مقاله توریسم ورزشی و توسعه پایدار

بخشی از مقاله

چکیده

توسعه پایدار از اصول و مبانی پیشرفت اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در جهان محسوب می شود و به دلیل نقشی که گردشگری می تواند در این زمینه به خصوص در کشورهایی مانند ایران ایفا نماید، لزوم و ضروت توجه به گردشگری حائز اهمیت فراوان است. توریسم ورزشی یکی از سریعترین بخشهای رشد در صنعت توریسم است که بر روی برنامه ریزی مقصد در کشورهای در حال توسعه و عاملی در بازسازی اقتصادی و اجتماعی هر دو بخش جوامع شهری و روستایی شناسایی شده است، و به عنوان یک مولفه اصلی از توریسم وابسته به ورزش در بسیاری از کشورهاست، که توجه فزاینده ای در سالهای اخیر به آن به عنوان یک بازار رشد داخلی شده است. توریسم ورزشی، پدیده جدیدی در صنعت توریسم قلمداد می شود که از پیوند بین ورزش و توریسم شکل می گیرد که اثرات عظیم و شگرفی بر توسعه دارد. توریسم ورزشی در رابطه با متغیرهایی چون توسعه پایدار، توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، صلح، مشارکت، محیط زیست، برنامه ریزی شهری اثرات ژرفی را به جای می گذارد.

کلمات کلیدی: ورزش، توریسم ورزشی، توسعه پایدار، ایران

.1 مقدمه
توریسم ورزشی صنعتی نسبتا جدید و یکی از سریعترین بخش های رشد در صنعت توریسم است که بر روی برنامه ریزی مقصد در کشورهای در حال توسعه تمرکز دارد و به عنوان یک عامل در بازسازی اقتصادی و اجتماعی جوامع شهری و روستایی شناسایی شده است. به نظر می رسد توریسم ورزشی به عنوان محملی برای بهبود کیفیت زندگی ساکنین با جذب توریست ها و مشارکت در بهبود اقتصاد جوامع محلی باشد. توریسم ورزشی به مسافرت بر پایه فراغت که اشخاص به طور موقت از محل زندگیشان خارج و برای بازی، تماشای فعالیت های ورزشی یا دیدن جذابیت های همراه این فعالیت ها تعریف می شود. امروزه ورزش و توریسم به فعالیت های اقتصادی مهمی در دنیای پیشرفته و در حال توسعه تبدیل و توجه فزاینده ای در سال های اخیر به آن به عنوان بازار رشد داخلی شده است . - Swart and Bob , 2007 - بر اساس پیش بینی سازمان جهانی گردشگری تا سال 2010 بیش از 43 درصد از مشاغل جهان - WTO - مربوط به صنعت گردشگری می باشد - قیامی راد و همکاران، - 1387؛

که به طور مثال می توان به سال 1997 تا 2005 اشاره کرد که صنعت گردشگری ورزشی در نتیجه فعالیت های اقتصادی مسابقات پیشرفته حدود %1,3 رشد ناخالص داخلی را در سال افزایش و %1,9 بیکاری در سال کاهش یافت . - Kasimati and Dawson 2009 - بنابراین ورزش به عنوان یک بخش اقتصادی، چه از بعد عملی و چه بصری، در تولید و مصرف کالاها و خدمات ورزشی و توسعه اقتصادی جوامع مختلف نقش اساسی دارد و هم اکنون یکی از مؤثرترین عوامل اثرگذار در رشد اقتصاد ملی و یکی از درآمدزاترین صنایع در قرن 21 به شمار می رود - Brown and Nagel, . - 2002 پژوهش ها نشان داده اند، توریسم ورزشی یکی از بخشهایی است که در تمام دنیا در صنعت گردشگری بیشترین رشد را دارد، به طوری که به عنوان یک تجارت جهانی چند بیلیون دلاری و سریعترین بخش در رشد و توسعه صنعت توریسم و مسافرت جهانی ارزشی بالغ بر 4,5 ترلیون دلار دارد . - Tassiopoulosa and Haydamb, 2007 -

توسعه صنعت گردشگری، به ویژه در کشورهای کمتر توسعه یافته، عامل موثری در مقابله با فقر است و موجب افزایش درآمد قشرهای مختلف، کاهش بیکاری و رونق اقتصادی و در نتیجه بهبود کیفیت زندگی مردم و افزایش رفاه اجتماعی می شود. دو نوع توریسم وابسته به ورزش وجود دارد: اولی ورزش را به منظور توسعه فواید توریستی آنها استفاده می کنند و دومی که خود به خود در نتیجه فعالیت ورزشی پدیدار می شود. بنابراین مناطق مختلف باید هر دو منابع وابسته به ورزش و خدمات همراه با توریسم را داشته باشند، تا بتوانند به نحو بهینه ای از فواید آن سود ببرند. از آنجایی که دلایل مختلفی برای شرکت در فعالیت ورزشی شامل: تفریح یا اهداف رقابتی، سفر برای مشاهده ورزش در سطح مقدماتی یا پیشرفته و سفر برای دیدن جذابیت های ورزش در یک رویداد ورزشی وجود دارد، لذا منابع طبیعی، تسهیلات و امکانات ورزشی و توریستی در جذب گردشگران به یک کشور، شهر یا منطقه رویداد ورزشی مهم است . - Margaret and Daniels, 2007 -

