بخشی از مقاله
چکیده
زنبورهای زیرخانواده Diplazontinae - Hym.: Ichneumonidae - ، پارازیتویید داخلی کویینوبیونت اختصاصی مگسهای شتهخوار سیرفید Syrphidae محسوب میگردند. از سال 1389 تاکنون، چندین مطالعه در استانهای مختلف کشور به منظور بررسی تنوع گونهای این پارازیتوییدها در زیستبومهای طبیعی و کشاورزی صورت گرفته است. نتایج نشان میدهد که تاکنون 21 گونه از این زنبورها شناسایی شدهاند. از نظر فراوانی، این گروه، رتبههای برتر را در بین سایر پارازیتوییدهای گروه Pimpliformes و یا کل زنبورهای خانواده Ichneumonidae به خود اختصاص دادند. پراکنش گونههای گزارش شده در استانهای مختلف ایران ارایه شد. لزوم ارزیابی نقش این پارازیتوییدها در کاهش جمعیت مگسهای سیرفید در زیستبومهای کشاورزی و اتخاذ تدابیر حمایتی از این مگسها در برنامههای کنترل بیولژیک پیشنهاد گردید.
کلمات کلیدی: شکارگر، تاکسونومی، کنترل زیستی
مقدمه
مگسهای گل خانواده سیرفیده Syrphidae در مرحله لاروی از جمله شکارگرهای مهم حشرات مکنده محسوب شده و در برنامههای کنترل بیولژیک مورد استفاده قرار میگیرند . - Smith and Chaney, 2007 - افراد بالغ این مگسها نیز به عنوان گردهافشان نقش ارزندهای در زیستبومهای مختلف ایفا میکنند . - Ortigosa and G¼mez, 2010 - در زنجیره غذایی، این مگسها مورد تغذیه و حمله گروههای مختلفی قرار میگیرند که زنبورهای پارازیتویید زیرخانواده Diplazontinae یکی از آنها میباشند.زنبورهای پارازیتویید زیرخانواده Diplazontinae - Hym.: Ichneumonidae - دارای حدود 340 گونه شناخته شده در سطح جهان می-باشند . - Yu et al., 2012 - زنبورهای این زیرخانواده، از نظر زیستشناختی، پارازیتویید اختصاصی داخلی، کویینوبیونت و لاروی-شفیرگیمگسهای شتهخوار خانواده Syrphidae محسوب میگردند - Fitton and Rotheray, 1982, Quicke et al., 2009, Rotheray,. - 1984
مطالعه نرخ پارازیتیسم لاروهای مگسهای سیرفید توسط این زنبورها، نشان میدهد که این زنبورها از جمله دشمنان طبیعی بسیارمهم در کاهش جمعیت این دو بالان در زیستبومهای مختلف میباشند - . - Sommaggio et al., 2014در ایران، تا سال 2005 که اولین کاتالوگ زنبورهای خانواده Ichneumonidae منتشر شد، فقط دو گونه از این زیرخانواده از کشور گزارش شده بود . - Kolarov and Ghahari, 2005 - اما نمونهبرداریهای گسترده در شمال ایران در سالهای 1390-1389 نشان داد که در زیستبومهای مختلف موجود در رشتهکوه البرز، حداقل 16 گونه حضور داشتند که فراوانی آنها نسبت به سایر زنبورهای پارازیتویید جمع-آوری شده این خانواده در جایگاه سوم قرار داشت . - Mohammadi-Khoramabadi et al., 2013 -
تا کنون چندین مطالعه دیگر در نقاط مختلف روی زنبورهای زیرخانواده Diplazontinae در ایران صورت گرفته است. هدف این مقاله، جمعبندی دادههای موجود روی غنای گونهای، فراوانی زنبورهای پارازیتویید زیرخانواده Diplazontinae، میزبانهای شناخته شده و نیز نرخ پارازیتیسم آنها در مطالعات صورت گرفته در ایران و مقایسه آن با سایر مطالعات در نقاط دیگر جهان میباشد تا اهمیت این دسته از پارازیتوییدهای مگسهای سیرفید را برای پژوهشگران مبارزه بیولوژیک که در زمینه استفاده از مگسهای شتهخوار خانواده سیرفیده فعالیت میکنند، بیان کند تا بتوانند تدابیر، راهکارها و نیز تمهیدات لازم را در برنامههای خود پیشبینی نمایند.
مواد و روشها
میزبانهای شناخته شده زنبورهای زیرخانواده Diplazontinae در ایران: تاکنون گونههای D. laeatrorius، Enizemum ornatum وD. schachti از روی مگسهای سیرفید Scaeva albomaculata و Eupeodes corolla پرورش یافتهاند - Barahoei 2014, . - Klopfstein 2014نرخ پارازیتیسم: نرخ پارازیتیسم زنبورهای پارازیتویید D. laeatrorius و Enizemum ornatum در زیستبوم سبزیجات برگی بررسی شده توسط نگارنده حدود %23 لاروهای جمعآوری شده بود.
بحث
مطالعات نشان میدهد که در تمام زیستبومهای مطالعه شده اعم از کشاورزی یا طبیعی، گونههای مختلفی از زنبورهای پارازیتویید زیرخانواده Diplazontinae حضور داشتند. به احتمال زیاد، نمیتوان زیستگاه بازی را در ایران پیدا کرد که این زنبورها حضور نداشته باشند. از نظر فراوانی چند گونه در زیستگاههای خود، غالب بوده و دارای فراوانی بسیار زیادی بودند - Mohammadi-Khoramabadi et al., . - 2013 گرچه برای هر کدام از گونههای زنبورهای این زیرخانواده، گاهی چندین میزبان گزارش شده است - Rotheray, 1981, - Rotheray, 1984, Yu et al., 2012ولی معمولاً در هر زیستگاه فقط دو یا سه گونه از این زنبورها مشاهده شدند لذا لازمست بیواکولوژی، ترجیح میزبانی و روابط تریتروفیک این زنبورها مورد مطالعه قرار گیرد.
نرخ پارازیتیسم این زنبورها در زیستبومهای مختلف، متفاوت گزارش شده است. در مطالعاتی که در مزارع کاهو در مناطقی از ایالات متحده انجام شد، نرخ پارازیتیسم این زنبورها کمتر از 5 درصد گزارش شد . - Smith and Chaney, 2007 - اما در زیستبومهای خاصی، نرخ پارازیتیسم بسیار بالا و تا بیش از 60 درصد افزایش مییابد و میتواند تحت تأثیر عوامل مختلفی چون عملیات کشاورزی و نوع کاشت قرار گیرد . - Sommaggio et al., 2014 - لذا لازمست در اجرای برنامههای کنترل بیولژیک با استفاده از مگسهای شتهخوار سیرفید یا در برنامههای حفاظتی آنها، مسایل مختلف اکولوژیکی و تأثیر آنها بر نرخ پارازیتیسمشان مورد ارزیابی دقیق قرار گیرد.
سپاسگزاری
هزینههای انجام این طرح از محل اعتبارات پژوهشی دانشگاه شیراز، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی داراب تأمین گردیده است و بدینوسیله تشکر و قدردانی میگردد.
