بخشی از مقاله
چکیده:
امروزه یکی از مهمترین سرمایه های اصلی هرسازمان نیروی انسانی آگاه باتجربه و کاردان آن است و اثر بخش ترین دارایی برای ارتقای بازدهی درهرسازمان کارکنان ماهر هستند معیار سنجش موفقیت هر سازمان به میزان مطلوبیت عملکرد کارکنان آن سازمان است. بنابراین برای سنجش موفقیت سازمان ها نیاز به نظامهای منابع انسانی مترقی است که بتوانند با ارایه راهکارهای مناسب و ایجاد هماهنگی لازم بین اهداف سازمان واهداف کارکنان برعملکرد کل سیستم تاثیر گذاشته و سازمان را در رسیدن به اهداف عالیاله ارایه یاری کنند.
لذا به منظور بهره گیری هرچه بهتر از عامل انسانی بایستی ضمن ارائه آموزشهای لازم یکپارچگی بین کارکنان ایجاد و اهداف مشترک آنها را با سازمان همسو کرد پس ترغیب کارکنان سازمان به همکاری با یکدیگر و رساندن آنها به احساس هدف مشترک مستلزم تلاشی مستمر است که در راستای حفظ تعهد به تحول نوعی ضرورت به حساب می آیداز اینرو به منابع انسانی سازمان دیگر نه به عنوان منبع هزینه بلکه همانند یک دارائی ارزشمند برای کسب مزیت رقابتی در عرصه های کسب و کار نگریسته می شود.
به همین دلیل درحال حاضر برنامه ریزی جهت توانمند سازی منابع انسانی از اولویت بالایی در سازمانها برخوردار است مایکل پورتر معتقد است که مهارتها و انگیزش افراد توانمندسازی و یک شرکت و نحوه به کارگیری آنها را می توان عامل مهم مزیت رقابتی ان شرکت به حساب آورد - آرمسترانگ - 1384 توسعه منابع انسانی یک رویکرد مدیریتی است که در آن به کارکنان تفویض اختیار میشود تا خودشان تصمیم بگیرند و در تصمیمات سازمان مشارکت داشته باشند. کارکنان دارای استعدادهای بالقوه ای هستند که توانمند سازی به بالفعل شدن آن کمک میکند مدیران با استفاده از سطح توانمند سازی کارکنان می توانند برای بهبود و توسعه توانمندیهای نامطلوب کارکنان و استفاده بهتر از این منبع سازمانی برای کسب اهداف سازمان استفاده نمایند.
.1 مقدمه و بیان مسئله
مهمترین و حیاتی ترین دارایی هر سازمان، نیروی انسانی آن سازمان است. کیفیت و توانمندی نیروی انسانی، مهمترین عامل بقاء و حیات سازمان است. نیروی انسانی توانمند، سازمان توانمند را به وجود می آورد. ازنظر» دراکر « رشد اقتصادی مرهون توانمند کردن کارکنان فرهیخته است. سازمان توانمند محیطی است که کارکنان در گروه های مختلف، در انجام فعالیتها با یکدیگر همکاری می کنند. - عبدالهی و دیگران، . - 1385 توانمندسازی کارکنان، محوری ترین تلاش مدیران در نوآفرینی، تمرکززدایی و حذف دیوان سالاری در سازمانها می باشد. توانمند کردن افراد موجب می شود تا مدیران و سازمان سریع تر و بدون اتلاف منابع به اهداف خود نائل شوند. توانمندسازی موجب می شود که کارکنان، سازمان و شغل را از آن خود بدانند و از کار کردن در آن به خود ببالند.
بدون توانمندسازی، نه مدیران و نه سازمانها نمی توانند در درازمدت کامیاب باشند. مدیر سازمان، مهمترین عامل در تواناسازی کارکنان می باشد. زیرا مدیر بطور مستقیم و غیرمستقیم، تمام عوامل محیط سازمانی را تحت تاثیر قرار می دهد . محیطهای سازمانی جدید که با ویژگیهای پیچیدگی، آشفتگی، سرعت و تغییرهای شتابان همراه اند، نیازمند نیروهای انسانی انعطاف پذیر، کارآفرین، مسئولیتپذیر، با اعتماد بالا، طالب ابتکارو مشارکتی می باشند.
