بخشی از مقاله
چکیده
اکوتوریسم در یک تعریف کلی عبارت است از گسترش توریسم طبیعت بر مبنای مسئولیتپذیری در برابر محیط زیست و هرگونه برنامهریزی اکوتوریسم رسیدن به توسعه پایدار از اولویت برخوردار است. از این رو تحقیق حاضر بعنوان بررسی قابلیتها و ظرفیتهای توسعه توریستی منطقه ناهارخوران با تاکید بر اکوتوریسم به انجام رسیده است.هدف از نوشتار حاضر معرفی و افزایش آشناسی سیاست گذاران و مردم ملحی با توانمندیهای اکوتوریسم منطقه ناهارخوران و شناخت پتانسیلهای طبیعی منطقه و تاثیر گردشگری بر رشد و توسعه آن و همچنین قابلیتها و شناخت طبیعتگردی و جذابیتهای آن از دید گردشگران مورد بررسی واقع شده است و نقش طبیعت گردی و پیامدهای اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی در منطقه مورد مطالعه، یکی دیگر از ابعاد موضوع تحقیق میباشد.این تحقیق با روش کتابخانهای و اسنادی و با مشاهدات میدانی به معرفی جاذبهها و پتانسیلهای بالقوه اکوتوریسم منطقه ناهارخوران گرگان میپردازد.
پژوهش حاضر به روش توصیفی انجام شده است، همچنین اطلاعات لازم توسط پرسشنامه از ساکنین محلی و گردشگرانی که بخصوص در ایام تعطیل در منطقه مورد مطالعه بودهاند جمعاوری شده است. تعداد نمونهی مورد بررسی 200 نفر میباشد، که 100 نفر از افراد محلی و 100 نفر دیگر از گردشگران انتخاب شدهاند. نمونهگیری به روش تصادفی در گروههای سنی زیر 20سال، بین 20-45 سال و بالاتر از 45 سال انجام شده است.در این تحقیق بر اساس مبانی نظری تحقیق و پیشینه تحقیق فرضیاتی مطرح شده که نتایج آزمونهای آماری آنها نشان دهندهی آن است که بر اساس:شاخصهای فرهنگی که نشان میدهد نگرشها و باورهای مردم منطقه با ورود گردشگران به منطقه ارتباط نزدیک وجود دارد، به عبارت دیگر مردم منطقه متاثر از فرهنگ و هنجارهای گردشگران هستند.در ابعاد اقتصادی و اجتماعی ورود گردشگران نه تنها اثرات منفی ندارد بلکه موجب افزایش ضریب اشتغال و فرصتهای شغلی که خود موجب میشود افراد بومی پدیدههای منفی اجتماعی مانند بیکاری که منشأ برخی از ناهنجاریهای اجتماعی است کاسته شود.
واژه های کلیدی: گلستان، ناهارخوران، توریسم، اکوتوریسم، گردشگر
مقدمه
افزایش بیرویه جمعیت و گسترش روز افزون شهرها و مشکلات زیستی ناشی از توسعه آنها نظیر آلودگی هوا و صوتی و ... از مسائلی است که شهروندان شهرهای بزرگ عصر حاضر را با مشکلات روحی و روانی متعدد مواجه ساخته است. مشکلات ترافیک و جابجایی در سطح شهرها، شلوغی و ازدحام جمعیت در معابر شهری، زندگی آپارتمان نشینی باعث شده تا شهروندان امروزی بیش از گذشته به طبیعت روی آورده و از طریق تماشا و گذراندن اوقات خود در طبیعت احساس آرامش روانی کند.همچنین ضرورت رعایت مسائل اکولوژیکی و زیست محیطی موجب گردیده تا اکوتوریسم یا طبیعتگردی بیش از سایر اشکال گردشگری مورد توجه قرار گیرد. اکوتوریسم یا طبیعتگردی که هدف آن عبارت از بررسی توسعه صنعت گردشگری بدون لطمه زدن به محیط زیست دارای بیشترین پیوند با توسعه پایدار و اهداف کارکردی آن میباشد - منصوری، . - 38 :1380
