بخشی از مقاله
چکیده:
پیشینه روابط خصمانه در روابط بین المللی در دوران کنونی رویه های جدیدی را به کار گرفته که می توان به بحث تحریم و درشکل نوظهورآن به تحریم سایبری اشاره داشت که مصداق بارزآن تحریم های سایبری آمریکا علیه ایران است. این تحقیق با هدف بررسی مشروعیت تحریم های سایبری علیه ایران سعی می کندضمن بررسی راهکارهای لازم درجهت برخوردوواکنش به چنین تحریم هارا ارائه کند.
ایالات متحده آمریکا موضع مشخصی در تحریم های سایبری و غیر سایبری خود علیه ایران معین نکرده است هرچند این تحریم ها به بهانه جلوگیری از به خطر افتادن صلح و امنیت بین المللی از برنامه های هسته ای ایران بیان می شود اما با تفسیر گفته های سران این کشورو پیشینه 30 سال اخیر مواضع دوکشورایالات متحده و جمهوری اسلامی ایران در قبال یکدیگر به نظر می رسد که ایالات متحده در اعمال تحریم ها علیه ایران دارای حسن نیت نسبت به جامعه بین المللی نبوده و بلکه اهداف خود را در راستای تضعیف و در نهایت براندازی نظام جمهوری اسلامی دنبال می کند.در حقیقت، توسل به تحریمهای سایبری مبین فقدان اجماع بینالمللی در خصوص تحریمها علیه کشور هدف است.
واژگان کلیدی: تحریم سایبری، ،تحریم ،فضای مجازی،فضای سایبر
مقدمه
قدرت، پول رایج سیاست بین الملل است . - Mersheimer,2001:21 - این گزاره مورد اجماع اندیشمندان روابط بین الملل است.طبیعتا در این حوزه مهم ترین هدف دولت ها، کسب، حفظ وبسط قدرت ومهم تر از آن به کار گیری ابزارهای قدرت برای تاثیر گذاری بر رفتار دیگر دولت هاست.ابزارهای قدرت دولت ها با توجه به منابع وموقعیت های جغرافیایی آنان بایکدیگر متفاوت است ودر این میان،قدرت های بزرگ از متنوع ترین ابزارهای قدرت برای تحت تاثیر قرار دادن رفتار سایرین بر خوردار ند؛ابزارهایی که از استفاده از زور وتا اقناع را در بر میگیرد - 2005:261،. - Baranet&Duvallاین کشورها با توجه به ویژگی ها وشرایط حوزه هایی که در پی تاثیر گذاری بر می آیند، ابزارهای مختلفی را به کار می گیرند.
ایران پس از انقلاب اسلامی، همواره به عنوان معضلی برای قدرت هایغربی وبهویژه ایالات متحده مطرح بوده واز همین رو این قدرت ها از ابزارهای مختلف قدرت برای تاثیر گذاری بر رفتار این کشور بهره گرفته اند؛ ابزارهایی همچون تهدید به استفاده از زور که نماد آن،عبارت »همه گزینه ها روی میز قرار دارند« است استفاده از زور، در مواردی چون - حمله طبس - و - جنگ نفت کش ها - ، دیپلماسی، همچون - مذاکرات مک فارلین - ، - مذاکرات هسته ای - ،تصویر رسانه ای وسیاه نمایی چهره ایران بهره بردهاند.امامهمترین ابزار این قدرت ها برای تاثیر گذاری بر رفتار ایران در سه دهه اخیر،تحریم بوده است. - 2006 : 332
- Gangi,؛ تحریمی که ابعاد آن به تدریج وسیع تر شده ودر وضعیت کنونی آن به تدریج وسیع تر شده ، وحوزه های وسیعی از تعاملات بین المللی ایران در حوزه های اقتصاد،سیاست وفرهنگ را در بر میگیردکه شکل نو ظهورآن تحریم های سایبری است،.با توجه به اهمیت روزا فزون مبحث تحریم در ادبیات سیاست خارجی ایران،پژوهش حاضر در پی تبیین تحریم های اعمالی علیه ایران در فضای سایبری با تاکید بر تحریم های اعمالی از سوی اتحادیه اروپا وآمریکا در دو سال اخیر با بهره گیری از مدل های نظری تحریم های سایبری است.در این راستا،پرسش کلیدی آن است که تحریم های سایبری اعمالی علیه ایران در قالب کدام مدل در حقوق بین الملل قابل تبیین اند و حوزه های تاثیر گذار ی تحریمهای سایبری کدام اند؟
تکنولوژیهای نوین جهانی در عین حال که وسیله آسایش ورفاه ملتها میباشند وسیله کنترل واعمال قدرت توسط اشخاص حقیقی وحقوقی نیز میباشند.حال باتوجه به اینکه قرن بیست ویکم راعصر ارتباطات ودانش اطلاعات مینامند واین دانش به صورت پراکنده ومتکثردر اختیار همگان قرار گرفته است اما در فضای رقابت تکنولوژیکی برخی تکنولوژیهای ارتباطات انحصاری دراختیار شرکتهاوافرادی میباشد که در خدمت دولتهای بزرگ و ابر قدرتهایی مثل آمریکا هستند.با وجود اینکه در اعلامیههای جهانی حقوق بشر بر آزادی بیان وآزادی رسانه ها تاکید شده است اما منافع دولتهای بزرگ وامنیت ملیآنها این فضا را به صورت تبعیضآمیز درآورده است حال با توجه به این بحث نکته ای که قابل توجه است این است که اگر مبانی حقوق بین الملل بر برابری ملتها و دولتهای جهان اتکا دارد .
