بخشی از مقاله
چکیده :
مقاله حاضر شامل دو بخش می باشد. در بخش نخست، سعی گردیده با تفسیری دقیق از متن و محتوای "شرایط عمومی پیمان - نشریه1" - 4311 و بخشنامه " نحوه محاسبه تأخیرات ناشی از تأخیر در پرداخت صورت وضعیت ها 2" - 5090 - ، روشی برای محاسبه تمدید مدت پیمان به دلیل تأخیر در پرداخت "صورت وضعیتهای تعدیل" ارائه شود. در بخش دوم، به موضوع هزینه های تحمیلی، ناشی از نقض تعهّد - اثر تأخیر در انجامتعهّدات مالی در قرارداد - و روشهای محاسبه میزان خسارات مربوطه، بر اساس استدلالهای فنی و قراردادی، در انطباق با قوانین حقوقی، پرداخته شده است.
مقدمه :
یکی از چالش برانگیزترین موضوعاتی که در راستای اجرای هر قراردادی احتمال تأسیس آن وجود دارد؛ اثبات وقوع نقضتعهّد توسط یکی از طرفین قرارداد و تعیین آثار آن می باشد .که به تبع آن و در جهت خروج از وضعیت ضرر، زیاندیده نسبت به کشف دلایل مستند و مستدل اقدام می نماید. در این میان قراردادهای ساخت که مابین کارفرمایان و پیمانکاران آنها منعقد میشوند، نه تنها از این قاعده مستثنی نبوده، بلکه با توجه به ماهیّت کارهای پیمانکاری و تعددتعهّدات، از پیچیدگی های بیشتری نیز برخوردار می باشند. مقاله حاضر، با هدف تدقیق در حد و مرزتعهّدات مالی طرفین قرارداد و تشریح آثار ناشی از نقضتعهّدات مذکور، تدوین گردیده است.
بخش اول : تمدید مدت پیمان بدلیل تأخیر در پرداخت صورت وضعیت های تعدیل
طرح موضوع : در قراردادهای پیمانکاری که بر اساس "موافقت نامه، شرایط عمومی و خصوصی پیمانها - بخشنامه ابلاغی به شماره 102/1088-54/842 مورخ-1378/03/03 سازمان برنامه و بودجه - نشریه "4311 منعقد می شوند، با استناد به مواد - 37 - و - 30 - سند مذکور و با استفاده از روشهای مندرج در بخشنامه " نحوه محاسبه تأخیرات ناشی از تأخیر در پرداخت صورت وضعیت ها - ابلاغی به شماره 11082/54-5090 مورخ -1360/9/2 سازمان برنامه و بودجه"، میزان افزایش مدت قرارداد، به دلیل تأخیر کارفرما در انجامتعهّدات مالی خود - مبالغ مرتبط با پیش پرداخت و صورت وضعیتهای کارکرد در موعدهای مقرر در اسناد و مدارک پیمان - ، محاسبه و بر اساس آن تأخیرات پیمانکار مجاز میگردد.
مطابق با بند»ب« از ماده 37 شرایط عمومی پیمان، قراردادهایی که مشمول تعدیل آحاد بهاء میباشند، پس از تأیید هر یک از صورت وضعیتهای موقت از جانب کارفرما، پیمانکار صورت وضعیت تعدیل آحادبهای آن را مطابق با آخرین شاخص های ابلاغ شده از جانب سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور، محاسبه و به نحوی که در بند»الف«ماده 37 تعیین گردیده است، به منظور بررسی و پرداخت، به مهندس مشاور ارسال می نماید.
طبق "تبصره مندرج در بند »ب« ماده "37، چنانچه به هر دلیل و غیر از قصور پیمانکار، تعدیل کارکردهای هر نیمه از سال - سه ماههاوّل دوّم یا سه ماهه سوم و چهارم - ، پس از سپری شدن سه ماه از آن نیمهی سال، باشاخص های قطعی پرداخت نشوند، در این حالت کارفرما نتوانسته است بهتعهّدات مالی خود در موعدهای مندرج در اسناد و مدارک پیمان عمل نماید که در نتیجه آن و بر اساس بند »الف- «9 ماده 30 شرایط عمومی پیمان، قرارداد مشمول شرایط تطویل مدت پیمان خواهد بود.
