بخشی از مقاله
چکیده
در این تحقیق در سال 1393 بذر فامیل هاي تمام خواهري از پایه SB30 که حامل ژن هاي مقاومت به ریزومانیا - Rz1 - ، ونماتد مولد سیست - از منبع - Beta maritima هستند را به همراه یک پایه مادري نرعقیم - - SB 36*7112 در برنامه تهیهریشه اشتکلینگ جهت زمستان گذرانی کشت شد. در فروردین سال 1394 ریشه هاي هر فامیل و پایه مادري به ایزوله هاياصلاحی انتقال و تلاقی یافت. در تابستان سال 1394 بذر هیبرید از روي پایه مادري برداشت و بوجاري شد. در سال 1395بذر هیبرید هاي بدست آمده براي ارزیابی گلخانه اي - در کرج براي نماتد مولد سیست - و محصولی - در شیراز، مشهد و قزوین براي مقاومت به ریزومانیا - ارسال و کشت شد. نتایج تجزیه واریانس داده ها نشان داد هیبرید هاي امید بخش جدید ازنظر عملکرد ریشه برتري نسبی در قیاس با ارقام شاهد مقاوم داشته اند. هیبرید هاي - 7112 * SB36 - * S1 – 92633 ، - 7112 * SB36 - * S1 - 930312و - 7112 * SB36 - * S1 – 930308 به ترتیب با عملکرد 48/86، 48/24 و 47/41 تن در هکتاربرترین هیبرید ها و از نظر عملکرد قند شاهد مقاوم ساکارا و هیبرید هاي - 7112 * SB36 - * S1 - 930312، - 7112 * SB36 - * S1 - 930296 و - 7112 * SB36 - * S1 – 930308 به ترتیب با عملکرد 6/83، 6/05، 5/94 و 5/92 تن در هکتار دررتبه هاي بعدي قرار گرفتند.
کلمات کلیدي: تهیه هیبرید، چغندر قند، ریزومانیا، مقاومت دوگانه، نماتد مولد سیست
مقدمه
نماتد مولد سیست چغندر قند مهمترین نماتد چغندر قند است و بیش از یکصد سال است که موضوع مطالعات گسترده اي می باشد . - 2 - از طرفی بیماري ویروسی ریزومانیا یکی از مخربترین بیماري هاي چغندرقند در اکثر مناطق چغندرکاري دنیامحسوب می شود و خسارت شدیدي به زراعت این گیاه وارد می سازد. علائم ایجاد شده توسط نماتد مولد سیست چغندر قند روي ریشه چغندر بسیار مشابه به علائم ریزومانیا - ریشه ریشی - است و گاهی هم این دو بیماري با هم یافت می شوند.در مناطقی که این دو بیماري با هم یافت می شوند میزان خسارت بسیار شدیدتر خواهد بود . - 1 - به منظور کنترل موثربیماري، ارقام متحمل باید از افزایش معنی دار زادمایه بیماري - ویروس عامل بیماري - به خاك جلوگیري کرده و مقاومت آنها نیز پایدار باشد.
سطح مقاومت ژرم پلاسم ها - ژنوتیپ ها - نیز بستگی به مقدار ویروس در ریشه آنها دارد و بر این اساس ژرمپلاسم هاي متحمل به بیماري شناسایی و گزینش می شوند . - 1-2 - براي شناسایی اینگونه ژرم پلاسم ها از روش هايمتعددي استفاده می شود که شامل ارزیابی هاي مزرعه اي و گلخانه اي است. بدین منظور ژنوتیپ هاي مورد نظر در مزرعهآلوده به ریزومانیا کشت شده و از بین آنها ژنوتیپ هاي متحمل به بیماري بر اساس ارزیابی علائم بیماري، عملکرد ریشه و مقدار شکر گزینش می شوند. براي ارزیابی مقاومت به نماتد مولد سیست از محیط گلخانه بااستفاده از روش مولر - - 4 استفادهمی شود. هدف از این تحقیق تهیه و ارزیابی هیبریدهایی با مقاومت دو گانه بود که در نهایت در برنامه تهیه و معرفی رقمتجاري بتوان از انها بهره جست.