.2 روش تحقیق

روش تحقیق در این مقاله توصیفی- تحلیلی می باشد. اطلاعات مورد نیاز از طریق مطالعات کتابخانه ای و بررسی اسناد و مدارک علمی جمع آوری شده است. در نهایت با توجه به مطالعات صورت گرفته، راهکارهایی جهت توسعه توریسم ورزشی در کشور ارائه گردیده است.

.3 اهمیت ورزش در عصر جهانی شدن

ورزش در جهان امروزی از مقوله یک نوع فعالیت دسته جمعی و تفریحی و سرگرمی فراتر رفته و مفهوم و حوزه وسیع و پیچیده ای به خود گرفته است. نگاه به ورزش نگاهی علمی شده و ورزش به یکی از اثر گذار ترین پدیده ها در اوضاع اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جوامع تبدیل شده است. امروزه دولتها ورزش را بعدی از توسعه یک جامعه به شمار می آورند. در این راستا سرمایه گذاریهای کلانی را در جهت بهره برداریهای اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی انجام می دهند. همگام شدن ورزش با فرآیندی به نام جهانی شدن آن را از حد محلی خارج و تبدیل به یک پدیده جهانی کرده است که نمود آن را می توان در مسابقات بزرگ جهانی و المپیک دید.

ورزش به عنوان پدیده ی جهانی در سراسر دنیا گسترش یافته است. ورزش و مسابقات آن، نماد بارز جهانی شدن در عصر امروزی است که بر اساس آن فرهنگ ها و ادیان مختلف با ارزش های متفاوت و گاه متضاد در کنار هم، به رقابتی صلح آمیز دست می زنند. این پدیده فرآیندی است که فرد، جامعه، نظام بین المللی و نوع انسان ها را در برمی گیرد، و از این جهت هر فرهنگ همراه با اخلاقیات و ارزش های خاص خود اعم از شهرها و یا محلات مکان ویژه ای می یابد. بنابراین ورزش از سویی جهانی شدن و از سوی دیگر به محلی شدن کمک می کند. امروزه ورزش در عصر ارتباطات و عصر جهانی شدن از یک موضوع صرف ورزش خارج شده است و در طول سالهای بسیار اثرات ماندگاری در همه عرصه های مختلف اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و تجاری شهرها و نواحی پیرامون گذاشته است - مشیری و همکاران، . - 1390

ورزش امروزه یک واقعه نیست، ماکت کوچکی از مدیریت، درایت، اقتصاد، فرهنگ و سیاست است که در عصر جهانی شدن، همه روزه توسط رسانه ها در معرض قضاوت قرار می گیرد. ورزش فقط تعدادی ورزشکار و مسئول نیست، بلکه ذهن بسیاری را در عرصه های برنامه ریزی، رسانه ای، تجارت، صاحبان بنگاه های اقتصادی و از همه مهمتر گردشگران ورزش و غیر ورزشی را به خود معطوف کرده است. امروزه حکومت های ملی و مجامع بین المللی با تشکیل وزارت خانه و سازمان های مربوطه در سطوح ملی و نهادها و انجمن ها در سطح بین المللی توجه ویژه ای را معطوف ورزش نموده و از نقش و جایگاه آن در راستای توسعه به خوبی استفاده می نمایند. به هر حال اهمیت ورزش در دنیای کنونی بر کسی پوشیده نیست. رابطه این متغیر با مقولاتی چون توسعه پایدار، توسعه اقتصادی، توسعه اجتماعی، صلح، مشارکت، محیط زیست و... اثرات ژرفی را بر وضعیت جوامع از نقط هنظر اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بر جای نهاده است - محرم زاده، . - 1387

.4 ماهیت و مفهوم توریسم ورزشی

توریسم ورزشی، پدیده جدیدی در صنعت توریسم قلمداد می شود. به طوریکه سازمان گردشگری جهانی وابسته به سازمان ملل متحد - UNWTO - ، رابطه بسیار نزدیکی میان گردشگری، ورزش و رویدادهای ورزشی در سطح محلی، شهری و منطقه ای و بین المللی یافته است. ورزش روش بسیار خوبی برای جمع کردن اقوام و ملل مختلف به گرد هم برای اشتراک شادیها و هیجانات آنهاست. هر چند که سفر برای دیدن ورزش نظیر تماشای مسابقات ورزشی در یونان باستان در گذشته دور - حدود 900 سال قبل از میلاد - وجود داشته ولی توریسم ورزشی پدیده ای نو به حساب می آید. امروزه توریسم ورزشی مورد استقبال گسترده ای قرار گرفته است.

