بخشی از مقاله
چکیده
بیماري ویروسی ریزومانیا و پوسیدگی ریزوکتونیائی ریشه و طوقه چغندرقند دو بیماري مهم زراعت این محصول در کشور به شمار می روند که هر ساله بسته به شدت آلودگی مزارع موجب از بین رفتن محصول می شوند. براي مقابله با هر دو بیماري مطمئن ترین راهکار استفاده از ارقام مقاوم معرفی شده است. در این تحقیق از تلاقی شش گرده افشان با سطوح متفاوت از مقاومت به هر دو عامل بیماري با سه والد سینگل کراس منوژرم نرعقیم مقاوم به بیماري ریزومانیا تعداد 18 هیبرید منوژرم بدست آمد که در 1392 در منطقه با آلودگی طبیعی در میاندوآب مقایسه محصولی شدند. آزمایش در قالب طرح بلوك هاي کامل تصادفی با چهار تکرار و 25 تیمار اجرا شد. نتایج نشان داد که هیبرید حاصل از تلاقی والد گرده افشان F – 8738 با پایه مادري 7112*SB36 با 58/96 تن عملکرد ریشه در هکتار از بقیه هیبریدها عملکرد بهتري داشت. به این ترتیب والد گرده افشان فوق الذکر براي چرخه بعدي گزینش معرفی خواهد شد.
مقدمه:
بیماري ریزومانیا - ریشه ریشی یا ریشه گنایی - مخرب ترین بیماري چغندرقند در دنیا می باشد. عامل این بیماري ویروس زردي نکروتیک رگبرگ چغندرقند - BNYVV - توسط قارچ خاکزي Polymyxa betae منتقل می شود - برانت و ریچاردز . - 1989 تاکنون جهت کنترل این بیماري روشهاي متعددي از جمله عملیات زراعی - مانند کاشت زود هنگام، اجتناب از رطوبت بالا، کم کردن زمان آبیاري، جلوگیري از ورود خاك آلوده به مزارع سالم و طولانی کردن دوره تناوب - ، مبارزه شیمیایی و مقاومت ژنتیکی مورد استفاده قرار گرفته است که از بین این روشها مقاومت ژنتیکی - تهیه ارقام مقاوم - بهترین روش کنترل این بیماري به شمار می رود.
- شولتن و لنگ . - 2000 همچنین پوسیدگی ریشه چغندرقند در ایران از بیماري هاي شایع و مهم این محصول به حساب می آید و عوامل قارچی مختلفی در این بیماري دخالت دارند. در بین آنها بیمارگر ریزوکتونیا از فراوانی و اهمیت بیشتري برخوردار است - محمودي . - 1394 خورشید و همکاران - 1394 - تعدادي از هیبریدهاي مقاوم به ریزومانیا و ریزوکتونیا را در شرایط وجود آلودگی این دو بیماري مورد بررسی قرار دادند. آنها از این طریق موفق به معرفی هیبرید - 7112 * SB36 - * 89003 به عنوان مقاوم ترین هیبرید در بین سایر مواد مورد بررسی شدند.
همچنین محمودي و همکاران - 1394 - طی یک بررسی از طریق تلاقی شش گرده افشان با سطوح متفاوت از مقاومت به هر دو عامل بیماري زا با سه والد نرعقیم مقاوم به بیماري ریزومانیا تعداد 18 هیبرید منوژرم بدست آوردند که طی سال هاي 1391 و 1392 در سه منطقه با آلودگی طبیعی مشهد، شیراز و میاندوآب مقایسه محصولی شدند. نتایج نشان داد که هیبرید - 7112*SB36 - * F - 8770 از بقیه هیبریدها برتر بود و % 84/5 شاهد خارجی - رقم ایزلا - عملکرد شکر داشت اما تفاوت معنیداري با ارقام فعلی - پارس و تربت - نشان نداد. هدف از اجراي این تحقیق بررسی و مقایسه هیبریدهاي تولیدي داخلی از نظر مقاومت به شرایط بیماري ریزومانیا و ریزوکتونیا بود
مواد و روش ها
در این تحقیق از تلاقی شش گرده افشان با سطوح متفاوت از مقاومت به هر دو عامل بیماري با سه والد سینگل کراس منوژرم نرعقیم مقاوم به بیماري ریزومانیا، تعداد 18 هیبرید منوژرم بدست آمد که در 1392 در منطقه با آلودگی طبیعی در میاندوآب مقایسه محصولی شدند. آزمایش در قالب طرح بلوك هاي کامل تصادفی با چهار تکرار و 25 تیمار اجرا شد. علاوه بر هیبریدهاي مورد نظر، تعداد سه شاهد مقاوم داخلی و سه شاهد مقاوم خارجی و یک شاهد حساس نیز در آزمایش ها مورد استفاده قرار گرفتند. در زمان برداشت، ریشههاي هر کرت شمارش، توزین و از آنها نمونه خمیر - پولپ - تهیه شد که جهت تعیین صفات کیفی به آزمایشگاه تکنولوژي قند مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه بذر چغندر قند ارسال گردید.
