بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف تبیین رابطه بین خودکارآمدی با امنیت روانی دانش آموزان انجامگرفته شد. جامعه آماری این تحقیق شامل کلیه دانش آموزان دختر متوسطه دوره اول شهرستان شهربابک می باشد.از بین آنها با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای طوریکه از بین مدارس 3 مدرسه و از هر مدرسه سه کلاس و از بین آنها 100 نفر به صورت تصادفی انتخاب شدند. برای جمعآوری دادهها از پرسشنامه خودکارآمدی عمومی شرر ، امنیت روانی مازلو استفاده شد. برای تحلیل دادهها روش ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چند متغیری به کار رفت. نتایج تحقیق نشان داد بین خودکارآمدی و امنیت روانی رابطه وجود دارد. و خودکارآمدی امنیت روانی دانش آموزان را پیش بینی می کند.
مقدمه :
بشر از بدو خلقت تا به امروز همواره تلاش نموده تا خود را بشناسد و به توانایی ها و استعدادهای خود پی ببرد و به واسطه ی آن محیط پیرامون خود را تغییر دهد .در این میان توجه به خودشناسی بیشتر مورد توجه قرار گرفت. آموزش خودشناسی نه تنها به افراد کمک می کند تا درک خود را تقویت نمایند و خودشان را بهتر اداره کنند، بلکه آنان از این طریق توانایی لازم برای درک تفاوتهای فردی را کسب می کنند.اگر فردی باور داشته باشد که نمی تواند نتایج مورد انتظار را بهدست آورد، و یا به این باور برسد که نمی تواند مانع رفتارهای غیرقابل قبول شود، انگیزه او برای انجام کار کم خواهد شد.
اگرچه عوامل دیگری وجود دارند که به عنوان برانگیزنده های رفتار انسان عمل می کنند، اما همه آنها تابع باور فرد هستند - کدیور، . - 2006 بر اساس نظریه یادگیری اجتماعی بندورا ،باور به کارایی شخصی بر انتخاب های افراد تاثیر می گذارد. افراد گرایش به کارهایی دارند که در آنها احساس قابلیت و اطمینان می کنند و از کارهایی که توانایی انجام آن را ندارند ،دوری می نمایند . باورهای خودکارآمدی تعیین می کند که افراد تا چه اندازه انرژی، صرف فعالیتهای خود می کنند و تا چه اندازه در برابر موانع مقاومت می کنند - پاجارس ، شانک ،2001 به نقل از نظری . - 1384
از سوی دیگر بخش بزرگی از سلامت روانی و عاطفی فرد بسته به احساسی است که درباره خود دارد در علم روانشناسی دید و نگرش ذهنی که هر شخص نسبت به ابعاد شخصیتی و عاطفی خود دارد را »خودپنداره می نامند.« خودپنداره در واقع همان تصویر و برداشتی است که تک تک انسان ها از خود در ذهن شان می سازند. برداشت افراد از خودشان تا حد زیادی به وسیله تجارب گذشته شان - شکست و موفقیت ها - و آنچه دیگران درباره شان فکر می کنند و از بازخورد عمل دیگران شکل می گیرد. اکثر مواقع افراد دید صحیح و شفافی نسبت به خود، توانمندی ها و استعدادها و یا حتی فیزیک بدنی شان ندارند.
شناخت و داشتن دیدگاهی صحیح از خود اهمیت ویژه ای دارد برداشتی که هر شخص از خود دارد بر رفتار و عملکرد وی تاثیر می گذارد. و بسیاری از تصمیمات مهم زندگی براساس همین خودپنداره شکل می گیرد. انسان هامعمولاً همان گونه عمل می کنند که فکر می کنند اگر افکاری نادرست داشته باشند قادر به تصمیم گیری مناسب نخواهند بود در واقع خودپنداره هر فرد بر احساسی که نسبت به خودش دارد تاثیر فراوان می گذارد و این احساس رابطه مستقیم با اعتماد و عزت نفس و رضایت بیشتری برخوردارند و به موفقیت های بیشتری دست می یابند اینان به خود اطمینان خاطر داشته و بر مبنای توانایی هایشان تصمیم گیری می کنند.
