بخشی از مقاله
چکیده
با توجه به گسترش سریع بیماري ریزومانیا در مزارع چغندرقند، تولید موفق چغندرقند بدون استفاده از ارقام با تحمل بالا به ریزومانیا امکان پذیر نمی باشد. این پژوهش با هدف مقایسه برخی از خصوصیات زراعی هفت هیبرید امید بخش مقاوم به بیماري ریزومانیا با ارقام تجارتی و معرفی هیبرید برتر طی دو سال زراعی 92 و 93 در چهار منطقه با سطوح متفاوت آلودگی به بیماري ریزومانیا اجرا شد.
آزمایش به صورت طرح بلوك کامل تصادفی و در چهار تکرار انجام شد. صفات اندازه گیري شده شامل شدت آلودگی به بیماري ریزومانیا، رشد نمره رشد، بزرگترین طول و قطر ریشه ذخیره اي و وزن تک ریشه، عملکرد ریشه و درصدقند بود. در مجموع از بین هیبریدهاي مورد بررسی، هیبرید بعلت داشتن برتري در صفات اندازه گیري شده بعنوان هیبرید برتر معرفی شد. این هیبرید با نام شکوفا، نام گذاري شد.
مقدمه
ریزومانیا مهمترین بیماري چغندرقند است که میتواند باعث کاهش شدید عملکرد و کیفیت آن گردد
مهمترین علائم بیماري ریزومانیا شامل ریشه اي شدن ریشه، توقف رشد، زردي برگ ها و نکروزه شدن آوندها است
با توجه به گسترش سریع بیماري ریزومانیا در مزارع چغندرقند تولید موفق چغندرقند بدون استفاده از ارقام با تحمل بالا به ریزومانیا امکان پذیر نمی باشد . استفاده از ارقام مقاوم نه تنها به دلیل کاهش صدمات بیماري - 1 - بعنوان بهترین روش براي امکان ادامه تولید چغندرقند توصیه شده است، بلکه باعث کم کردن گسترش این بیماري نیز می گردد
در ایران حدود 50 درصد از مزارع چغندرقند آلوده به بیماري ریزومانیا است - اطلاعات منتشر نشده بخش گیاه پزشکی موسسه تحقیقات چغندرقند - و شدت آلودگی در مناطق مختلف تفاوت دارد. لذا انتخاب ارقام مناسب که به توانند در شرایط متفاوت آلودگی به بیماري از عملکرد بالایی برخوردار باشند از اهمیت خاصی برخوردار است. این تحقیق به منظور بررسی برخی خصوصیات زراعی هیبریدهاي امید بخش چغندرقند و مقایسه آنها با ارقام مقاوم و حساس اجرا شده است.
مواد و روشها
این پژوهش با هدف مقایسه برخی از خصوصیات زراعی هفت هیبرید امید بخش مقاوم به بیماري ریزومانیا که از تلاقی فامیل هاي تمام خواهري مقاوم به ریزومانیا با دو سینگل کراس به دست آمده بودند، طی دو سال زراعی 92 و 93 در چهار منطقه کرج، مشهد، میاندوآب و زرقان فارس با سطوح متفاوت آلودگی به بیماري ریزومانیا اجرا شد. شاهد هاي داخلی شامل رقم حساس جلگه و شاهدهاي مقاوم پارس و شاهد هاي مقاوم خارجی خلل بودند.
شدت آلودگی به بیماري ریزومانیا در مناطق اجراي آزمایش با استفاده از رابطه ذیل محاسبه شد:
که در آن کلاح و طلاح به ترتیب عملکرد قند شاهد حساس و میانگین ارقام مقاوم خارجی مورد بررسی و منطقه یا میانگین مناطق غیر آلوده و منطقه آلوده مورد بررسی می باشد.
در مشهد، میاندوآب و زرقان فارس در اواسط فصل رشد نمره رشد و در کرج قبل از برداشت بزرگترین طول و قطر ریشه ذخیره اي و همچنین وزن تک ریشه در 20 ریشه به طور تصادفی اندازه گیري شد. ضریب تغییرات صفات ذکر شده براي هر ژنوتیپ محاسبه شد. ژنوتیپ هایی که مقدار ضریب تغییرات آنها پایین تر از حد وسط دامنه تغییرات - حداقل و حداکثر مشاهده - قرار داشتند، بعنوان ژنوتیپ هاي که ریشه یکنواخت تر دارند معرفی شدند.
در زمان برداشت، شدت آلودگی به بیماري ریشه ها براساس مقیاس - 2 - 1-9 نمره دهی شد. در آزمایش کرج سال 92 و میاندوآب سال 93 آلودگی مشاهده نشد. بعد از برداشت، ریشه هاي هرکرت، توزین و با استفاده از دستگاه بتالایزر درصد قند آن اندازه گیري شد. عملکرد قند با استفاده از حاصل ضرب عملکرد ریشه به ترتیب با درصد قند محاسبه شد.