آیا استفاده از تکنولوژهای ارتباطات برای تنبیه و فشار آوردن به دولتهای دیگر در جهت رسیدن به خواستهای خود وجهه حقوقی دارد یا خیر؟ ازآنجا که رابطه بین دولت ایران باسایر دول جهان غرب بعدازپیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی از سال57 وارد فضای متشنجی شده است بخصوص از دهه 80 با پر رنگ شدن تبلیغات علیه فعالیتهای هستهای دولت ایران، دولتها و سازمانهای بینالمللی این فعالیتها را در مسیر تهدید علیه صلح جهانی معنا کرده وبرای تحت فشار قرار دادن دولت ایران وبه اصطلاح تغییر رفتار دولت ایران جهت همکاری با مراجع بینالمللی تحریمهای متعددی در سطوح مختلف علیه دولت ایران اعمال کردهاند،از جمله این تحریمها تحریم موسسات آموزشی وپژوهشی دولت ایران وبرخی از سایتهای علمی میباشد.
از سوی دیگرهمزمان با روی کار آمدن دولت نهم در سال84 شاهد تغییرسیاست خارجی کشوراز سیاست تنشزدایی به سیاست تهاجمی هستیم و با مطرح شدن موضوعاتی مثل هولوکاست فشارهای روانی وتبلیغات منفی علیه دولت ایران افزایشیافت وسازمان ملل برخی ازموسسههایپژوهشی دولت ایران منجمله دفتر مطالعات وزارت خارجه را مورد تحریم قرار داد ودر تداوم این سیاست زورمدارانه به خاطر اینکه اکثر شرکتهای بزرگ ارتباطاتی مانند گوگل و یاهوو مایکروسافت وجی میل وتوئیتروشرکتهای مخابراتی مثل نوکیا که سهامدارانش عمدتاآمریکایی واسرائیلی میباشند با اعمال فشاراین شرکتها در راستای تبعیت از دولتهای متبوع خود ارائه خدمات به دولت ایران را ممنوع اعلام کردند.حال در اینجا چند نکته مطرح میشود اینکه:
-1 فضای مجازی وارتباطات مجازی واستفاده از آن آیایک مقوله جهانی است یا مقولهای انحصاری که فقط در اختیار دولتهای صاحب انحصار میباشد؟
-2 حقوق بینالملل چه رویکردی در اسناد ومیثاقهای حقوقی خود نسبت به استفاده دو جانبه از وسائل خدماتی ارتباطی در فضای مجازی داردوآیا از آنها میتوان هم به عنوان وسیله گسترش اطلاعات وهم به عنوان وسیله اعمال فشار بر علیه دولتهااستفاده کرد؟
-3 تحریم سایبری علیه دولت ایران بخاطراختلافات هستهای واقدامات دولت ایران میباشدحال موارد نقض ویا عدم نقض موازین حقوق بینالملل چه ارتباطی با شهروندان ایرانی در جهت استفاده سالم و قانونی از این فنآوریهای جهانی دارد؟
-1مفهوم تحریم سایبری
درواقع اقداماتی است که در جهت عدم دسترسی به تبادل آزاد اطلاعات در فضای مجازی ازطریق کامپیوترومخابرات ازسوی بازیگران بین المللی یعنی دولتها وسازمان های بین المللی برعلیه دیگر دولتهای وسازمان های مورد هدف به منظور مجازات ویامحروم ساختن انها از انجام برخی مبادلات به نمایش گذاشته می شود.مفهوم سایبر فقط به کار اینترنت محدود نمیشود و تمام روابط اجتماعی که فنآوریهای اطلاعاتی و ارتباطی در آن بکار رفتهرا شامل میشود.این ویژگی در کنار دیگر ویژگیهای اختصاصی اینترنت آن را تبدیل به دنیای متفاوتی کرده است که حقوق مختص به خود را میطلبد.مقصود ما نیز از کاربردفضای سایبرهمین است.صحبت ازحکمرانی مستقلی د این فضاست.