این شیوه از گذراندن اوقات فراغت بعنوان یک سنت دیرینه در قالب مراسم سیزده به در و ... از گذشتههای دور در میان ایرانیان مرسوم بوده، اما شکل نوین آن هنوز آنگونه که باید در جامعه جلوه ننموده و تقریبا ناشناخته مانده است.مناطق مختلف ایران از نظر اکوتوریسم دارای پتانسیلهای بالقوه میباشد. استان سرسبز گلستان به دلیل دارا بودن پدیدههای طبیعی مانند دریا و جنگل، کوه، تالاب، رودخانه، گلفشانها، بیابان، آبشارها، گونههای مختلف گیاهی و جانوری، اقلیم مختلف و چشم اندازهای بکر طبیعی دارای پتانسیل و قابلیتهای فراوان میباشد. - اونق، . - 15 :1382منطقه مورد مطالعه - ناهار خوران و اطراف آن - با دارای بودن پدیدههای طبیعی فراوان اکوتوریسمی مانند جنگل، رودخانه، صخره، کوه، آبگرم، چشمههای فراوان، آبشار، گونههای مختلف گیاهی و جانوری یکی از مناطق نمونه و جامع اکوتوریسمی استان گلستان و ایران میباشد و در کنار مسائل اکوتوریستی، این منطقه دارای قابلیت فراوان دیگر گرایشهای توریستی - تاریخی اجتماعی و روستایی - می-باشد.
با شناخت و برنامه ریزی در بخش توریستی، این منطقه میتواند منشا درآمد قابل توجهی برای ساکنان منطقه و موجب رشد و توسعه فضایی و مکانی مورد مطالعه قرار گیرد.
طرح مساله اکوتوریسم یا طبیعت گردی یعنی استفاده انسانها از طبیعت به گونهای که طبیعت و محیطهای طبیعی در معرض تخریب قرار نگیرندو توسعه پایدار که همان استفاده بهینه از طبیعت است باید در برنامهریزی و سیاست گذاریها لحاظ شود.امروزه صنعت گردشگری یکی از اشتغالزاترین و درآمدزا ترین صنایع به شمار میرود و پیشبینی میشود که سدهی اخیر این صنعت پیشتاز باشد و سیر صعودی آن ادامه یابد.غالب کشورهای جهان، تلاش گستردهای در جهت تقویت و بهبود آن انجام میدهند. ماشینی شدن زندگی انسانها، آنها را به گذراندن اوقات فراغت در محیطهای طبیعی و روستایی اطراف شهرها تشویق کرده است.
اهمیت روزافزون صنعت توریسم باعث توجه محققین علوم مختلف انسانی و اجتماعی گردیده است و هر یک سعی دارند تا بینشهای علمی خود را از صنعت توریسم تعریف و رهنمودهای مناسب را جهت رشد و توسعه آن ارائه نمایند - شکویی، . - 65 :1383جغرافیا نیز توریسم را در چارچوب کلی جغرافیای انسانی و اجتماعی مورد بررسی قرار میدهد و در این رابطه محیطهای طبیعی و انسانی و جاذبههای آن از جمله عواملی محسوب میشوند که مورد ارزیابی قرار گرفته و هر یک بطور نسبی نقش خود را در توسعه و رونق این صنعت ایفا مینماید.هر یک از توانها و جاذبههای زیست محیطی که با نقش فراغتی انسان در ارتباط هستند، به توریسم، اشکال متفاوتی میبخشند و موجب تنوع فعالیتهای فراغتی و چشماندازهای گوناگون توریستی میگردند.