در چنین سازمانهایی، ساختارهای سازمانی و سبکها و روشهای مدیریتی باید گونه‌ای باشد که منابع انسانی سازمان در فرایند تصمیم گیری و اجرا و رسیدن به هدفهای سازمانی دخالت و مشارکت داشته باشند تا با تشکیل گروهها و تیم های کاری خودگردان و تفویض، اختیار و قدرت اجرایی به زیردستان سازمانی پویا، توسعه یافته و انعطاف پذیر شکل دهند و از این راه رابطه بین بالادست و پایین دست بهبود یابد و شرایطی توأم با اعتماد سازمانی و به تبع آن مشارکت مفید در سازمان به دست آید.
توانمندسازی کارکنان، یکی از تکنیکهای مؤثر برای افزایش بهره وری کارکنان و استفاده بهینه از ظرفیت و تواناییهای فردی و گروهی آنها در راستای هدفهای سازمانی است. توانمندسازی، فرایندی است که در آن از راه توسعه و گسترش نفوذ و قابلیت افراد و تیمها به بهبود و بهسازی مستمر عملکرد کمک می شود. عوامل موثر بر توانمندسازی دستاوردها و موانع موجود در سازمانها مواردی است که در این نوشتار به آنها پرداخته شده است.امروزه منشأ اصلی مزیت رقابتی سازمانها، برخورداری از نیروی انسانی کارآمد و توانا و مشارکتی است و فاصله میان جوامع، از حیث دانایی و نادانی است نه دارایی و ناداری، بنابراین دانایی و کیفیت منابع و نیروهای انسانی به عنوان مهمترین، باارزش ترین و گرانمایه‌ترین سرمایه و منبع یک سازمان، نقش عمده‌ای را در توسعه پایدار جامعه دارند.
برای اجرای موفق توانمند سازی به تغییر فرهنگ سازمانی نیاز است . توانمند سازی به عنوان یک مفهوم ذهنی تاثیر به سزایی در بهره وری سازمان و اثربخشی آن داردو با اجرای آن کارکنان در کنترل و انجام وظایف خود از انعطاف بیشتری برخوردار هستند - سعید صالحی زاده . - 12 بر سر راه توانمند سازی موانع و مقاومت های زیادی وجود دارد هنر مدیریت عالی سازمان این است که این مقاومتها را شکسته و توانمندسازی را با یک فرایند منطبق با اهداف سازمان و منطبق با نظام های درون سازمانی و همچنین سازگار با ساختار سازمانی در کالبد سازمان که منابع انسانی آن است به بهترین نوع ممکن نهادینه نماید.
با توجه به پیچیدگیهای محیط بیرونی سازمان و رشد فزاینده تکنولوژی و بسیاری عوامل دیگر تنها سازمانهای از این رهگذر قادر به عبور به سمت اهداف سازمانی هستند که بتوانند برنامه های توانمند سازی را به خوبی اجرا نمایند و این اهمیت این موضوع را دو چندان می نماید در نهایت الزامات ، اصول و راهکارهایی را در جهت حصول به یک برنامه توانمندسازی موفق برای سازمانها مطرح می کند
توانمندسازی - تواناسازی - ، فرایند قدرت بخشیدن به افراد است. در این فرایند به افراد کمک می شود تا حس اعتماد به نفس خویش را بهبود بخشند و بر احساس ناتوانی و درماندگی غلبه کنند و این به معنای بسیج انگیزه های درونی افراد است. تواناسازی، تشویق افراد به مشارکت بیشتر در اتخاذ تصمیم هایی می باشد که بر فعالیت های آنان تأثیر گذار است. از این طریق فرصت هایی فراهم می شود که ایده های خود را ارائه و اجرا کنند.