حال اینکه؛ با وجود صراحت بر تحقق شرایط تمدید مدت پیمان در مستندات فوق، هیچگونه راهکاری برای محاسبه میزان افزایش مدت پیمان به دلیل تأخیردر پرداخت "صورت وضعیتهای تعدیل" ارائه نگردیده است و طرفین قرارداد با دنبال نمودن مواد و تبصره های سابق الاشاره، پس از رسیدن به بند »الف- «9 ماده 30 شرایط عمومی پیمان، ادامهی زنجیرهی روش محاسبه تطویل مدت قرارداد در شرایط پیش گفته را، گسسته می بینند. زیرا روال بر این است که مفاد بخشنامه شماره1-11082/54-5090 مورخ 1360/9/2 اختصاص به تأخیر در پرداخت صورت وضعیتهای کارکرد و پیش پرداخت دارد. به گونه ای که حتی با استعلام موضوع از مراجع ذیصلاح، به دلیل عدم وجود بستر قانونی و بخشنامه ای، راهکاری ارائه نشده است و همواره این پرسش وجود دارد که؛ برای محاسبه تأخیرات ناشی از دیرکرد در پرداخت "صورت وضعیتهای تعدیل" چه راهکاری می توان یافت؟
جهت یافتن پاسخی مناسب برای پرسش فوق، ابتدا به مرور مواد - 37 - و - 30 - از شرایط عمومی پیمان - نشریه - 4311 می پردازیم و سپس بخشنامههای مرتبط و ابلاغی از جانب سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
-1 شرایط عمومی پیمان - نشریه - 4311، ماده : 37 پرداختها
بند - الف - : درآخر هر ماه، پیمانکار، وضعیت کارهای انجام شده از شروع کار تا آن تاریخ را که طبق نقشه های اجرایی، دستورکارها و صورت جلسه هاست، اندازه گیری مینماید و مقدار مصالح و تجهیزات پایکار را تعیین میکند.سپس بر اساس فهرست بهای منضم به پیمان، مبلغ صورت وضعیت را محاسبه کرده و آنرا در آخر ماه تسلیم مهندس ناظر می نماید.
مهندس مشاور، صورت وضعیت پیمانکار را از نظر تطبیق با اسناد و مدارک پیمان کنترل کرده و در صورت لزوم با تعیین دلیل اصلاح می نماید و آن را در مدت حداکثر 10 روز از تاریخ دریافت از سوی مهندس ناظر برای کارفرما ارسال می نماید و مراتب را نیز به اطلاع پیمانکار می رساند.
کارفرما صورت وضعیت کنترل شده از سوی مهندس مشاور را رسیدگی کرده و بعد از کسر وجوهی که بابت صورت وضعیت های موقت قبلی پرداخت شده است و همچنین اعمال کسور قانونی و کسور متعلقه طبق پیمان، باقیمانده مبلغ قابل پرداخت به پیمانکار را حداکثر ظرف 10 روز از تاریخ وصول صورت وضعیت، با صدور چک به نام پیمانکار، پرداخت میکند. با پرداخت صورت وضعیت موقت، تمام کارها و مصالح و تجهیزاتی که در صورت وضعیت مزبور درج گردیده است، متعلق به کارفرماست. لیکن به منظور اجرای بقیه کارهای موضوع پیمان، به رسم امانت، تا موقع تحویل موقت، در اختیار پیمانکار قرار میگیرد
بند - ب - : در پیمانهایی که مشمول تعدیل آحاد بهاء هستند، پس از تأیید هر صورت وضعیت موقت از سوی کارفرما، پیمانکار صورت وضعیت تعدیل آحاد بهای آن صورت وضعیت را بر اساس آخرین شاخص های اعلام شده محاسبه می نماید و به منظور بررسی و پرداخت به نحوی که در بند»الف« تعیین شده است، برای مهندس مشاور ارسال می کند.
تبصره- اگر به هر دلیل و غیر از قصور پیمانکار، تعدیل کارکردهای هر نیمه از سال - سه ماههاوّل دوّم یا سوم و چهارم - پس از سپری شدن سه ماه از آن نیمه سال، با شاخص های قطعی پرداخت نشود، طبق بند«9» ماده 30 عمل خواهد شد.
-2 شرایط عمومی پیمان - نشریه - 4311، ماده : 30 تغییر مدت پیمان
بند - الف - : در صورت وقوع هر یک از موارد زیر4 که موجب افزایش مدت اجرای کار شود، پیمانکارمی تواند درخواست تمدید مدت پیمان را بنماید. پیمانکار درخواست تمدید مدت پیمان را با ارائه محاسبات و دلایل توجیهی5، به مهندس مشاور تسلیم می کند و مهندس مشاور پس از بررسی و تأیید، مراتب را برای اتخاذ تصمیم به کارفرما گزارش میکند و سپس نتیجه تصمیم کارفرما را به پیمانکار ابلاغ می نماید:
بند/ زیربند شماره : 9 هرگاه کارفرما نتواندتعهّدات مالی خود را در موعدهای درج شده در اسناد و مدارک پیمان انجام دهد.
-3 بخشنامه های سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور
- 1 بخشنامه شماره1-11082/54-5090 مورخ 1360/9/2 با موضوع نحوه محاسبه تأخیرات ناشی از تأخیر در پرداخت صورت وضعیتها
- 2 بخشنامه شماره 1-5188-54-1300 مورخ 1361/4/8 با موضوع رفع ابهامات بخشنامه 1-11082/54-5090
- 3 توضیح : از اشاره به ادامه بند، به دلیل عدم ارتباط با موضوع خودداری شده است.
- 4 توضیح : بند - الف - به تعداد «10»زیربند دارد که زیربند شماره «9»مرتبط با موضوع بوده و صرفاً به آن اشاره می گردد.
- 5 تدوین این مقاله در راستای اجرای عبارت " ارائه محاسبات و دلایل توجیهی" می باشد.
-6در این مقاله، صرفاً به مواردی از متن بخشنامه ها اشاره خواهد شد که مرتبط با بحث حاضر می باشند- جهت دریافت متن کامل بخشنامه ها به تارنمای نظام فنی و اجرایی کشور به آدرس tec.mporg.ir مراجعه فرمائید.