در آزمایشگاه عیارقند، سدیم، پتاسیم و آلفا-آمینو نیتروژن اندازهگیري و بر اساس آنها درصد قندسفید، قلیائیت، ضریب استحصال شکر و قند ملاس محاسبه گردید - رجبی،. - 1390 دادههاي به دست آمده در هر منطقه براي صفات مورد بررسی تجزیه واریانس شد. از آنجایی که هدف این تحقیق شناسایی و انتخاب هیبریدهاي برتر نسبت به ارقام شاهد مقاوم بود لذا براي مقایسه میانگینها از آزمون کمترین اختلاف معنیدار - LSD - استفاده گردید. بر اساس تجزیه و تحلیل آماري، جایگاه ارقام برتر از نظر عملکرد، نسبت به ارقام شاهد مقاوم تعیین و رقمی که در شرایط آلودگی طبیعی مزرعه حداکثر محصول قند سفید را تولید نموده بود به عنوان رقم مقاوم معرفی گردید.
نتایج
مزرعه آزمایشی در این منطقه از آلودگی لازم جهت مقایسه هیبریدها برخوردار بود. عملکرد ریشه شاهد حساس - رقم جلگه - 15/47 تن محصول ریشه در هکتار بدست آمد که در مقایسه با ارقام مقاوم - 22 - بسیار کمتر بود - جدول . - 1 در این آزمایش بیشترین عملکرد مربوط به شاهد مقاوم خارجی یعنی رقم ایزلا با 60/69 تن عملکرد ریشه در هکتار بود. ارقام پارس و تربت نیز به ترتیب داراي 39/87 و 45/82 تن محصول ریشه در هکتار بودند که از این نظر اختلاف معنی داري با یکدیگر نداشتند.
حداقل عملکرد ریشه مربوط به هیبرید شماره 17 به مقدار 23/21 تن در هکتار بود اما هیبریدهاي شماره 1 ، 3 و 10 با تولید بیش از پنجاه تن ریشه در هکتار برترین هیبریدها در میان ترکیبات منوژرم جدید بودند. هر سه هیبرید بدون اختلاف آماري معنیدار توانستند با ارقام مقاوم خارجی در یک گروه آماري قرار گیرند. عملکرد ریشه هر سه هیبرید بهتر از ارقام مقاوم داخلی بخصوص رقم پارس بود اما این تفاوت از لحاظ آماري معنی دار نگردید - جدول . - 1 بیشترین عیارقند متعلق به رقم توس به میزان 18/12 درصد بود که با تعدادي از ارقام و هیبریدها از این نظر اختلاف آماري معنیداري نشان می داد.
درصد قند دو شاهد مقاوم داخلی با یکدیگر تفاوت قابل ملاحظه اي داشتند بطوري که عیار رقم پارس معادل 11/59 درصد و عیار رقم تربت 14/73 درصد محاسبه گردید و این اختلاف در سطح پنج درصد معنیدار شد. هیبریدهاي شماره 1 ، 2 ، 7 و 12 جزو هیبریدهاي برتر آزمایش از نظر صفت درصد قند محسوب شدند و عیار آنها بالاي 16 درصد برآورد گردید. این هیبریدها از این نظر بدون اختلاف معنی دار با دو رقم خارجی ایزلا و ماندارین در یک گروه آماري قرار گرفتندارقام توس و ایزلا به دلیل عملکرد ریشه بالا و درصد قند خوب توانستند بالاترین محصول شکر در هکتار را به خود اختصاص دهند و به ترتیب 9/67 و 9/10 تن شکر در هکتار تولید نمایند.
همچنین بیشترین عملکرد شکر به میزان 8/80 تن در هکتار متعلق به هیبرید شماره 1 بود که بدون اختلاف آماري آن را با ارقام شاهد خارجی در یک گروه قرار داد. اختلاف عملکرد شکر این هیبرید با رقم پارس معنی دار ولی با رقم تربت غیرمعنی دار گردید، هرچند که تفاوت شکر تولید آن با رقم تربت بیش از دو تن بدست آمد - جدول . - 1 در نهایت هیبریدهاي شماره 3 و 12 نیز به ترتیب با محصول شکري معادل 7/86 و 7/28 تن در هکتار در مکان هاي بعدي قرار گرفتند - جدول . - 1
