بخشی از مقاله
چکیده:
منطقه خاییز واقع در شهرستان تنگستان استان بوشهر به مساحت 36 هزار هکتار یکی از مهمترین زیستگاههای حیات وحش استان بوشهر بخصوص پرندگان می باشد. طی مطالعه حاضر که از دی ماه سال 90 آغاز و در آذرماه سال 91 خاتمه یافت، فراوانی و تنوع گونه های پرندگان با تاکید بر گونه های بومی این منطقه بررسی گردید . این مطالعه به روش مشاهده مستقیم و ثبت اطلاعات پرندگان در فصول مختلف و در7 ایستگاه تعیین شده بوده است که داده های حاصله با استفاده از شاخص های تنوع شانون - وینر ، غالبیت سیمپسون و همترازی زیستی آنالیز شده است. با توجه به نتایج به دست آمده از این منطقه، 95 گونه پرنده شناسایی شد که 35 گونه بومی منطقه هستند.
مطالعه بر روی 35 گونه شاخص بومی انجام شد که در آنها بیشترین شاخص شانون درفصل زمستان با مقدار 2/976 و کمترین در فصل پاییز با مقدار 2/81 بوده است. بیشترین تعداد پرنده مشاهده شده در فصل تابستان با 5011 قطعه می باشد. با توجه به نتایج حاصله در فصل زمستان پراکنش پرندگان با توجه به افزایش منابع آبی ، غذا و پوشش گیاهی مناسب در محدوده های زیستی وسیع تر می باشد که رؤیت پرندگان را دشوارتر می نماید که با فرا رسیدن فصل گرما وکاهش منابع آبی و غذا در منطقه، پرندگان در محدوده های کوچک تر و در کنار منابع آبی منطقه تجمع نمایند و از اینرو در فصل تابستان تعداد بیشتری از پرندگان در معرض دید قرار می گیرند.
واژه های کلیدی:استان بوشهر، منطقه خاییز، تنوع زیستی، پرندگان بومی، پراکنش
-1 مقدمه:
تنوع حیات مقوله ای است با پیچیدگی های ماورء ادراک و ارزشی سنجش ناپذیر که شرط دوام وبقاء آن شناسایی ، برنامه ریزی و مدیریت اصولی زیستگا هها وگونه ها می باشد - ویلسون،. - 1376 پرندگان با توجه به قدرت پرواز توانسته اند در زیستگا ههای گوناگون خشکی- آبی گسترش یابند و با توجه به اینکه بسیاری از گونه ها نیازهای خاص تغذیه و یا شرایط اقلیمی خاص خود را دارند برای حفظ بقای خود در طول سال مجبور به مهاجرت هستند. با توجه به نقش پرندگان در طبیعت است که می توان به ارزش وجودی و اهمیت واقعی آنها پی برد وگسترش مطالعات اکولوژیک زمینه وامکانات بسیاری برای آشنایی با نقش ویژه و اهمیت پرندگان فراهم کرده است.
مطالعه در زمینه کنترل بیماریها و آفات کشاورزی توسط پرندگان ، اهمیت آنها را دو چندان کرده ، زیرا به طوری که آشکار شده ، پرندگان در زمرء مهمترین عوامل کنترل کننده آفات نباتی قرار دارند و نمونه های خوبی برای آزمایش و تهیه واکسن هستند. پرندگان علاوه بر دانه خواری و نتیجتا" کنترل علفهای هرز ، ناقلین بیماریها و بسیاری از حشرات مضر را نیز کنترل می کنند. جنبه های مختلف اهمیت پرندگان باعث شده که پرنده شناسان و برنامه ریزان منابع طبیعی بکوشند تا اطلاعات خود را در زمینه های علمی، آموزشی و تفریحی مربوط به پرندگان هر چه کاملتر کنند ، تا بتوانند به نحو مطلوبتری از آنها به نفع بشر بهره برداری نمایند.
پرندگان از عناصر عمده اغلب اکوسسیتم های جهان هستند و در کشور ما نیز سهم عمدهای از تنوع زیستی کشور را در بر می گیرد.حضور بیش از 500 گونه پرنده در کشورمان اعم از پرندگان خشکی زی و آبزی وکنارآبزی تنوع گونهای و ژنتیکی بالایی را در کشور ما ایجاد کرده است . پرندگان ایران اگر چه بومی نیستند، اما با توجه به تنوع زیستگاهی فلات ایران بسیار گوناگون می باشند - فیروز،. - 1378 تاکنون 514 گونه مختلف پرنده که به حدود 215جنس و78تیره تعلق دارد شناسایی شده است - منصوری،. - 1387 تعداد 323 گونه از پرندگان شناسایی شده درایران زادآوری می کنند - فیروز، . - 1378 ایران با دارا بودن 105 ناحیه مهم برای پرندگان بومی و مهاجر و زمستان گذران وجوجه آور تابستانه رتبه اول در منطقه را دارد.
در استان بوشهر بیشترین تنوع گونه ای جانوران را پرندگان تشکیل می دهند بنحوی که بیش از 180 گونه پرنده در استان بوشهر زیست می کنند و در این میان منطقه خاییز یکی از بارزترین و مهمترین زیستگاه های پرندگان استان است که لزوم شناسایی گونه ای و وضعیت پراکندگی آنها جهت بررسی های جامع زیستی ومدیریت بهینه زیست بومی در این منطقه احساس می گردد. منطقه خاییز محدوده ای کوهستانی در جنوب شرقی شهرستان تنگستان از توابع استان بوشهر به وسعت تقریبی 36000 هکتار بخشی ازرشته کوههای زاگرس و ارتفاعات بوشکان می باشد و از مهمترین و با ارزش ترین زیستگاه حیات وحش در استان بوشهر بهشمار میرود. در شمال این منطقه کوههای قلعه دختر ورودخانه اهرم - باهوش - قرار دارد .
این رود خانه از ارتفاعات کلمه و فاریاب سرچشمه گرفته و وارد منطقه تنگستان می شود، در اواسط تنگه باهوش ، رود شیرین خاییز که در اکثر ایام سال جاری است به آن می پیوندد و رودخانه در پشت سد اهرم متوقف می شود. این رود پس از مشروب نمودن اراضی کشاورزی اهرم از دشت احمدی می گذرد و در جنوب جزیره شیف به خلیج فارس می ریزد . خاییز از جنوب و جنوب غرب به ارتفاعات بیرمی که مرتفع ترین کوه استان را درخود جای داده ختم می شود . این ارتفاعات به طورمشخص ازعرض شمالی"28 40 ' 58/40 وطول شرقی 51 17 ' 43/3" با ارتفاع 76 متر از سطح دریا شروع شده و به سمت شرق و جنوب شرقی امتداد می یابد . خاییز از لحاظ تنوع حیات وحش یکی از مناطق غنی استان می باشد. تاکنون 4 گونه ماهی ، 3 گونه دوزیست ، 19 گونه خزنده ، 78 گونه پرنده و 20 گونه پستاندار در منطقه خاییز مشاهده گردیده است - پورسالم،. - 1387
