بخشی از مقاله
چکیده:
هدف: امروزه فناوري نانو در صنایع مختلف از جمله صنایع غذایی کاربرد پیدا کرده است. استفاده از موادي در مقیاس کوچکتر از 100 نانومتر در حیطه فناوري نانو قرار میگیرد. هدف این مطالعه، بررسی فواید و مضرات این صنعت در صنایع غذایی میباشد.
روش پژوهش: این مطالعه یک مطالعه کتابخانهاي است که با استفاده از روش اسنادي- تحلیلی در زمینه استفاده از فناوري نانو در صنایع غذایی، اثرات و مضرات آن بر سلامت افراد بیان شده است.
نتیجهگیري: این فناوري در صنایعغذایی شامل مراحل نگهداري، بهبود طعم، رنگ، سلامت، بستهبندي، بهبود طعم و ارزش تغذیهاي، تولید و فرآوري غذا میباشد. با افزایش تأثیرات فناورينانو بر صنایعغذایی و ورود محصولات جدید به بازار مصرف، اهمیت سلامت این دسته از موادغذایی بیشتر مطرح میشود. اگر چه تابه حال فناوري نانو در تمامی عرصههاي زندگی وارد شده است، اما ازمعایب عمده آن هزینه بالاي دستگاه و تجهیزات نانو بجاي نیروهاي کاري و انسانی است نانوذرات بقدري کوچک هستند که میتوانند براحتی به سلولهاي بدن نفوذ کنند و صدمات جبرانناپذیري ایجاد نمایند. این امر باید مدنظر پژوهشگران این حیطه قرارگیرد و راهکارهاي مناسبی در صنعت ارائه شود تا از مضرات آن کاسته شده و جوانب مفید آن در صنایعغذایی مورد استفاده واقع گردد.
مقدمه
فناوري نانو یک رشته از علوم و فناوري است که در آن مولکولها و اتمهاي مواد در مقیاس یک تا 100 نانومتر یا کمتر کاربرد دارند . - 2-1 - کلمه نانو یک لغت یونانی به معناي »کوتوله« است. یک نانومتر 60/000 بار از قطر یک تار موي انسان کوچکتر است. و این درحالی است که، اندازهي گلبول قرمز خون انسان در حدود 2000-5000 نانومتر میباشد . - 3 - واژهي »نانوتکنولوژي1« اولین بار توسط اریک درکسلر2 در موسسه تکنولوژي ماساچوست تعریف شد.
در سال 1959 ریچارد فینمن3 تکنیک نانو را براي اولین بار بکار برد. وي در سال 1965 موفق به دریافت جایزه نوبل فیزیک گردید. در سالهاي اخیر برنامههاي کاربردي فناوري نانو در صنایع الکترونیکی، نساجی، کامپیوتر و دارویی پیشرفت قابل توجهی داشته است. اما توسعه آن در صنعت غذا به دلیل حساسیت و پیچیدگیهاي خاص آن آهستهتر صورت گرفته است . - 1 - اخیرا کارهاي تازهاي در زمینهي استفاده از علم نانو در مواد غذایی و کشاورزي آغاز شده است. مزیتهاي علم نانو در حوزهي مواد غذایی شامل حساسیتی بالا، علیرغم داشتن اندازهاي کوچک، و همچنین خواص نوري و الکتریکی منحصر به فرد آن موجب شده تا این علم در سرتاسر جهان پیشرفت شایانی داشته باشد. اما همچنان به دلیل خواص جدید این فناوري، نگرانیهایی ویژه در مورد احتمال سمی بودن آن وجود دارد.
فناورينانو هیچ زمینهي علمی را به حال خود رها نکرده است. علوم صنایع غذایی نیز از این قاعده مستثنی نیستند - 5 - ح اصطلاح » نانو غذا4« به معناي استفاده از ابزارها و تکنیکهاي فناوري نانو میباشد که محصولات غذایی جدیدي را براي مصرف کننده به ارمغان آورده است - 7-6 - ح این فناوري موجب انقلاب شگرفی در قفسههاي سوپرمارکتها و همچنین دگرگونی وسیعی در صنعت فرآوري و طبخ غذا شده است . - 6 -
دانشمندان امیدوارند با استفاده از فناوري نانو بتوانند تغییراتی در زمینهي تولید، پردازش، بسته بندي، حملونقل، مصرف و افزایش ایمنی مواد غذایی ایجاد نمایند . - 8 - مفاهیم نانو تکنولوژي چهارچوبی منطقی را براي توسعه، درك واکنشها و عملکرد ظاهري اجزاي غذایی در مقیاس کوچک ایجاد میکنند . - 9 - با توجه به اهمیت فناوري نانو در صنایع غذایی، در این مقاله سعی شده است به کاربردها، فواید و مضرات آن در این حیطه اشاراتی بعمل آید.
فواید تکنولوژي نانو در صنایع غذایی
در کشورهاي در حال توسعه سالانه درصد بسیار زیادي ازمواد غذایی ازبین رفته و به ضایعات تبدیل میشوند که این میزان غذا به معنی از دست رفتن سرمایهي آن کشورها میباشد. درحالی که درکشورهاي پیشرفته این میزان ضایعات به کمک صنایع تبدیلی به حداقل رسیده، گرسنگی و فقر غذایی به طور نسبی ریشه کن شده است. با رشد و افزایش جمعیت و محدودیت عوامل و منابع تولید غذا نظیر زمین، آب و ححح براي تامین امنیت غذایی افزایش تولید، راهکار مناسبی نیست.
- 5 - بنابراین کاهش ضایعات مواد غذایی از مرحله تولید تا مصرف یکی ازمنابع جدید امنیت غذایی میباشد و بهترین راه براي تحقق این دیدگاه افزایش صنایع تبدیلی به منظورکاهش قابل توجه ضایعات میوه و تره بار و محصولات صنایع غذایی و بازیابی آنهاست . - 9 ,4 - امروزه فناوري نانو با دستکاري در سطح اتمها و مولکولها موادي با خواص ویژه از قبیل مقاومت در برابر حرارت، نفوذ گازها، رطوبت و امواج را در صنعت غذا تولید کرده است . - 10 -
برنامه هاي کاربردي نانو در صنعت مواد غذایی
استفاده از فلزات و اکسیدهاي فلزي - نقره، آهن، دي اکسیدتیتانیوم - و فلزات قلیایی خاکی - کلسیم و منیزیم - و غیر فلزات - سلنیوم و سیلیکات - از برنامههاي کاربردي نانو محسوب میگردد . - 1 - به عنوان مثال از نانو ذرات نقره با خاصیتی ضدمیکروبی بر علیه باکتریهاي استافیلوکوك اورئوس5، استافیلوکوك اپیدرمیدیس6، سودوموناس آئروژنس7 در محصولات نانو استفاده میشود . - 11 - استفاده از نانو ذرات نقره با غلظت 50ppm تا %90 مانع رشد کلادوسپوریوم کلادوسپوریوئیدس8 و با همان غلظت نقره تا %70 مانع رشد آسپرژیلوس نایجر9 میگردد. در شرایط آزمایشگاهی نانوذرات نقره هیچگونه سمیتی براي سلولهاي زنده ایجاد نمیکنند . - 12 -
