آنها را میگویند. تصاویری که حفظ شده و یا باقی میماند، از نوع حرکات تلفظی است.
حافظه لامسه: یادآوری اجسام لمس شده است و میتوان آن را به حافظه حرکتی متصل نمود. این نوع حافظه خصوصاً در میان افراد نابینا که دارای حساسیت بسیار زیادی در رابطه با لمس کردن هستند رشد میکند.
و سرانجام، حافظه چشایی و بویایی احساس طعم و بو را در خود حفظ میکنند. این حافظهها عملا چنان نقش جنبی را ایفا میکنند که به نظر نمیرسد هیچکس منحصراً و یا اساساً دارای قدرت حافظه چشایی یا بویایی باشد. با این وجود کارشناسان چشایی رستورانها و کارخانههای بزرگ تولیدات غذایی، عملاً دارای حافظههای چشایی قوی هستند.
در واقع سه نوع اصلی حافظه عبارتند از: حافظه بینایی، حافظهشنوایی و حافظه حرکتی. هریک از ما دارای سه حافظه بینایی، شنوایی و حرکتی هستیم. معمولاً یکی از این سه برد و حافظه دیگر غالب است. در عین حال ، افراد بسیاری نیز یافت میشوند که میتوان آنان را متوسط یا عادی نامید. در این نوع افراد هماهنگی مناسبی بین این سه گروه حافظه وجود دارد. دانشآموزی که از این گروه افراد باشد، درسی را که دوباره تکرار میکند به صورت ذهنی میخواند، صدای استاد خویش را که این درس را برای او توضیح داده، میشنود و حرکاتی را که برای خواندن یا کپی کردن آن انجام شده، به خاطر میآورد. در این شرایط، حافظهای که روی سه گروه تصاویر بینایی، شنوایی و حرکتی تأکید میکند حافظهای غنی و کامل و زنده است. - عبدالکریم قریب -
مراحل حافظه
روانشناسان به وجود سه مرحله در فرایند حافظه اشاره میکنند. این مراحل به صورت سلسله مراتب میباشد و فراموشی میتواند ناشی از خطا در یکی از این سه مرحله باشد.
-1 رمزگردانی :Encoding به فرایند سپردن اطلاعات به حافظه و کدگذاری آنها رمزگردانی یا یادگیری میگویند. کدگذاری به معنی تبدیل اطلاعات فیزیکی به نوعی رمز است که برای حافظه قابل پردازش میباشد.
-2 اندوزش : Storage به فرایند یادآوری و نگهداری اطلاعات رمزگردانی شده در حافظه، اندوزش میگویند.
-3 بازیابی :Retrieval به فرایند یادآوری و فراخوانی اطلاعات از حافظه به سطح هوشیاری بازیابی میگویند.
انواع حافظه
حافظه کوتاه مدت - S.T.M -
- SHORT-TERM MEMORY - :با "توجه" و "دقت کردن" اطلاعات از حافظه حسی به حافظه کوتاه مدت انتقال می یابد. مدت زمان نگه داری اطلاعات در حافظه کوتاه مدت از چند ثانیه تا چند دقیقه متغیر میباشد. تغییر در اتصالات و پیوندهای نورونی بطور موقت و گذرا حافظه کوتاه مدت را پدید می آورد. حافظه کوتاه مدت به مثابه یک دفترچه یادداشت موقت میباشد. ظرفیت حافظه کوتاه مدت که به فراخنای حافظه - MEMORY SPAN - موسوم است در افراد مختلف متفاوت میباشد.
فراخنای حافظه معمولا برای ارقام 7 ماده، برای حروف 6 ماده و برای واژه ها 5 ماده میباشد. فراخنای حافظه برای ارقام بدین معنی است که فرد میتواند تا 7 رقم پیاپی را پس از شنیدن بطور صحیح بازگو کند. اما اخیرا صاحبنظران فراخنای حافظه را در حدود 4 ماده - واحد - اطلاعات تخمین میزنند.
در صورت عدم مرور ذهنی و تکرار محتوای حافظه کوتاه مدت، اطلاعات محو شده و زوال می یابند. ظرفیت حافظه کوتاه مدت را میتوان با روش تقطیع - CHUNKING - افزایش داد. در این روش اطلاعات به واحد های کوچک تقسیم بندی میگردند. حافظه کوتاه مدت فرار بوده وبرای رفع نیازهای آنی وفوری بکار میرود. رمز گردانی در حافظه کوتاه مدت عمدتا شنیداری میباشد.
. حافظه کوتاهمدت را "حافظه فعال" میگویند. زیرا مقدار زیادی از فعالیتهای پردازش اطلاعات در این حافظه انجام میگیرد. حافظه کوتاهمدت را "حافظه هوشیاری" نیز میگویند. زیرا فرد از تمام محتویات آن آگاه و هوشیار است و میتواند هر یک از اطلاعات موجود آن را به یاد آورد و بر اساس آن پاسخ دهد.
