بخشی از مقاله
چکیده
شهر گرگان از جمله شهر هایی است که با توجه به پتانسیل های طبیعی و موقعیت اقلیمی و همچنین وجود آثار تاریخی که به ثبت ملی رسیده اند ، می تواند برای توسعه گردشگری مورد توجه قرار گیرد. کمبود زیر ساخت های گردشگری از یک سو و محدویت و کمبود منابع و سرمایه گذاری در این بخش از سوی دیگر ضرورت برنامه ریزی برای توسعه گردشگری در این شهر به منظور جوابگویی به تامین نیازها و همچنین ارتقاع سطح و کیفیت زندگی ، اشتغال و بهبود وضعیت اقتصادی - اجتماعی ساکنان شهری را آشکار کرده و می توان برای دست یابی به توسعه در این صنعت ، از تمام امکانات موجود بهره برداری کرد . هدف این تحقیق ارزیابی استراتژیک و ارائه استراتژی بهینه بخش گردشگری شهر گرگان در چارچوب رویکرد توسعه پایدار گردشگری است. روش این پژوهش براساس ماهیت توصیفی-تحلیلی است ، جمع آوری اطلاعات این پژوهش بر اساس مطالعات کتابخانه ای -اسنادی و پیمایشی صورت گرفته و با تعیین نقاط قوت ، ضعف ، فرصت ها و تهدیدات گردشگری در شهر گرگان با استفاده از ابزار تحلیلی SWOT به ارائه استراتژی و راهبردهایی برای توسعه این صنعت پرداخته است ، نتایج حاصل نشان می دهد که امتیازات نهایی ماتریس های داخلی و خارجی در مدل سوات در محدوده WO یا محدوده محافظه کارانه قرار می گیرد . مهم ترین راهبرد در محدوده محافظه کارانه ، استراتژی تبدیل شهر گرگان بعنوان مرکز قطب گردشگری طبیعی کشور یا اکوتوریست است.
واژههای کلیدی: راهبردی ، توسعه گردشگری شهری ، شهر گرگان ، مدل سوات
مقدمه
گردشگری گسترده ترین صنعت خدماتی جهان است - کاظمی ، - 1: 1387 و امروزه فراتر از یک صنعت به مثابه پدیده پویای جهانی و اجتماعی است که پیچیدگی های خاص خود را دارد - Elliott,1997:4 - ، اقتصاددانان صنعت گردشگری را پس از صنعت نفت و خودروسازی ، سومین پدیده اقتصادی پویا و رو به رشد میدانند - مدهوشی وناصرپور، - 27 :1382 ، و پیش بینی می شود که طی دهه 2020 میلادی صنعت شماره یک جهان محسوب شود. - WTO,2005 - گردشگری به عنوان منبع تجدیدپذیر و عظیم اقتصادی، عامل مهم و موثری در جهت توسعه است ، وکشورهای مختلف جهان در حال تبدیل گردشگری به عنوان یک راهبرد برای توسعه مناطق خود هستند - افتخاری وهمکاران: - 2:1392 صنعت گردشگری، بخشهای وسیعی را در بر میگیرد و خدمات و ویژگیهای این بخشها، بسیار متفاوت و مختلف است - Wang & Ritchie, 2012 : 1057 - و در برابر تغییر و تحولات مختلف، شکننده و آسیبپذیر است - Takano, 2009 - بنابراین توسعه آن بدون برنامهریزی منطقی و علمی، آثار غیر منتظره و ناخواستهای را در پی دارد - رنجبریان و زاهدی، . - 14 :1379
گردشگری میتوان بدون پدید آوردن معضلات جدی زیست محیطی، فرهنگی و اجتماعی، منافع زیادی نصیب مقاصد گردشگری کند - طیب، - 212 : 1379 اخیراً صنعت گردشگری به منزله یک عامل مهم در ایجاد اشتغال، سرمایه گذاری و توسعه منطقه ای و یک عامل ایجاد انگیزش در اقتصاد عمومی تلقی می شود . - elliott, 1997 :55 - توسعه این صنعت در کشورهای صنعتی، موجب تنوع درآمدها و کاهش ناهماهنگی در اقتصاد می گردد و در کشورهای درحال توسعه فرصتی برای صادرات، تولید ارز و ایجاد اشتغال است 2002 : 457 - ، × . - hall ایران، که در ادبیات گردشگری جهان به عنوان پرشیا شناخته شده رتبه دهم جاذبههای باستانی و تاریخی و رتبه پنجم جاذبههای طبیعی را در جهان دارا است ، اما سهم آن از درآمد گردشگری به واسطه ضعف مدیریت ها ، کمتر از یک درصد است - بیک محمدی، - 248 : 1379 در جریان توسعه گردشگری، نو احی شهری به علت آن که جاذبه های تاریخی و فرهنگی بسیاری دارندغالباً مقاصد گردشگری مهمی محسوب می شوند، بنابراین، حجم زیادی از امکانات گردشگری در شهرها متمرکز می شوند - پاپلی یزدی و سقایی، . - 188 : 1385 شهر گرگان از جمله شهر هایی است که با توجه به پتانسیل های طبیعی و موقعیت اقلیمی و همچنین وجود آثار تاریخی فراوان ، می تواند برای توسعه گردشگری مورد توجه قرار گیرد.
گردشگری شهری
توریسم در قالب الگوهای خاص فضایی به وجود می آید و یکی از این الگوها گردشگری شهری است که »دسته ای از فعالیت های اقتصادیا بنتایج مهّم اجتماعی اقتصادی و محیطی در شهرهای ویژه است - Shapira,2001:43 - «و صرفاً مختص فعالیت های گردشگران که در شهرها به وجود می آید، نیست. بلکه نوع خاصی از گردشگری و بخش جدایی ناپذیر سنّتی و صحیح زندگی شهری است که گروه های مختلف گردشگر را بر اساس تنوّع و گوناگونی مسافرت ها و انگیزه های گردشگری به سوی خود جذب می کند . - Barker and Page,2002:273 - سیستم فضایی هر شهری بی نظیر و یگانه است - موحد، - 130-129 :1382 .در خلال دهه 1990 میلادی، شاهد افزایش مجموعه هایی از کتب نگاشته شده پیرامون گردشگری شهری بود - . - Page,2000:197 گردشگری شهری نوعی از گردشگری است که شهروندان علاقه مند به جاذبه های مختلف مانند جاذبه های فرهنگی ، تاریخی ، مذهبی وطبیعی بخشی از اوقات فراغت خود را در این مکان ها می گذرانند 2005 : 39 - ، . - higham
شهرستان گرگان
شهر گرگان مرکز استان گلستان در جانب شرقی شمال کشور واقع شده است. گرگان کنونی تا سال 1316اِستَرآباد«» یا اَستراباد«» نام داشت . بیشتر شهرهای کنونی استان گلستان - تا سال 1376 جزیی از استان مازندران بود - از دیرینگی چندانی برخوردار نیستند و از بزرگشدن روستاها به وجود آمدهاند و به عبارتی روستا شهر به شمار میآیند. با این همه، شهرهای گرگان و گنبدکاووس ریشه در تاریخی دارند. شهرگرگان باداشتن قابلیتها وجاذبه های گردشگری طبیعی ،تاریخی و فرهنگی و پتانسیل بالقوه میلیون ها نفر مسافر عبوری به مقصد مشهدالرضا با انتخاب و بکارگیری راهبرد های درست و توسعه امکانات گردشگری شهری میتواند بعنوان یکی از قطبهای گردشگری در شمال کشور شناخته شود.
