بخشی از مقاله
چکیده
مطالعهی فون مگسهای گل Syrphidae - Insecta: Diptera - به خاطر اهمیت و کارایی بالای آنها در برنامههای تلفیقی و کنترل بیولوژیک در سال 1392 در بعضی از مناطق استان کرمان انجام شد. نمونهها با استفاده از تلهی مالیز جمعآوری شدند. در سال 1392 در هر محل دو تله ی مالیز از اواخر فروردین تا اواسط آذر نصب شد. بطریهای حاوی نمونهها بهصورت هفتگی تخلیه شدند. در مجموع 17 گونه در قالب 12 جنس از مگسهای Syrphidae و متعلق به 2 زیرخانواده شناسایی شدند. شش گونه از این خانواده برای اولین بار از استان کرمان گزارش شدند. پراکنش جغرافیایی این گونهها در ایران و جهان و دوره پرواز آنها در استان کرمان به طور خلاصه مورد بحث قرار گرفت. سه گونه Eupeodes corollae، Episyrphus balteatus و Sphaerophoria turkmenica به عنوان گونههای غالب مگسهای سیرفید در مناطق مورد مطالعه استان کرمان شناخته شدند.
کلمات کلیدی: مگسهای گل، دورهی پرواز، پراکنش جغرافیایی، مبارزه بیولوژیک
مقدمه
خانوادهی Syrphidae یکی از فراوانترین خانوادههای موجود در راسته دوبالان میباشد که در اکثر نواحی جغرافیایی به جز قطب جنوب یافت میشوند . - Gilbert 1993 - حدود 6000 گونه از مگسهای گل در سرتاسر جهان وجود دارد که از این تعداد حدود 1600 گونه از ناحیه پالئارکتیک جمعآوری شدهاند . - Peck 1988, Sommagio 1999 - حشرات بالغ اغلب در اطراف گلها دیده می شوند و از گردهافشانهای مهم گیاهی بوده و به همین جهت به مگسهای گل نیز معروفند. از طرف دیگر مگسهای این خانواده به علت اینکه میتوانند در جا بال بزنند به نام Hover Flies نیز شناخته میشوند. این مگسها با داشتن رگبال دروغین در حد فاصل رگبال شعاعی و میانی از سایر مگسها متمایز میشوند. سطح شکمی در بیشتر گونههای این خانواده دارای نقوش سیاه و زردرنگ میباشد که در شناسایی آنها اهمیت ویژهای دارد. تعدادی از گونههای خانواده Syrphidae شبیه به زنبورها میباشند که این خود یک مکانیسم دفاعی در مگسهای این خانواده به حساب میآید . - Gilbert 1993 -
لاروهای این خانواده از نظر ظاهری و نوع تغذیه تفاوت زیادی با بالغین دارند به طوریکه لارو در اکثر گونهها شکارگر شتهها میباشد. لارو گونههای مختلف این خانواده به ویژه جنسهای Syrphus، Eupeodes و Episyrphus از شکارگران مهم شتهها و دیگر آفات کشاورزی محسوب میشوند؛ بنابراین نقش مهمی را در کنترل بیولوژیک آفات ایفا میکنند. مگسهای گلی که از شتهها تغذیه میکنند ،ظرفیت غیرعادی تولیدمثل شته را کنترل کرده و بهعنوان راهبردی مناسب در کنترل بیولوژیک به کشاورزان و باغداران کمک میکند - Sadeghi - 2003