شرایط اقتصادی، بینش فرهنگی و اجتماعی مردم نیز با توجه به تسهیلات، امکانات و تاسیسات جهانگردی موجود، زمینههای لازم را برای گذراندن اوقات فراغت آنها بوجود می-آورد، بطوریکه هر یک از گروههای انسانی در جوامع مختلف، شیوههای متفاوتی از گذراندن اوقات فراغت را چه بصورت انفرادی و گروهی یا در شکل سازمان یافته بر میگزینند - مهرپور، . - 35 :1382منطقه ناهارخوران گرگان - ناهار خوران، زیارت، النگدره - یکی از مناطق اکوتوریستی ایران است که میتوان با شناخت پتانسیلهای بالقوه آن و معرفی آن گامی بلند در ایجاد توسعه منطقه و استفاده بهینه گردشگران اقدام نمود.
از نتایج صنعت گردشگری در منطقه مورد بررسی موارد ذیل را میتوان عنوان نمود :
تبادل مثبت فرهنگی و اجتماعی بین مردم بومی منطقه و گردشگران؛
توسعه اقتصادی و ایجاد درآمد برای ساکنان منطقه؛
احیاء میراث طبیعی و اکوتوریستی با مشارکت مردمان منطقه و گردشگران؛
افزایش آموزش اطلاعات مردمان بومی و گردشگران در ارتباط با هم؛
آشنایی گردشگران با محیط جغرافیایی و انسانی منطقه مورد مطالعه. اهمیت و ضرورت موضوع
عوامل و شرایط محیط طبیعی سهم برجستهای در توسعه صنعت توریسم ایفا مینمایند. این عوامل در شکلگیری گردشگری نقش اساسی برعهده دارند عبارتند از : آب و هوای مطلوب، تنوع ناهمواری، نواحی ییلاقی، سواحل دریاها، دریاچهها، جزایر توریستی، رودخانههای بزرگ، چشمههای آب معدنی، مناطق بیابانی، کویرها، نواحی جنگلی، پارکهای حفاظت شده و پوشش گیاهی.توریسم پایدار بر ضرورت استفاده و توسعه منابع گردشگری در یک راه سالم تأکید میکند. جهانگردی و محیط به یکدیگر وابستهاند، محیطهای مادی اعم از طبیعی یا ساخته انسان، جاذبههای فراوانی برای جهانگردی فراهم میکند و در مقابل توسعهی جهانگردی هم میتواند اثرات مثبت یا منفی بر محیط زیست وارد سازد.
توسعه و مدیریت جهانگردی بطوریکه با محیط زیست سازگار باشد و به آن آسیب نرساند عامل مهم در بدست آوردن توسعه پایدار در این بخش است.اساس توسعه صنعت جهانگردی، گذراندن ایام فراغت و مرخصی برای تفریح و دیدن جاذبههای طبیعی، فرهنگی و ... است. در دنیای مدرن جهانگردی به مثابه یک کالا عرضه میشود و دیدارکنندگان جذب چیزی میشوند که در معرض دید است، آنها به دنبال مقصدهایی هستند که از کیفیت بالایی برخوردار هستند. همچنین این موضوع حائز اهمیت است که ساکنان مناطق سیاحتی نباید دچار خرابی محیط زیست و مشکلات اجتماعی شوند.
به همین دلیل جهانگردی در هر کشور بستگی تام به حفظ ذخایر و منابع طبیعی، صیانت از ارزش های فرهنگی و افکار مناسب مردم در برابر بازدیدکنندگان دارد. - ارمغان، . - 88 :1386هدف توسعه توریسم پایدار، توسعه کلی همهی بخشهای نظام جهانگردی اعم از عوامل عرضه و تقاضا، عناصر سازمانی و مادی مربوط است. در این راستا ادغام فعالیتهای جهانگردی در سیاستهای توسعه کلان اقتصادی، طرحهای منطقهای و ناحیهای و خط مشیهای مربوط به حفظ میراث فرهنگی مردم دارد - همان : . - 91جهانگردی کیفی الزاماً به معنی جهانگردی پر خرج نیست، بلکه به آن دسته از جاذبهها، تسهیلات و خدمات جهانگردی اشاره میکند، در مقابل پول پرداختی داری ارزش هستند. منابع جهانگردی را محافظت میکند و نوعی از جهانگردی را جلب میکند که برای جامعه
