بخشی از مقاله
چکیده
در این مطالعه به بررسی تنوع ژنتیکی قوم راجی با استفاده از دادههای حاصل از دو مارکر میکروستلایت کروموزومهای X و Y، پرداخته شده است. با گرفتن نمونه ی خون از60 فرد مذکر غیر خویشاوند از دو استان اصفهان و مرکزی و تقسیم بندی به سه جمعیت از نظر جغرافیایی و زبانی به مطالعه تنوع آنها پرداخته شده است. که نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که افراد از تنوع ژنتیکی نسبتا یکسانی برخوردار هستند اما تمایز ژنتیکی معنیداری بین سه جمعیت فرضی انتخاب شده وجود نداشته و کل قوم راجی حداقل در شهرهای مطالعه شده همگی به یک جمعیت تعلق دارند.
.1 مقدمه و هدف
زبان راجی یکی از کهنترین زبانهای ایرانی در فلات مرکزی است. بر طبق طبقهبندی اُرانسکی، زبان راجی به گروه زبانهای منطقهی کاشان تعلق دارد، وی معتقد است ساکنان بسیاری از روستاهای نواحی که از شمال به کاشان، از جنوب به اصفهان، از غرب به گلپایگان و از شرق به اردستان محدود هستند به این گویش سخن میگویند. تمرکز این قوم امروزه نیز بیشتر در دو استان اصفهان و مرکزی میباشد.
میکروستلایتها از نشانگرهای هستهای ، همچیره1 و دارای توارث دو والدی 2 هستند .[1] میکروستها بخش قابل توجهی از سکانس DNA را تشکیل میدهند و در کل ژنوم انسان پراکندهاند. توالی میکروستلایت، توالیهای تکراری بین 2-6 جفت باز با تغییر بالا در اندازه که در یوکروماتین یافت میشوند [2]، و به آنها توالیهای سادهی تکرار شونده - SSR - 3 و واحدهای کوچک تکرار شونده - STR - 4 نیز گفته میشود .[3] این مارکرها در زمینهی تشخیص هویت، آنالیزهای ژنتیک جمعیت و ترسیم درخت تکاملی انسان کاربرد دارند.
[4] میکروستها دارای سریع ترین تکامل در توالی DNA هستند. و نرخ جهش در آنها حدود 10-6 - 10-3 در هر لوکوس در هر نسل میباشد. که این میزان نرخ جهش به عنوان عامل کلیدی در انتخاب آنها برای مطالعات ژنتیکی است. که به طور گسترده در طی 10 تا 15 سال گذشته مورد استفاده قرار گرفتهاند .[5] در این مطالعه نیز با استفاده از این مارکر به بررسی تنوع ژنتیکی در میان راجی زبانان پرداخته شده است.
.2 تئوری و پیشینه
از مطالعات صورت گرفته در این زمینه میتوان به مطالعهی Nasidze و همکاران در سال 2003 در قفقاز با استفاده از 11 لوکوس کروموزم Y در 389 نفر از 8 گروه جمعیتی اشاره کرد، که کروموزوم Y نشان از شباهت ژنتیکی بیشتر میان گروههای قفقازی و خاورمیانه نسبت به اروپاییان داشت که به احتمال بسیار زیاد وجود این شباهت به دلیل جایگزینی زبانی در این منطقه توسط مهاجرت مردان بوده است .[6] و همچنین در سال 2009 به بررسی و آنالیز mtDNA و کروموزوم Y بر روی دو گروه از جمعیت طالش شمالی از آذربایجان و طالش جنوبی از ایران با لهجههای متفاوت پرداخت.
که بررسی mtDNA ارتباط نزدیک هر دو گروه را با هم و سایر گروههای همسایه نشان داد، در حالی که تنوع کروموزوم Y در طالش شمالی متفاوت از سایر گروهها بود که این احتمالا نشاندهنده ی یک رانش ژنی، از نوع اثر پایدار1 بر روی گنجینه ژنی2 مردان بوده و یا مهاجرت کمتر مردان نسبت به زنان به آذربایجان بوده است .[7] در سال 2013 نیز کاویانی بروجنی و رجبی مهام با استفاده از توالی ژن ZFX و مارکرهای میکروستلایت کروموزم X وکروموزم Y به بررسی ساختار ژنتیکی سه جمعیت تات شمالی، جنوبی و شرقی پرداختند. نتایج نشان داد که دو جمعیت تات شرقی و جنوبی به لحاظ ساختار ژنتیکی نسبت به دو جمعیت تات جنوبی و شمالی و تات شمالی و شرقی به یکدیگر نزدیکتر هستند. که این دوری و نزدیکی ژنی در میان سه جمعیت از نظر جغرافیایی و زبانی توجیهپذیر بوده است.