یکی از مهمترین زیرخانوادههای مگسهای خانواده Syrphidae زیر خانواده Syrphinae میباشد که گونههای شکارگر در آن قراردارند. لاروهای این زیرخانواده به جز یک گونه از جنس Allograptaعمدتاً شکارگر هستند و از انواع حشرات و کنهها تغذیه میکنند - Nishida . - et al ., 2003 لاروهای این زیرخانواده از شته ها، لارو پروانهها و تخم قاب بالان برگخوار موجود روی گیاهان زراعی و باغی تغذیه میکنند و بههمین دلیل یکی از عوامل مهم در کنترل و کاهش جمعیت این آفات محسوب میشوند. بهعنوان مثال چهار گونه از مگسهای این زیرخانواده تنها عوامل بیولوژیک هستند که بهطور مؤثر جمعیت نسل پاییزه شته سبز هلو را روی دختان هستهدار کنترل میکنند . - Tamaki et al., 1967 - گونهی Episyrphus balteatus مهمترین شکارگر شته سبز گندم در مزارع غلات انگلیس گزارش شده که مانع از افزایش جمعیت شتهها در این مزارع میشود . - Winder et al., 1994 - لارو گونههای Dasysyrphus tricintus و Xanthandrus comptus از پروانهها و زنبورهای Symphyta و لارو Episrtophe nitidicollis از تخم و لارو سوسکهای Chrysomelidae به خصوص جنس Melasoma تغذیه میکنند . - Schneider 1969 -
بررسیهای صورت گرفته روی شناسایی گونههای این خانواده بیانگر این مسئله است که این مطالعات، به چند منطقه محدود بوده و هنوز بسیاری از مناطق کشور مورد بررسی قرار نگرفتهاند. در فهرستی از مهمترین حشراتی که فرحبخش در سال 1961 گزارش داد، تنها چهار گونه از مگسهای گل از ایران گزارش گردید. در فهرست گونههای نواحی پالئارکتیک 41 گونه از ایران گزارش شده است . - Peck, 1988 - در سال 1994، مدرس لیستی از 15 گونه از این خانواده را فراهم کرد. در سال 2006 دوستی و حیات، در لیستی 124 گونه از این خانواده را بیان کردند. بعدها چندین مقاله فونستیک در این رابطه منتشر شد - Mehrabi and Ssymank 2008, Naderloo and Pashaei 2010, Ashrafi and Pashaei Rad 2010, Ehteshamnia et al., 2010, Khaghaninia et al., 2010a, Khaghaninia et al., 2010b, . - Gilasian and Sorokina 2011, Khaghaninia et al., 2012, Kazerani et al., 2012, Khosravian et al., 2015 هم اکنون 153 گونه از خانواده Syrphidae در استانهای مختلف ایران شناسایی شده است اما مقالات زیادی در مورد این مگسها از استان کرمان منتشر نشده است.
بررسیها نشان میدهد که مگسهای سیرفید بهعنوان یک گروه شکارگر، قابلیت بالایی در کنترل شتهها داشته و قادرند در کنترل بیولوژیک این آفات مؤثر باشند. بر اساس مطالعات انجام شده کابرد این مگسهای شکارگر علیه گروههای مختلف آفات به ویژه شتهها امکانپذیر است . - Hart and Bale1997 - هدف از این تحقیق، مطالعه فونستیک مگسهای خانواده Syrphidae بهخاطر اهمیت و کارایی بالای استفاده از آنها بهعنوان یکی از عوامل کنترل بیولوژیک در برنامههای مدیریت تلفیقی آفات و کشاورزی پایدار در بعضی از مناطق استان کرمان میباشد. با توجه به اینکه امروزه در برنامههای مدیریت تلفیقی آفات بر استفاده کمتر از سموم آفتکش تاکید میشود، شناسایی و معرفی گونههای مفید پارازیتویید میتواند در جهت بهبود برنامههای کنترل بیولوژیکی آفات مؤثر باشد.