تواناسازی به این معنی است که افراد را به طور ساده تشویق کنیم تا نقش فعال تری در کار خود ایفا نمایند و تا آنجا پیش روند که مسوولیت بهبود فعالیت خود را به عهده گیرند و بدون مراجعه به مسوولان بالاتربتوانند تصمیماتی کلیدی اتخاذ نمایند. - عبدالهی، بیژن و نوه ابراهیم - 1385 در فرهنگ لغت وبستر، از تواناسازی به عنوان تفویض اختیار، یا اعطای قدرت قانونی بر سایرین تعبیر شده است. فرهنگ لغت آکسفورد، فعل تواناسازی را به عنوان توانا ساختن و به معنای ایجاد شرایط لازم برای بهبود انگیزش افراد در انجام وظایف خویش از طریق پرورش احساس عزت نفس تعریف کرده است.
.2مبانی نظری و پیشینه پژوهش
مفاهیم توانمند سازی و تحول سازمانی
توانمند سازی . توانمند سازی کارکنان عبارت است از مجموعه سیستم ها روشها و اقداماتی که از راه توسعه قابلیت و شایستگی افراد در جهت بهبود و افزایش بهره وری بالندگی و رشد و شکوفایی سازمان و نیروی انسانی با توجه به هدفهای سازمان بکارگرفته می شوند. به اعتقاد روبینز توانمند سازی دارای معنای عام و خاص و تعبیرهای بیشماری است در تعریف توانمند سازی عواملی چون انگیزش درونی ادارک و تعهد ساختارشغل انتقال قدرت یا اختیار و تسهیم منابع و اطلاعات به کار رفته است . تکققکلچسظس شلشذذثص - بنا به تعریفی دیگر تواناسازی فرایندی است که از راه آن مدیران به کارکنان اجازه می دهند تا قدرت بدست آورند و در داخل سازمان نفوذ یابند - ایران نژاد پاریزی - 1381
- توانمند سازی اعطای اختیار تصمیم گیری به کارکنان به منظور افزایش کارائی آنان و ایفای نقش مفید در سازمان است.
- توانمند سازی فرایند توسعه است باعث افزایش توان کارکنان برای حل مشکل ، ارتقای بینش سیاسی و اجتماعی کارکنان شده و آنان قادرند عوامل محیطی را شناسائی وتحت کنترل بگیرند.
- توانمند سازی عبارت است از آزاد کردن نیروهای درونی افراد برای کسب دست آوردهای شگفت انگیز
- توانمند سازی فقط دادن قدرت به کارکنان نیست بلکه موجب می شود کارکنان با فراگیری دانش و مهارت و انگیزه بتوانند عملکردشان را بهبود بخشند.
- توانمند سازی یعنی قبل از آنکه به کارکنان بگویید چه کار کنند می توانند به خوبی وظایفشان را درک کنند.
- توانمند سازی از طریق چالشهای داخلی و خارجی سازمان به دست می آید چالشهای خارجی شامل افزایش شتاب تغییرات ، محیط رقابتی ، انتظارات جدید مشتریان و شرایط جدید بازار است .چالشهای داخلی بیشتر تأکید بر حفظ و نگهداری نیروی انسانی موجود ، افزایش سطح انگیزش ، رشد و شکوفائی استعداد و مهارت های کارکنان دارد.
- توانمند سازی در برگیرنده مجموعه تدابیر و روشهایی می دانند که بدان وسیله رفتار کارکنان را دچار تغییر کرده و آنها را قادر سازد تا با توجه به شرایط سازمان بهترین تصمیمات را اخذ و با ارائه خلاقیت در قالب فعالیتهای سازمان را در جهت بهره وری هدایت کنند.
- آماده ساختن شرایط جهت عرضه بهترین منابع فکری در هر زمینه از عملکرد سازمان .
- توانمند سازی عبارت است از طراحی و ساخت سازمان به نحوی که افراد ضمن کنترل خود آمادگی قبول مسئولیتهای بیشتری را نیز داشته باشند.
- توانمند سازی قدرت اتخاذ تصمیم گیری در چارچوب مرزهای مشخص است در توانمندسازی مدیر بخش از اختیارات یا قدرت تصمیم گیری را به کارکنان واگذاری می کند بنابراین توانمند سازی فرایندی است که درآن :
- فرهنگ توانمند سازی در آن رشد می کند .
