بخشی از مقاله
چکیده
دراین مقاله سعی شده است با نگاه موردی به مدارس کلاس های چند پایه شهرستان خواجه روستای تازه کند با تعریف و اهمیت کلاسهای چند پایه و مشکلات کلاسهای چند پایه را در دو بخش آموزشی و غیر آموزشی مورد بحث قرارداده و راه حل های لازم را جهت رفع قسمتی از مشکلات ارائه می دهیم.
مقدمه
درزمانی که مسائلی مثل کنترل جمعیت و در نتیجه کاهش زاد و کاهش تعداد دانش آموزان جامعه آموزشهای از راه دور مطرح است ، ضرورت تشکیل کلاسهای چند پایه در مدارس امری اجتناب ناپذیر به نظر می رسد و این در حالی است که انتظار والدین و جامعه از مدارس برای تربیت و آموزش مناسب فراگیران با توجه به مقتضیات زمان بالا بوده و این مهم را می طلبد که مسئولین مربوطه بررسی دقیقی را در مورد کلاسهای چند پایه ، نقاط ضعف و قوت آنها ، نحوه تشکیل ، چینش ، اداره و مدیریت و نحوه ی کنترل آنها و راههایی برای تقویت نقاط قوت و افزایش مزایا و کاهش نقاط ضعف و معایب آنها انجام داده و نگرشی نو به چنین کلاسهایی داشته باشند.
دراین مقاله تلاش گردیده است بعد از بیان تعریف ، اهمیت ، ضرورت و تاریخچه ی تشکیل این کلاسها ، بررسی مختصری راجع به :علل و دلایل تشکیل این کلاسها ، چگونگی اداره آنها ونحوه تدریس برای پایه های مختلف در یک زنگ ، معایب و محاسن این کلاسها، انجام داده ودر پایان با الهام بخشی از یک کلاس چند پایه متفاوت در استان آذربایجانشرقی واقع در روستایی دور افتاده در منطقه خواجه،که به برخی از نظریه های گسترش و بهبود کلاسهای چند پایه جامه ی عمل پوشانده، نگرشی نوین را درنحوه تعامل با این کلاسها پیشنهاد کنیم و در نهایت به نتیجه گیری و ارائه ی راهکاربرای ایجاد کلاسهایی پویا و مبتکرانه می پردازیم با امید به این که سهم هر چند بسیار مختصری در ایجاد کلاسهایی متفاوت داشته باشیم .
تعریف و اهمیت
در دوره ابتدایی کلاسی را که با حضور دانش آموزان2 یا چند پایه ی تحصیلی و با تدریس یک معلم در یک اتاق درس تشکیل و اداره میشود ، کلاس چند پایه می نامند .با توجه به این که دوره ابتدای6 پایه است ، بسته به شرایط مختلف و جمعیت فراگیران این کلاسها حداقل 2 پایه و حد اکثر6 پایه اند و اهمیت تشکیل این کلاسها به دلیل تشکیل آنها برمی گردد که از جمله ی آنها می توان به این نکته اشاره کرد که با توجه به کاهش جمعیت کودکان لازم التعلیم بخصوص در روستاها و مناطق کم جمعیت و از طرف دیگر ضرورت تحصیل آن ها ، لازم است که کودکان محصل در پایه های مختلف در یک کلاس و در کنار هم و توسط یک معلم تربیت شده و آموزش ببینند.
و اما اهمیت کلاس چند پایه از آن جهت است که این کلاس می تواند تعین کننده فرهنگ،اخلاق، اقتصاد و سرنوشت یه روستا باشد و ما در این گونه کلاسها دیگر با بخشی از دانش آموزان یک روستا طرف نیستیم و کلاس ما چوگنگی شکل گیری و ادامه حیات یک روستا را مشخص میکند،پس بدیهی است که همکارانی که در چنیین کلاسهایی حضور می یابند باید سطح توانایی و تخصصی به مراتب بالاتر از سایر همکاران دوره ابتدایی داشته باشند.
شرایط و علل وجود کلاس های چند پایه در روستا ها
-1پراکندگی روستاها و عوامل خاص جغرافیایی
-2کمبود جمعیت بطور اعم و کمبود تعداد دانش آموزان واجب التعلیم
-3 استفاده از وجود کودکان به سن تعلیم رسیده در امور کشاورزی ، دامداری، قالی بافی و ...