برخی دلایل افزایش جذابیت های توریستی عبارتند از: بالا رفتن محبوبیت ملی و بین المللی وقایع ورزشی - نظیر بازیهای المپیک، جام جهانی و سایر ورزش ها در سطوح مختلف جهانی، ملی، منطقه ای - ، رشد ارزش سلامتی که می تواند از طریق مشارکت فعال در بسیاری از ورزش ها بدست آید، درک حکومت ها و رهبران سیاسی از ارزش ورزش با توجه به منفعت اقتصادی آن هم بعد ملی و هم در بعد بین المللی، ورزش علاوه بر تأمین تحرک افراد موجب کارآمدتر شدن ارتباطات از طریق بهبود بوجود آمده در تکنولوژی و زیرساخت های جهانی شده است . - Dubais and Roussel, 2006 - پیوند بین ورزش و توریسم پیوندی ناگشودنی به حساب می آید و همانگونه که جهانی شدن در حال پیشرفت است. امکانات جدیدی نیز در اختیار غنی کردن تجارب گردشگران بوسیله ورزش و توریسم فراهم شده است.

معهذا مفهوم توریسم ورزشی مفهومی پیچیده است و بیشتر این پیچیدگی ناشی از دشواری در تعریف این مفهوم است. توریسم ورزشی شامل تمامی مسافرتهای مرتبط با فعالیتهای ورزشی که با دلایل تجاری و غیرتجاری، به صورت اتفاقی یا سازمان یافته و از خانه یا محل کار صورت می گیرد، می شود. نکته قابل توجه اینکه بایستی بین توریسم ورزشی و ورزش توریستی تمایز قابل شد. در توریسم ورزشی هدف اولیه مسافرت ورزشی است در حالی که در ورزش توریستی انگیزه اولیه توریسم و انگیزه ثانویه ورزش است . - Dubais and Roussel, 2006 - از توریسم ورزشی نیز دسته بندی های مختلفی به عمل آمده است. دیکنوپ در سال 1990 توریسم ورزشی را شامل سه دسته می داند:    رفتن به تعطیلاتصرفاً ورزشی، نظیر مسافرت به خاطر اسکی.

    بهره بردن از امکانات ورزش موجود در مقصد، اگر چه هدف اولیه سفر ورزشی نمی باشد.

    تعطیلات ورزشی خصوصی که در آن توریستها به فعالیت های ورزشی غیر سازمان یافته نظیر والیبال ساحلی در کنار دریا می پردازند.

هال در سال 1992 نیز دو نوع رفتار مرتبط با توریسم ورزشی را از هم تمیز می دهد:

    سفر از خانه به قصد دیدن مسابقات ورزشی - بازدید از رویدادهای ورزشی -

    سفر از خانه به قصد مشارکت در ورزش. به هر حال او توریسم ورزشی را نوعی رفتار غیر تجاری یا گذران اوقات فراغت می داند.

5.    نقش صنعت گردشگری در گسترش ورزش

نظر به آن که، هدف اصلی و ذاتی ورزش افزایش سلامتی از طریق پرداختن به آن است، از این رو، گسترش ورزش را می توان به افزایش میزان مشارکت در ورزش در سطوح مختلف، از ورزش آموزشی و مدارس گرفته تا ورزش همگانی، قهرمانی و حرفه ای تعبیر کرد. از دیدگاه گردشگری، توسعه ورزش می تواند از یک مشارکت فعال در ورزش در زمان تعطیلات یا غیر تعطیلات تا تجربه ورزشی غیر فعال در حین گردشگری یا در محل مبداء اتفاق افتد. توسعه ورزش در مبدأ به کمیت و کیفیت تأسیسات، برنامه ها و حتی آموزش هایی که در اصل برای گردشگران فراهم شده است، بستگی دارد. تجارب گردشگری که سبب توسعه ورزش می شوند، ممکن است طی بازدید از یک جاذبه طبیعی، همانند مناظر زمینی، دریایی و هوایی، یا فرهنگی و مصنوعی اتفاق افتد. همچنین، گسترش دادن ورزش می تواند به دو حالت سازماندهی شده یا ناشی از فعالیت های مستقل گردشگری باشد. تأثیرگذاری گردشگری، منابع و جاذبه های آن به عنوان ابزار تسریع کننده توسعه ورزش بر هفت قسم است:

.1 افزایش فعالیت های ورزشی از طریق جاذبه های گردشگری

.2 گسترش ورزش در نتیجه بازدید از جاذبه های گردشگری

.3 گسترش ورزش ناشی از بازدید منابع و جاذبه های طبیعی

.4 گسترش ورزش از طریق برنامه ریزی و آموزش گردشگران

.5 گسترش ورزش از طریق برگزاری رویدادهای ورزشی

.6 گسترش ورزش از طریق حضور ورزشکاران و مربیان نخبه

.7 گسترش ورزش از طریق زیرساخت های گردشگری در مبدأ - شکل های 1 تا . - 4