حکومتی بدون سرزمین و بدون جمعیت اما اثرگذار بر دنیای واقعی.فضای سایبر محل ذخیره و تبادل اطلاعات به صورت صفر و یک است که میزانی از زندگی بشر را به خود وابسته کرده است و اختلال در آن می تواند موجب لطمه به حقوق مکتسبه آنها شود.اینکه حقوق شهروندی این بشر مجازی چه تفاوتی با نوع سنتی آن دارد در پاسخ به سؤالات بعد روشن خواهد شد.در این فضا برخی دولتها علاوه برجنگ، به جرم و تروریسم دست میزنند در حالی که افراد علاوه بر جرم و تروریسم به جنگ نیز دست میزنند این تحول تا جایی است که برخی کشورها در حال تربیت سربازان سایبری هستند.دلیل تمام این تفاوتها در ویژگی خاص این فضا نسبت به ایستگاههای سخنپراکنی قدیمی است.
حقوق بینالملل بشر در فضای سایبرفعلاً در مرحله گفتمان نظری باقی مانده و وارد قالبهای شناختهشده حقوق بینالمللی نشده است.منظور از گفتمان فلسفی مرحله نظریهپردازی پیش از موضوعه شدن حقوق است.در این مرحله با بررسی خم و چمهای پیش رو به موضوعه کردن حقوق به بهترین شکل کمک میشود.در یک جامعه بینالمللی که واضعان حقوق، کشورها هستند تفکر موجود میان آنهاست که مسیر پیش روی حقوق بینالملل بشر در فضای سایبر را در آینده مشخص میکند - خبویی،. - 81 :1391
در فضای سایبر به سوی گفتمان حقوقی در فضای سایبر لازم است به چند سؤال عمده پاسخ داده شود: اول - ماهیت فلسفی فضای سایبر چیست؟ دوم - تأثیر حقوق بشر بر فضای سایبر چیست؟ سوم - تأثیر فضای سایبر بر حقوق بشر چیست؟ چهارم - چه نوع از قانونگذاری در این فضا برای حقوق بشر دارای مصلحت است؟ پنجم - تعارض حقوق بشر در این فضا چگونه باید حل شود؟ ششم - آیا حمایت و تضمینات حقوق بشر در فضای سایبر نیاز به تهیه لیست جدیدی از حقوق بشر دارد؟ هفتم - پارادایم مرتبط با حقوق بشر حاکم در فضای سایبر کدام است؟ هشتم - مکتب حقوقی مناسب برای اجرای حقوق بشر در این فضا کدام است؟ پاسخ به آخرین سؤال که نزدیکترین مرحله به گفتمانهای سیاسی و حقوقی است مستلزم پاسخ به سؤالات مقدماتی آن است.
-2 حقوق بین الملل و منازعه در فضای سایبری
در سال های اخیر حکومت ها وسازمان های بین المللی با امنیت سایبر ولزوم توجه بسیار زیاد به این مقوله روبروشده اند.چالش های امنیتی درفضای سایبر را می توان حد نهایت معضلات کنونی دولت های مدرن دانست.البته این چالش های نوین مجازی در دوران معاصر علاوه بر دولت ها، بازیگران غیر دولتی رانیز درگیر خودساخته است.همانگونه که درمنازعه های نظامی، سلاحهای سخت افزاری، موجودیت دولت هدف را مورد حمله قرارمی دادند؛ درمنازعه های سایبری نیز تکنولوژی های نوین رایانه ای، ماشین دولت،نهادمالی وزیرساخت های حیاتی دربخش های انرژی، حمل ونقل ودر نهایت روحیه وعزم ملی را هدف حملات خود قرار می دهند - . - Carr,2003:12اگر چه حملاتی که با انگیزه سیاسی در فضای سایبر علیه دولتی رخ می دهد، در مقوله منازعات سایبری قرار می گیرد، اکا توجه به این نکته مهم ضروری است که همه این حملات باهدف سیاسی درفضای مجازی سازماندهی نمی شود.چنین حملاتی
