بخشی از مقاله
چکیده
در این تحقیق از 15 لاین به عنوان والد پدري و یک سینگل کراس پر محصول - 7112*SB36 - به عنوان پایه مادري، براي دستیابی به هیبریدهاي متحمل استفاده شد. لذا در بهار سال 1393 ریشههاي پایههاي پدري و مادري که در برنامه اشتکلینگ سال 1392 در مزرعه کشت شده بودند برداشت و به ایزولههاي مخصوص تکثیر بذر انتقال و کشت شد. در تابستان سال1393 بذر تولید شده از روي پایه مادري برداشت شد. در بهار سال 1394 بذر هیبریدهاي بدست آمده در خزانه بیماري شهرهاي شیراز، میاندوآب و مشهد کشت و در قالب طرح بلوك کامل تصادفی در آزمایشهاي مقایسه محصولی مورد ارزیابی قرار گرفت. بر اساس نتایج بدست آمده از میانگین سه منطقه آلوده مشهد، شیراز و میاندوآب در سال 1394هیبریدهاي - 7112 - 7112 * SB36 - * 89003 - P.5 * SB36 - * 89016 - P.4, و - 7112 * SB36 - * 89016 - P.2 به ترتیب با میانگین عملکرد ریشه 68/98، 66/55 و 64/71 و عملکرد شکر سفید 11/19، 10/55 و 10/52 تن در هکتار از عملکرد مطلوبی در قیاس با میانگین شاهد هاي برتر آزمایش - = 69/30 عملکرد ریشه و =11/34 عملکرد شکر سفید - داشته و اختلاف معنی داري بین آنها مشاهده نشد. درفاز هیبریدهاي برتر در آزمایشی جداگانه ارزیابی محصولی خواهد گردید.
کلمات کلیدي: ارزیابی مقاومت، چغندرقند، ریزومانیا
مقدمه
در حال حاضر بیماري ویروسی ریزومانیا یکی از مخربترین بیماريهاي چغندرقند در اکثر مناطق چغندرکاري دنیا محسوب می شود و خسارت شدیدي به زراعت این گیاه وارد میسازد. به منظور کنترل موثر بیماري، ارقام متحمل باید از افزایش معنی دار زادمایه بیماري - ویروس عامل بیماري - به خاك جلوگیري کرده و مقاومت آنها نیز پایدار باشد. سطح مقاومت ژرم پلاسم ها - ژنوتیپها - نیز بستگی به مقدار ویروس در ریشه آنها دارد و بر این اساس ژرم پلاسمهاي متحمل به بیماري شناسایی و گزینش میشوند . - 1-2 - براي شناسایی اینگونه ژرم پلاسمها از روشهاي متعددي استفاده میشود که یکی از آنها انجام برنامههاي مزرعه اي است. بدین منظور ژنوتیپهاي مورد نظر در مزرعه آلوده به ریزومانیا کشت شده و از بین آنها ژنوتیپ هاي متحمل به بیماري بر اساس ارزیابی علائم بیماري، عملکرد ریشه و مقدار شکر گزینش میشوند . - 3 - معمولا تحت شرایط مزرعه، ریشههاي مقاوم به ریزومانیا به وسیله فقدان علائم بارز ریزومانیا بر روي ریشه، اندازه بزرگتر ریشه و توسعهبیشتر سیستم برگی انتخاب میشوند. هدف از این تحقیق تهیه و ارزیابی هیبریدهاي مقاوم به بیماري بود که در نهایت در برنامه تهیه و معرفی رقم تجاري بتوان از آنها بهره جست.
مواد و روشها
در این تحقیق تعداد 15 لاین فول سیب به همراه یک پایه نرعقیم منوژرم مقاوم به ریزومانیا در برنامه تهیه ریشه چه کشت شدند. این 15 لاین به عنوان والد پدري و سینگل کراس پر محصول - 7112*SB36 - به عنوان پایه مادري، براي دستیابی به هیبریدهاي متحمل استفاده شد. لذا در بهار سال 1393 پایههاي پدري و مادري که در برنامه اشتکلینگ سال 1392 در مزرعه کشت شده بودند برداشت و به ایزولههاي مخصوص تکثیر بذر انتقال و کشت شدند. بذر تولید شده در تابستان سال 1393برداشت و سپس عملیات بوجاري و فراوري بذر براي تمامی هیبریدهاي بدست آمده - جدول - 1 انجام شد. در بهار سال1394 هیبریدهاي حاصل در شرایط آلودگی طبیعی در استانهاي فارس، آذربایجانغربی و خراسان رضوي و در کرج به عنوان منطقه نرمال کشت و در قالب طرح بلوك کامل تصادفی مقایسه محصولی شدند.