مواد و روشها
در بررسی فون مگسهای خانواده Syrphidae از بعضی از مناطق استان کرمان واقع در عرض جغرافیایی بین 53 درجه و 26 دقیقه تا 59 درجه و 29 دقیقه طول شرقی و 25 درجه و 55 دقیقه تا 32 درجهی عرض شمالی در سال1392 نمونهبرداری به عمل آمد. این پژوهش در شش منطقهی کوه باداموئیه، جوشان، بیدخون، قلعه عسکر، خبر و سیرچ استان کرمان صورت گرفت. نمونهبرداریها با استفاده از تلهی مالیز در سال 1392 انجام شد. تلهی مالیز با ساختار چادری شکل بهترین شیوهی جمعآوری دوبالان و بالغشائیان است . - Townes 1962 - بهمنظور محل نصب تله، مناطق مختلفی در استان کرمان انتخاب و در هر محل دو تلهی مالیز به فاصلهی حدود 50 تا 100 متر قرار داده شدند. تلهها با فاصله از جادههای اصلی و در زیست بومهای مختلف نصب شدند. بطریهای حاوی نمونهها در هر تله به صورت هفتگی تخلیه گردیدند. سپس مگسهای خانواده Syrphidae موجود درون الکل، از شیشههای الکل خارج و پس از شناسایی دوباره در این شیشهها قرارگرفتند.
نتایج
در مجموع 17 گونه در قالب 12 جنس از مگسهای Syrphidae و متعلق به 2 زیرخانواده شناسایی شدند. از این تعداد، 16 گونه متعلق به زیرخانواده Syrphinae و یک گونه متعلق به زیرخانواده Milesinae که پنج گونه از زیرخانواده Syrphinae و تنها گونهی جمعآوری شده از زیرخانوادهی Milesinae برای اولین بار از استان کرمان گزارش شدند. در مجموع 209 فرد از خانوادهی Syrphidae از مناطق مورد مطالعه در استان کرمان در سال 1392 جمعآوری شد. گونههای ذکر شده توسط نویسندهی سوم مورد شناسایی قرار گرفت. زیرخانواده Syrphinae
-1 گونه Eupeodes corollae - Fabricius, 1794 -
نمونههای بررسی شده: استان کرمان، شهرستان کرمان، روستای کوه باداموئیه 1392/1/23 - 1392/1/30 نه نر و ده ماده، -1392/2/6 1392/1/30 یک ماده، 1392/2/6 -1392/2/13 دو نر، 1392/2/13 - 1392/2/20 شش نر و دو ماده، 1392/2/20 - 1392/2/27 یازده نر و چهار ماده، 1392/2/27-1392/3/3 دوازده نر و سه ماده، 1392/3/3 -1392/3/10 چهار نر و سه ماده، 1392/3/10 - 1392/3/17 یک نر.
شهرستان کرمان، روستای جوشان 1392/1/23-1392/1/30 سه نر و سه ماده، 1392/2/27-1392/3/3 یک ماده، -1392/3/10 1392/3/3 یک ماده. شهرستان بردسیر، روستای بیدخون 1392/1/24-92/1/31 یک ماده، 1392/2/21-1392/2/28 یک نر و دو ماده، 1392/3/4-1392/3/11 دو ماده، 1392/3/18-1392/3/25 یک ماده، 1392/4/15-1392/4/22 یک ماده، 1392/4/22 - 1392/4/29 یک ماده. شهرستان بردسیر، روستای قلعه عسکر 1392/1/24-1392/1/31 چهارده ماده، 1392/2/21-1392/2/28 یک ماده، -1392/3/4 1392/2/28 یک نر و پنج ماده، 1392/3/4-1392/3/11 یک ماده، 1392/3/11-1392/3/18 یک نر. شهرستان بافت، روستای خبر 1392/2/28-1392/3/4 چهار ماده، 1392/4/29-1392/5/5 دو ماده. پراکنش جغرافیایی: در ایران: تهران، خراسان رضوی، آذربایجان غربی و شرقی، مرکزی، قزوین، خوزستان، گلستان، همدان، لرستان، البرز، کردستان، مازندران - Dousti and Hayat2006, Khaghaninia et al., 2010a - ، کرمان . - Khosravian et al., 2015 - در جهان: جزایر قناری، آفریقای شمالی، مادیرا، اروپا، روسیه، قفقاز، آسیای مرکزی، مغولستان، چین، ژاپن؛ منطقه شرقی - تایوان - ؛ منطقه افروتروپیکال . - Dousti and Hayat 2006 - -2 گونه Eupeodes nuba - Wiedemann, 1830 -
