بخشی از مقاله
مقدمه
اختلالات اسکلتی- عضلانی1 یکی از مهمترین عوامـل ایجـاد ناتوانیهای ناشی از کار و از کـار افتـادگی کـارگران را تـشکیل میدهد .(1) بـر اسـاس آمارهـای موجـود، سـهم بیمـاریهـای اسکلتی- عضلانی از کل بیمـاریهـای شـغلی در فنلانـد %31 (1994) و در ایالات متحده امریکا (1996) %44 بوده اسـت .(2)
براساس گزارش انستیتو ملی بهداشـت و ایمنـی شـغلی امریکـا، اختلالات اسکلتی- عـضلانی دومـین رتبـه را از نظـر اهمیـت، فراوانی و احتمال پیشروی از میان بیماریهای مرتبط با کار2 دارا میباشد .(3) در اروپا برآورد میشود 4 میلیون کـارگر مبـتلا بـه اختلالات اسکلتی- عضلانی هستند .(4) در مطالعاتی که چوبینه و همکــاران (2004) در صــنعت قالیبــافی ایــران انجــام دادنــد مشخص شدکه شیوع علایـم اخـتلالات اسـکلتی-عـضلانی در جامعه مورد مطالعه بالا بوده است .(5)
عوامل ایجاد اختلالات اسکلتی- عضلانی ناشی از کـار بـسیار
متنوع است ولـی یکـی از مهـمتـرین عوامـل آن پوسـچرهای3 نامناسب کاری است که ارزیابی آن حایز اهمیت میباشد .(3)
1 Musculoskeletal Disorders (MSDs) 2 Work-Related Musculoskeletal Disorders 3 Posture
مطالعات زیادی در زمینه ارتباط بین پوسچر نـامطلوب و ایجـاد علایم MSDS بهعمل آمده است تا میزان خطر وقـوع آسـیب را تعیین کند بهطوری که برای ارزیابی آن روشهای متنوعی ارایه شده است. یکی از روشهای ارزیـابی خطـر بـروز MSDs کـه توسط مکآتامنی و کورلت4 در سال 1993 معرفی و ارایـه شـد، روش ارزیابی سریع اندام فوقانی (رولا)5 است .(6) هـدف از ایـن مطالعـه مقطعــی، بررســی ارگونــومیکی خطـر بــروز اخــتلالات اسکلتی- عضلانی اندامهای فوقانی کارگران سالن مونتـاژ یـک کارخانه خودروسازی به روش رولا است.
روش کار
در این مطالعه توصیفی، پس از بازدید از سالن مونتاژ و انتخاب پوسچرها و مطالعه دقیق فرایند کـاری کـارگران شـیفت صـبح، مجموعاً 220 کارگر انتخاب شدند که تعـدادی از آنـان بـهعلـت عدم همکاری از مطالعه حذف و تعداد 196 کارگر باقی ماندند که از میــان آنهــا 37 پــست کــاری (پوســچر) در زمــستان 1383
کدگذاری و مورد ارزیابی قرار گرفت. با توجه به اینکه کـارگران
4 McAtamney & Corlett 5 Rapid Upper Limb Assessment ( RULA)
تابستان 86، دوره دهم، شماره دوم
30
ارزیابی ارگونومیکی وضعیتهای کاری ...
چندین وظیفه کاری را انجام میدادند مـلاک عمـل در انتخـاب پوسچر جهت ارزیابی، آن دسته از وظـایفی1 بـود کـه بیـشترین تکرار را در شیفت کاری بهدنبـال داشـت. روش کـار بـهصـورت مشاهده مستقیم و استفاده از قلـم وکاغـذ بـود و در چنـد مـورد جهت سنجش دقیقتر زوایا از عکس استفاده شـد. بـا توجـه بـه اینکه اکثر فعالیتها بهصورت قرینه نبودند نیمه راسـت و نیمـه چپ بدن هر کدام بهطور جداگانه مورد ارزیابی قرار گرفـت و در نهایت نمره نهایی هر کـدام از دو نیمـه کـه بیـشتر بـود جهـت انتخــاب کــد اصــلاحی مــد نظــر قــرار گرفتــه شــد. اطلاعــات دموگرافیکی کارگران از جمله سن، سابقه کار، وضعیت تحصیلی، وزن و قـد بـدن بـا اسـتفاده از مـصاحبه حـضوری بـا کـارگران جمعآوری گردید.