.3 مواد و روشها
در این مطالعه 3 سی سی خون از 60 فرد مذکر غیر خویشاوند متعلق به دو استان اصفهان و مرکزی گرفته و در لولههای K3 و در دمای4-0 درجه سانتیگراد نگهداری شد و در نهایت به آزمایشگاه جهت انجام کارهای مولکولی انتقال داده شد. اصالت این افراد تا حداقل3 نسل با پرکردن پرسشنامهای با رضایت خود افراد تایید گردید. استخراج DNA به روش فنل/کلروفرم/ایزوآمیل الکل انجام شد . - Thomas, Fritsch , & Sambrook, 1982 - بعد از بررسی کیفیت DNA روی ژل %1 آگارز، واکنش زنجیرهای پلیمراز - - PCR با استفاده از پرایمرهای اختصاصی برای دو لوکوس میکروستلایت DXS981 و SOX5 انجام گرفت. توضیحات مربوط به شرایط واکنش در جدولهای 1 آورده شده است. پس از انجام واکنش زنجیرهای پلیمراز، محصولات آن بر روی ژل آگارز %4 برده شد و ژنوتیپ هر یک از مارکرها مورد بررسی قرار گرفت. همچنین آنالیزهای مربوط به تمایز ژنتیکی جمعیت نیز توسط نرمافزار Arlequin ver 3.5 صورت گرفت.
.4 نتایج و بحث
در بررسی انجام شده، نمونهها به سه جمعیت براساس موقعیت جغرافیایی تقسیم بندی شدند. نتایج حاصل از ژنوتیپ آللهای مربوط به دو لوکوس توسط نرمافزار Arlequin ver 3.5 انجام شد. تنوع ژنتیکی برای سه جمعیت فرضی جنوب شرق استان مرکزی، شمال غرب و مرکز استان اصفهان به ترتیب 0/77، 0/80 و 0/80 بدست آمد. شاخص Fst بین جمعیتی، نیز همانگونه که در جدول 2مشخص شده است، میان دو جمعیت جنوب شرق استان مرکزی و شمال غرب استان اصفهان 0/07، برای دو جمعیت جنوب شرق استان مرکزی و مرکز استان اصفهان 0/07 و برای دو جمعیت شمال غرب و مرکز استان اصفهان 0/01 بدست آمد. همچنین شاخص M - میزان نرخ مهاجرت - نیز نشان میدهد که بین دو جمعیت شمال غرب و مرکز استان اصفهان شارش ژنی بیشتری نسبت به دو جمعیت جنوب شرق استان مرکزی و شمال غرب استان اصفهان علیرغم فاصلهی مکانی بیشتر وجود دارد. و میتوان گفت که به دلیل تاثیر بیشتر فرهنگ و زبان نسبت به جغرافیا بوده است.
میزان هتروزیگوتی بدست آمده وکمتر بودن مقدار هتروزیگوتی مشاهده شده نسبت به هتروزیگوتی قابل انتظار در لوکوس SOX5 میتواند مربوط به وجود آللهای ثبت نشده به دلیل وقوع جهش در محل اتصال پرایمرها به DNA و یا ناشی از عدم وجود پلیمورفیسم آللی در افراد جمعیت بوده باشد. به طور کلی نتایج نشان میدهد که سه جمعیت از تنوع ژنتیکی یکسانی برخوردار هستند. اما با وجود معنیدار بودن ارزش - < 0/05 - P میان جمعیت استان مرکزی و دو جمعیت استان اصفهان، به دلیل پایین بودن شاخص Fst - بین - 0/15-0/05 تمایز ژنتیکی سه جمعیت در حد متوسط بوده است .[8] و نمیتوان آنها را به صورت جمعیتهایی مجزا در نظر گرفت و به احتمال بسیار زیاد همگی یک جمعیت محسوب میشوند.