مواد و روش ها
در این تحقیق با بهره گیري از تلاقی نتاج تمام خواهري - - Full sib با یک پایه نرعقیم منوژرم بهترین هیبریدها تهیه و از نظر مقاومت به ریزومانیا و نماتد شناسایی گردند. به این منظور: مواد مورد استفاده بذر فامیل هاي تمام خواهري بود که بر اساسآزمون با نشانگرهاي مولکولی حضور ژن هاي مقاومت به نماتد مولد سیست از منشاء بتا ماریتیما و مقاومت به ریزومانیا - Rz1 - در آنها قبلا تایید شده بود. مواد فوق که در شهریور سال 1393 در برنامه تهیه ریشه اشتکلینگ قرار گرفته، بعد از یکدوره زمستان گذرانی در بهار سال 1394 ریشه هاي هر فامیل برداشت، و براي تلاقی با پایه مادري منوژرم - SB36*7112 - به ایزوله هاي اصلاحی منتقل و کشت گردید.در تابستان همان سال بذر هیبرید از روي پایه مادري برداشت شد.
در بهار سال1395 بذر هیبرید هاي بدست آمده براي ارزیابی گلخانه اي - در کرج براي نماتد مولد سیست - و در خزانه بیماري استانهاي فارس، قزوین و خراسان رضوي براي مقاومت به ریزومانیا ارسال و و در قالب طرح هاي آماري تکرار دار در آزمایش هاي مقایسه محصولی ارزیابی گردید. آزمایش ها داراي چهار تکرار بوده و هر کرت در هر تکرار شامل سه خط به طول 8متر بود. بعد از کشت کلیه عملیات داشت اعم از آبیاري، وجین ، تنک، مبارزه با آفات و بیماریها و علفهاي هرز و... بطور معمول در منطقه انجام شد. در پایان فصل رشد نیز ریشه هاي هر توده از زمین خارج شده و براساس مقیاس - 3 - 1-9 نمره دهی شد. داده ها در برنامه آماري SAS با فرض هاي اساسی تجزیه واریانس - یکنواختی واریانس هاي درون تیماري و نرمال بودن توزیع داده ها یا خطا ها در سطح احتمال آماري یک درصد - تجزیه شد.هیبریدها از نظر مقاومت و تحمل پذیري بهنماتد و ریزومانیا گروهبندي و شناسایی شد.
نتایج و بحث
تعداد 25 ژنوتیپ در شرایط گلخانه - جدول - 1 در قالب طرح کاملاً تصادفی با 20 تکرار مورد ارزیابی قرار گرفتند. در این آزمایش از رقم حساس رسول و رقم مقاوم پائولینا به عنوان شاهد استفاده شد. از هر فامیل 20 گیاهچه توسط لاروهاي فعال سن دوم نماتد مایه زنی شد. به هر گیاهچه 1000 لارو نماتد در چند نوبت تلقیح شد. نه هفته پس از آخرین تزریق لارو،تعداد سیست تشکیل شده روي ریشه هر بوته شمارش و مبناي مقایسه مقاومت لاین ها قرار گرفت. براین اساس میانگین درصد بوته هاي مقاوم در هر تیمار محاسبه شد . - 4 - نتایج نشان داد رقم توکان و ساکارا با 100 درصد بوته سالم - کمتر از 20 سیست - مقاومترین و فامیل هاي شماره ردیف 23 و 22 به ترتیب با 85 و 75 درصد بوته سالم - کمتر از 20 سیست - در رتبه بعدي قرار گرفتند - جدول شماره . - 1 درصد بوته سالم در رقم حساس شریف برابر صفر بود که نشان دهنده کیفیت مطلوب و دقت بالاي آزمایش بود - جدول شماره . - 1
ارزیابی هیبریدها در شرایط مزرعه با آلودگی بالا نتایج رضایت بخشی به همراه داشته و دادهي بیشتري را در اختیار قرار داد. - 3 - نتایج تجزیه واریانس مرکب سه منطقه نشان داد که اثر رقم براي صفات عملکرد ریشه، عیار قند و عملکرد شکر در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود - جدول - 2 که بیانگر اختلاف پتانسیل ژنتیکی ارقام و هیبریدهاي مورد مقایسه درآزمایش بود. به عبارت دیگر، هیبریدهاي مورد آزمایش از نظر توان تولید محصول با یکدیگر اختلاف دارند - جدول. - 2اثرمتقابل سال × رقم براي صفت عملکرد ریشه و عملکرد شکر و عیار قند در سطح یک درصد معنیدار گردید - جدول. - 2