-4 وجود مسائل و مشکلات متعدد مالی آموزش و پرورش
-5 فقدان ، یا نا مناسب بودن راه های ارتباطی بین روستا ها و شهر ها
-6 فقدان یا کمبود انگیزه ی قبول خدمت برخی معلمان در روستاهای کم جمعیت و فاقد امکانات اولیه زندگی
-7 اظهار بی تفاوتی برخی از خانواده های به علت تجربه ی تلخ از بیهودگی تحصیلات ابتدایی و کاربردی نبودن آن
-8 عدم موافقت بیشتر خانواده های روستایی به تحصیل دختران به ویژه در مدارس مختلط
-9 کمبود نیروی انسانی کافی
- 10 نبود بستر رفاهی درروستاها از جهات مختلف و کوچ کردن بی رویه ی آنان به شهرها
-11 عدم استقبال عمومی مردم روستا از تعلیم و تربیت کلاسیک
-12. ممکن نبودن تحصیلات در دوره راهنمایی برای اکثر دانش آموزان، به خصوص دختران
چگونگی اداره کلاس و تدریس برای پایه های مختلف در یک زنگ برای رسیدن به مهم طرق سه گانه ی اداره ی کلاس مطرح می شود که عبارت است از : روش محوری :برای هر پایه درس معینی پیش بینی می شود ، به طوری که حد اکثر 3گروه از فراگیران با فاصله ی معین مستقیماً با معلم کار می کنند و برای گروههای دیگر دروسی از قبیل : خط، نقاشی، گزارش نویسی، انشاء، تمرین حساب ، جمله نویسی و ... که نیاز کمتری به نظارت مستقیم آموزگار دارند منظور می شود ، بنابر این چون اساس کار معلم در هر ساعت حداکثر با 3 گروه است و گروههای معینی در محور کار قرار می گیرند ، این روش را ، روش محوری می گویند بقیه کلاس ها را با تعیین تکلیف به انجام کارهای تمرینی مشغول می شوند ، گروه خود آموخت یا گروه فرعی می نامند.
گروههای محوری را برحسب تعداد محور 1و2و3 می گویند .
نکات مربوط به این روش : برای کلیه دروس هر پایه این روش استفاده می شود ، نکته ی دیگر اینکه کلاس های اول و دوم تحمل کمتری داشته و بیش از 20 دقیقه در محور قرار نمی گیرند ، ضمن این که آموزگار باید وقت کلاس را تنظیم و از بلا تکلیفی فراگیران جلوگیری کند باید توجه داشت که تمرینان هر درس محور برای تثبیت یاد گیری و جلوگیری از شلوغی گنجانده می شود . روش گروهی :تدریس درس و موضوع واحد : در یک جلسه درس به کلیه ی پایه های موجود در یک اتاق درس که به روش گروهی یا یک موضوعی و یا درس همان نامگذاری می شود و به این شرح است :
الف - تدریس ماده ی درسی واحد به تمام پایه ها در یک لحظه : معلم درس معینی را یکباره برای کلیه گروههای موجود در یک اتاق درس ارائه می دهد ، پس از ذکر کلیات درس به طور مشترک به تناسب توانایی و اطلاعات قبلی و نیاز دانش آموزان هر پایه توضیحات اختصاصی را جداگانه در گروهها مطرح می کند ، این روش برای دروسی مثل : نقاشی، هنر ، خط، دینی و قرآن ، ورزش و تعلیمات اجتماعی و حداکثر در 3 پایه ی نزدیک و متجانس تا حدودی عملی است ولی برای پایه ی اول عملی نیست.
ب - تدریس ماده ی درسی واحد به تمام پیه ها در یک جلسه به ترتیب نوبت : در این روش کلیه کلاس ها در یک جلسه ماده ی درسی معینی را به ترتیب نوبت درس می گیرد به این ترتیب که در یک زنگ برای تمام کلاس ها طرح درس ریاضی را آماده و ابتدا به یکی از پایه ها بصورت محور چند دقیقه تدریس نموده و پس از تعیین تکلیف به کلاس بعدی می پردازد و همین طور تا سه کلاس
ارزشیابی در کلاسهای چند پایه و بهبود آن
در ارزشیابی از آموخته های دانش آموزان ، آموزگاران کلاسهای چندپایه با مشکلاتی نظیر عدم دسترسی به امکانات چاپ و تکثیر، کمبود وقت در طراحی و تصحیح سؤال، زبان و لهجه دانشآموزان، عدم وجود امکاناتی همچون صندلی، میز، نیمکت، فضای مناسب آموزشی، ... و تأثیر قلت دانش آموزان در هر پایه و تعداد پایهها مواجه هستند و در نهایت عدم وجود امکانات و شرایط حاضر باعث می-شود که آموخته های دانش آموزان به نحو مطلوب مورد ارزشیابی قرارنگیرد .
در این راستا پیشنهاد میشود :
-1نظر به اینکه برخی از معلمان کلاسهای چندپایه ممکن است از تهیه و تدوین مراحل طرح درس روزانه ویژه کلاسهای چندپایه اطلاع کافی نداشته باشند، لذا تجدید نظر در محتوا و روشهای آموزشی مراکز دانشسرای تربیت معلم و دوره های بازآموزی و کارآموزی و آموزش نیروهای جدید و ... با تکیه بر الگوهای جدید ارزشیابی تحصیلی ، ویژه کلاسهای چندپایه ضروری به نظر می رسد .
-2 با توجه به اینکه ممکن است آموزگاران - خصوصاً نیروهای جدید - روش تدریس خاص کلاسهای چندپایه را نگذرانده باشند، لازم است برای برگزاری دوره های ارزشیابی تحصیلی ، اقدامات لازم صورت گیرد .