روش رولا: این روش توسط مکآتامنی و کورلت (1993) برای ارزیـابی سـریع خطــر بـروز اخـتلالات اســکلتی- عــضلانی در اندامهای فوقانی بدن بهویژه در وضـعیتهـای کـاری ایـستایی طراحی و معرفی گردیده است. در روش رولا، پوسچر اندامهـای گوناگون بدن (بـازو، سـاعد، مـچ و چـرخش مـچ در گـروه الـف وگردن، تنه و پا در گروه ب) مشاهده شـده و بـر اسـاس اصـول خاصی امتیازگذاری میشود. امتیازهای بالا نشاندهنده فشارهای اسکلتی- عضلانی بیشتر است. امتیاز پوسچر اندامهای گوناگون با یکدیگر ادغـام شـده و سـرانجام بـا در نظـر گـرفتن فعالیـت ماهیچهای و نیروی اعمال شده، امتیاز نهایی (در این روش نمره امتیاز از 1-7 در نظر گرفته شده است) کـه گویـای خطـر بـروز آسیبهای اسکلتی- عضلانی است مشخص و سـطح ضـرورت اجرای برنامه مداخله ارگونومیکی (در ایـن روش نمـره سـطح از
1-4 در نظر گرفته شده است) جهت کاهش خطر تعیین می گردد
.(6) مطالعات نشان دادهاند که روش رولا از روایی و اعتبار قابـل قبولی در ارزیابی ارگونومیـک خطـر بـروز اخـتلالات اسـکلتی-
عضلانی اندامهای فوقانی برخوردار است. در جدول 1 انجام این روش بهطور خلاصه نمایش داده شده است .(6)
جدول – 1 نحوه محاسبه امتیاز و تعیین سطح اقـدامات در روش
رولا
1 Tasks
دادهها پس از جمعآوری وارد کد شیت شده و سپس با نرمافزار آماری SPSS-Version 9 مورد تجزیه و تحلیـل قـرار گرفـت.
بهمنظور دستیابی به اهداف پژوهش از آمارهای توصـیفی جهـت تجزیه و تحلیل دادهها مانند توصیف نتـایج بـهصـورت فراوانـی، میانگین و انحراف معیار استفاده شده است. جهت مقایسه ارتباط متغیرها نیز از روشهای آمـاری ماننـد آزمـونهـای ناپـارامتری کالموگورف-اسمیرانف2 و کروسکال والیس3 و آزمـون پـارامتری آنالیز واریانس استفاده گردیده است.
نتایج
وضعیت دموگرافیکی کارگران تحت مطالعه در جـدول 2 ارایـه شده است. بالاترین فراوانی سنی و سابقه کار کارگران بهترتیـب با %60/2 و %71/4 در گروه کمتر از 25 سال سـن و کمتـر از 3
سال سابقه کار قرار دارد. %76/9 کارگران دارای نمایه وزن توده بـدن کمتـر از 25 کیلـوگرم بـر مترمربـع و %95/4 آنـان دارای تحصیلات دیپلم هـستند. %16/8 کـارگران سـیگاری و %83/2
سیگار مصرف نمیکنند.
جدول -2 اطلاعات دموگرافیکی کارگران (N= 196)
تعداد (%)
گروه سنی (سال) = 25/6 (SD± 2/9) _
X
25< _(60/2) 118
25-30 _( 30/1) 59
30 > _( 9/7) 19
سابقه کار (سال) = 3/9 (SD± 7/2) _
X
3< _(71/4) 140
3-10 _( 25/5) 50
10 > _(3/1) 6
قد (سانتیمتر) = 174/9 (SD± 7/1) _
X
وزن (کیلوگرم) = 71/2 (SD± 10/6) _
X
نمایه وزن توده بدن (کیلوگرم بر مترمربع) = 23/8 (SD± 3/0) _
X
25< _(76/6) 150
25-30 _( 21/4) 42
30 > _(2/0) 4
سطح تحصیلات _
کمتر از دیپلم (1/0) 2
دیپلم _(95/4) 187
فوق دیپلم _(3/6) 7
سیگار کشیدن _
بلی _( 16/8) 33
خیر (83/2) 163
2 Kalmogorov- Smirnov 3 Kruskal- Wallis