متاسفانه بسیاری از فراد به دلایل مختل اعم از شکست و موفقیت ها و یا ناکامی هایشان خودپنداره صحیحی نداشته و نسبت به توانمندی، استعدادهای خود دید صحیحی ندارند گاهی افراد قادرند این عدم هماهنگی بین آنچه به واقع هستند و آنچه در ذهن شان تصور می کنند را از نظرات دیگران دریابند - تقی زاده،. - 1389 نوجوانی از دوره های مهم و حیاتی است که با تغییرات جسمی، عاطفی، ذهنی و تکاملی همراه بوده و وی را برای ورود به مرحله بزرگسالی آماده کرده و بدین سان مجموعه این تغییرات و تأثیر آن بر رفتارهای نوجوان، سبک زندگی او را تشکیل می دهد. بسیاری از عادتهای سالم و ناسالم در این دوران شکل گرفته و به دوره های بعدی زندگی نیز تسری می یابد و بدین ترتیب افزایش شیوع رفتارهای مخاطره آمیز در دوران نوجوانی نگرانیهای عمده ای را برای متولیان بهداشت جامعه در اکثر جوامع ایجاد کرده است - پلانت و مایلر ، 2001، به نقل از آزاد، . - 1384
یکی از متغیرهای مهم در نوجوانی امنیت روانی است که امنیت عبارت است از آزادی نسبی از خطر. ایمنی عبارت است از: -1 آسایش خاطر ناشی از اطمینان شخص به ارضای نیازمندی ها و خواهش های خود. -2 اطمینان از این که هیچ کس او را تهدید نمی کند. به عبارتی امنیت: الف- حالتی است که درآن ، ارضای احتیاجات و خواسته های شخصی انجام می یابند، ب- احساس ارزش شخصی، اطمینان خاطر، اعتماد به نفس و پذیرش از طرف گروه است. برخلاف احساس امنیت، ناایمنی وضع یا حالتی است که درآن آسایش خاطر و امنیت شخصی، دست خوش تهدید است. ناایمنی، احساس بی یار و یاوری، بیچارگی، عدم محافظت و ناشایستگی در مقابل اضطراب های گوناگون است، که شخص به علت عدم توانایی در تصمیم گیری و شک و تردید از لحاظ هدف ها، ایده آلها، استعدادهای شخصی، و روابط با افراد دیگر با آن مواجه می گردد.
امنیت عاطفی، نیز حالتی را گویند که در آن شخص از ارضای نیازها عاطفی خود، به ویژه ارضای نیاز خود به محبوب بودن، احساس اطمینان کند. امنیت حالتی است که در آن قدرت یا پیروزی بدون مبارزه، حاصل می شود. هم چنین، امنیت حالتی است که در آن نیازها و تمایلات تضمین شده است. احساس امنیت بستگی دارد به محبت و عطوفت، مقبولیت وثبات روابط. شخص پیوسته می بایست بین اشتیاق به سلامت و ایمنی از یک سو و اشتیاق به رشد از سوی دیگر، میان استقلال و وابستگی، میان بازپس گرایی و فراگرایی، یکی را انتخاب کند. ایمنی ارضای نیازهای بالاتر را امکان پذیر می سازد و شخص را به ظاهر شدن و فراگیری مهارت ها و تسلط بر می انگیزد، وقتی ایمنی آدمی در معرض خطر واقع گردد، شخص به ارکان اساسی تری بازگشت می نماید، و این بدان معنا است که در انتخاب ایمنی و رشد، ایمنی غالب است و لذا نیاز به آن بر نیاز به رشد، غلبه می کند.
از جمله متغیرهایی که در این راستا تأثیرگذار است باورهای خودکارآمدی است، مفهوم خودکارآمدی توسط آلبرت بندورا شکل گرفته است که یکی از جنبه های نظریه شناختی - اجتماعی اوست - شوارتزر ،. - 1997 عنوان شناختی - اجتماعی، عنوان مناسبی است که هم به خاستگاه اجتماعی رفتار و هم به بعد شناختی رفتار توجه دارد - بندورا ، . - 2006 بندورا خودکارآمدی را به عنوان یک مفهوم مرکزی ارائه داده است که به ادراک توانائیها برای انجام دادن عملی که مطابق میل است اشاره می کند. در این دیدگاه رفتار تحت تأثیر نیروهای اجتماعی است ولی نحوه برخورد و چگونگی تأثیرگذاری بر نیروهای اجتماعی در اختیار فرد است، بنابراین همانقدر که شرایط محیطی انسان را شکل می دهد، انسان نیز موقعیتها را انتخاب می کند، بر دیگران تأثیر می گذارد و از دیگران تأثیر می پذیرد - کدیور، . - 2006
اهمیت و ضرورت تحقیق
در جوامع امروز، همه ملتها با هر نظام سیاسی و اجتماعی پیشرفته و در حال پیشرفت، به مسأله آموزش و پرورش توجه دارند و نسبت به دیگر فعالیتهای اجتماعی بر آن اهمیت بیشتری قائل هستند زیرا امروز، تربیت فرزندان را از مهمترین نیازهای زندگی اجتماعی میشناسند. یکی از عوامل شخصیت که در کنترل و سازماندهی رفتار فرد مؤثر است خودکارآمدی است. خودکارآمدی »به باورهای افراد درباره توانایی کنترل زندگی به دست خودشان گفته میشود« - فتسکو و مککور - خودکارآمدی نقش مهمی در رویارویی فرد با مسائل زندگی دارد. چنانچه براون و انیوی کشف کردند کسانی که میزان خودکارآمدی آنان بالاتر است، هنگامی که با مسائل حل نشدهای روبرو میشوند پایداری بیشتری از خود نشان میدهند - خیر، . - 1385