آزمایشها داراي چهار تکرار و هر کرت در هر تکرار شامل سه خط به طول 8 متر بود. بعد از کشت کلیه عملیات داشت اعم از آبیاري، وجین، تنک، مبارزه شیمیایی علیه آفات و بیماريها و علفهاي هرز و... بطور معمول در منطقه انجام شد. در طول فصل رشد هیبریدها از نظر تعداد بوته - یک هفته بعد از تنک - ، وضعیت رشد و سبزي برگها و یکنواختی نمره دهی شدند. در پایان فصل رشد نیز ریشههاي هر توده از زمین خارج شده و براساس مقیاس 1-9 نمره دهی انجام شد. در پایان فصل رشد نیز ریشههاي هر کرت برداشت و براساسمقیاس 1-9 نمره دهی شدند . - 4 - دادههاي مربوط به نمره آلودگی ژنوتیپها با استفاده از نرم افزار SAS تجزیه و تحلیل آماري گردید و براساس نتایج، ژنوتیپهاي مقاوم انتخاب گردیدند.
نتایج و بحث
از آنجاییکه آلودگی مزارع به ریزومانیا در مناطق چغندر کاري استانهاي مختلف کشور رو به افزایش است، جهت کنترل این بیماري و استفاده از ارقام مقاوم یک ضرورت بشمار میرود - واحدي و همکاران، . - 1387 ارزیابی فامیلها در شرایط مزرعه با آلودگی بالا نتایج رضایت بخشی به همراه داشته و دادهي بیشتري را در اختیار قرار میدهد - . - 6نتایج تجزیه واریانس مرکب سه منطقه نشان داد که اثر رقم براي صفات عملکرد ریشه، عیارقند، عملکرد شکر و راندمان استحصال در سطح احتمال یک درصد معنیدار بود که بیانگر اختلاف پتانسیل ژنتیکی ارقام و هیبریدهاي مورد مقایسه درآزمایش بود. به عبارت دیگر، هیبریدهاي موردآزمایش از نظر توان تولید محصول با یکدیگر اختلاف دارند - جدول. - 1اثرمتقابل مکان رقم براي صفت عملکرد ریشه و عملکرد شکر و عیار قند در سطح یک درصد معنیدار گردید.
به طور کلی تفاوت بین ژنوتیپهاي مورد نظر از نظر مقاومت به بیماري و تاثیر بیماري بر رشد رویشی گیاهان مشهود بود وبا توجه به وجود نمونه شاهد، حساس و مقاوم به راحتی امکان غربال و شناسایی ژنوتیپهاي مقاوم وجود داشت. براساسنتایج حاصل از مقایسه عملکرد هیبریدها در شرایط آلوده هیبریدهاي ردیف شماره 6، 3 و 4 به ترتیب با میانگین عملکرد ریشه 68/98، 66/55 و 64/71 تن در هکتار در سه منطقه آلوده مشهد، شیراز و میاندوآب از عملکرد مطلوبتري برخورداربودند. در قیاس با شاهد مقاوم تفاوت معنی داري بین این هیبریدها و شاهد مقاوم وجود نداشت که ناشی از پتانسیل تولیدعملکرد ریشه بیشتر این هیبریدها بود - جدول . - 2 از نظر عملکرد شکر سفید نیز هیبریدهاي مذکور به ترتیب با 11/19، 10/55و 10/52 تن در هکتار داراي بیشترین عملکرد شکر سفید بوده و در قیاس با شاهدهاي آزمایش اختلاف معنی داري بین آنهامشاهده نشد.از نظر عیارقند بیشتر تیمارها نزدیک به هم بوده و هیبرید ردیف - 7112 * SB36 - * 31285 - P1 - 11 با عیار 19/90 درصد، بهترین هیبرید آزمایش بود. هیبریدهاي - 7112 * SB36 - * SB34 - P.11 و Novodoro نیز به ترتیب با عیار 19/77 و19/71 در ردیفهاي بعدي قرار گرفتند - جدول . - 2