در ارتباط با صفاتی که در مناطق مختلف یکنواختی واریانس خطا - براساس آزمون - در حد مجاز بود، داده هاي مناطق، با یکدیگر ادغام و تجزیه مرکب انجام شد. مقایسات میانگین ها با استفاده از آزمون حداقل اختلاف معنی دار در سطح احتمال پنج درصد آماري انجام شد. محاسبات آماري با استفاده از نرم افزار انجام شد.
نتایج و بحث
محاسبه شدت بیماري نشان داد که در مقایسه با محیط غیر آلوده - کرج سال 92 و میاندوآب سال - 93 ، زرقان در هر دو سال آزمایش داراي بیشترین شدت بیماري بود. در حالیکه در کرج سال 93، مشهد سال هاي 92 و 93 و میاندوآب سال 92 از شدت بیماري متوسط برخوردار بود.
مقایسه میانگین صفات مورد بررسی در جدول 1 نشان داده شده است. در کرج در سال اول آزمایش تنها عملکردقند هیبرید امید بخش شماره 6 با رقم تجارتی خارجی برتر در این مکان، خلل، تفاوت معنی داري نداشت. در سال دوم آزمایش در رقابت با رقم خلل،، کلیه هیبریدها به طور معنی داري داراي عملکرد قند کمتر بودند. اما در رقابت با رقم تجارتی ، هیبرید هاي امید بخش 1، 3، 6 و 7 تفاوت معنی داري با این شاهد نداشتند.
در زرقان فارس و سال 92، عملکرد قند رقم خلل، به طور معنیداري بیش از سایر هیبریدهاي امید بخش یود. در حالیکه عملکرد قند رقم با هیبرید شماره 6 تفاوت معنی داري نداشت. در سال دوم آزمایش در زرقان، هردو رقم خلل، و کأپ1 با هیبریدهاي 2، 3، 6 و 7 از نظر عملکرد قند تفاوت معنیداري نداشتند. در آزمایش سال اول مشهد کلیه هیبریدهاي امید بخش تفاوت معنی داري با دو شاهد خارجی از نظر این صفت نداشتند. در آزمایش سال 93 مشهد کلیه هیبریدهاي امید بخش در مقایسه با رقم شماره خلل، عملکرد قند کمتري داشتند. از طرف دیگر عملکرد قند هیبریدهاي امید بخش شماره 4 و 6 تفاوت معنی داري با رقم شماره نداشتند.
جدول-1 مقایسه میانگین عملکرد قند، نمره رشد - براساس 1 تا 5، =1 - رشد کاملا غیر یکنواخت و بسیار کم تا =5 رشد کاملا یکنواخت و عالی - - و شاخص شدت بیماري جلوترباخر و همکاران، - 2005، 12 ژنوتیپ مورد بررسی در شرایط متفاوت آلودگی به بیماري ریزومانیا - ژنوتیپ معنی دار شده است. مقایسه میانگین براي هر محیط به طور مجزا انجام شده است. همچنین در مواردي که اثر ژنوتیپ معنی دار نشده است، مقایسه میانگین انجام نشده است
از جهت وضعیت رشد در میاندوآّب، کلیه هیبریدهاي امید بخش تفاوت معنی داري با دو شاهد خارجی نداشتند. در زرقان بجز هیبرهاي امید بخش شماره 3، 4 و 5، سایر هیبریدها نمره رشدشان تفاوت معنی داري با خلل، نداشت.
میانگین شدت بیماري ژنوتیپ ها بیانگر آن است که در کرج سال 93، بجز هیبرید شماره1، سایر هیبریدها از نظر شدت بیماري تفاوت معنی داري با دو شاهد مقاوم خارجی ندارند. در سال اول آزمایش مشهد، به جز هیبریدهاي 2، 3 و 5 از علائم بیماري، سایر هیبریدها تفاوت معنی داري با خلل، نداشتند. در مشهد 93، در کلیه هیبریدهاي امید بخش شدت بیماري بیش از دو رقم شاهد خارجی بود.
در میاندوآب 92، شدت بیماري در هیبریدهاي امید بخش و ارقام مقاوم خارجی تفاوت معنی داري نداشت. در زرقان فارس سال 92، شدت بیماري به جز در دو هیبرید 4 و 5، سایر هیبریدها تفاوت معنی داري با شاهد نداشتند. در زرقان فارس و سال دوم آزمایش، شدت بیماري در هیبریدهاي مورد بررسی تفاوت معنی داري با خلل، نداشت. شدت بیماري به جز در هیبریدهاي شماره 1، 3 و 4، سایر هیبریدها تفاوت معنی داري با رقم کأپ1 نداشتند
