بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر تعیین رابطه بین انعطاف پذیری شناختی با طرحواره ناسازگار اولیه در دانشجویان دختر دانشگاه آزاد واحد قائمشهر بوده. روش پژوهش حاضر توصیفی از نوع همبستگی بوده است..جامعه آماری این پژوهش را کلیه دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی قائمشهر در سال 1396 -97 که تعداد کل آنها برابر1200 نفر بودند، تشکیل می دادند.تعداد291 نفر، که از طریق روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند.
شرکت کنندگان پرسشنامه طرحواره ناسازگاری اولیه یانگ - 1990 - پرسشنامه انعطاف پذیری شناختی - CFI - - دنیس و واندروال، - 2010را تکمیل کردند که نتایج این تحقیق حاکی از آن است که متغیرهای محرومیت هیجانی، بی اعتمادی، بیگانگی و خویشتن داری پیش بینی کننده ی معناداری برای انعطاف پذیری شناختی و پذیرش بی قیدوشرط محسوب می شود و بقیه متغیرها علیرغم داشتن رابطه همبستگی توان پیش بینی انعطاف پذیری شناختی را ندارند.
مقدمه
طبق دیدگاه بک1، ذهنیت افراد از طرحواره هایی2 تشکیل شده اند که دربرگیرنده خاطرات، شیوه های حل مسئله، تصاویر ذهنی و شفاهی بوده و سیستم منسجمی از مؤلفه های شناختی، عاطفی، هیجانی و رفتاری را شامل می شوند - بک، . - 2013 طرحواره ها از ابتدای زندگی شکل گرفته و در تمام طول زندگی، فرد ر ا تحت تأثیر قرار می دهند - یانگ و همکاران، . - 2001 اما طرحواره های اولیه باورهایی هستند که افراد درباره خود، دیگران و محیط دارند، و ب ه طور معمول از ارضا نشدن نیازهای اولیه به خصوص نیازهای عاطفی در دوران کودکی سرچشمه می گیرن د - زانگ و هه3، . - 2010 در واقع طرحواره های ناسازگار اولیه در طول زندگی ثابت و پا برجا هستند و اساس ساخت های شناختی فرد را تشکیل می دهند.
این طرحواره ها به شخص کمک می کنند تا تجارب خود را راجع به جهان پیرامون سازمان دهند و اطلاعات دریافتی را پردازش کنند - تیم4، . - 2010 از آنجا که طرحواره ها همانند چهارچوبی برای پردازش اطلاعات به کار می روند و تعیین کننده واکنش های عاطفی افراد نسبت به موقعیت های زندگی و روابط بین فردی می باشند، گفته شده که با کیفیت زندگی رابطه دارند - پاپالیا، گراس و فلدمن5، . - 2008 همچنین طرحواره های افراد می تواند با انعطاف پذیری هم در ارتباط باشد. انعطاف پذیری افراد در میزان بروز آسیبها و سطح عملکرد اجتماعی آنها بسیار تعیین کننده است. به طور کلی، توانایی تغییر آمایههای شناختی به منظور سازگاری با محرکهای درحال تغییر، عنصر اصلی در تعاریف انعطاف پذیری شناختی میباشد - دنیر،. - 2005
انعطاف پذیری شناختی یک عملکرد منحصر بهفرد، صفت بارز یا توانایی شناخت کلی است که به فرد اجازه میدهد ایدههای چندگانه را بپذیرد، به طور انعطاف پذیر شناختش را تغییر دهد و هنگام تغییرات محیطی، الگوهای پاسخ عادی بدهد - رندی1، 2000؛ به نقل از عطادخت، جعفریان، بشرپور و نریمانی، . - 1394 از دیگر متغییر های پژوهش، پذیرش بی قیدوشرط می باشد. - شفیع آبادی و نیک نام، . - 1394 با توجه به مطالب فوق پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه بین انعطاف پذیری شناختی، با طرحواره ناسازگار اولیه در دانشجویان طراحی شده است.
بیان مساله
الگوی طرحواره محور، طرحواره را به عنوان موضوعی گسترده و فراگیر که شامل هیجان، حافظه و شناخت راجع به خود شخص یا ارتباط با دیگران است که در دوره کودکی یا نوجوانی رشد و پرورش می یابد و چگونگی تفکر انسان از محرک ها را هدایت کرده و در طول زندگی پیچیده و تا حد زیادی ناکارامد می شود تعریف می کند - سوکلی2 و همکاران، . - 2012 به عقیده مارتین و یانگ - 2010 - 3 طرحواره ها پدیده های روانی هستند که از طریق ایجاد راهبردهای مقابله ای رفتار بیرونی فرد را تحت تاثیر قرار می دهند. یانگ مجموعه ای از طرحواره ها را شناسایی نمود که به آنها طرحواره ناسازگار اولیه می گویند؛ که اصلیترین مفهوم در رویکرد طرحواره محور است.
طرحواره های ناسازگاراولیه به موضوعات بی نهایت ثابت و مداومی برمی گردد که در طی دوران کودکی رشد یافته اند، در طول زندگی فرد ثابت هستند و به عنوان الگوهایی برای پردازش تجربیات بعدی به کارگرفته می شوند، و این طرحواره ها مرتبط با خویشتن و دنیای فرد بوده و براساس تجارب گذشته او و نیازهای برآورده نشده دوران کودکی به وجود آمده اند - رافائل، یانگ و برتیسشن5، . - 2011 از متغییرهای پژوهش که می تواند با طرحواره ناسازگار اولیه رابطه داشته باشد، انعطاف پذیری شناختی است.
انعطاف پذیری شناختی به توانایی انسان برای سازگار کردن راهکارهای فرایند شناختی اطلاق میشود که به منظور مواجهه با شرایط جدید و غیرمنتظره در محیط بکار میرود - کاناس6 وهمکاران، . - 2008 انعطاف پذیری فرد را قادر میسازد که در برابر فشارها، چالشها، و سایر مسایل عاطفی و اجتماعی برخورد مناسب و کارآمد داشته باشد. انعطاف پذیری فرایندی است که طی آن توانایی فرد در برابر چالشهای عاطفی، اجتماعی و جسمی افزایش مییابد.
جبران آسیبها به فرد قدرت بیشتری برای رویارویی با ناملایمات زندگی را میدهد - دنیس7 وهمکاران، . - 2010 راجرز8 معتقد بود مردم در صورتی کارایی بیشتری خواهند داشت که در شرایط پذیرش مثبت بدون قید و شرط رشد کرده باشند که در نظر والدین و دیگران حتی وقتی احساسات، نگرشها و رفتارشان ایده آل نیست ارزشمند هستند. اگر والدین فقط به صورت مشروط پذیرش مثبت نشان دهند یعنی فقط به شرطی که کودک رفتار و افکار و احساسات صحیح ارائه دهد، در آن صورت خودپندارهی کودک خدشه دار میشود - سیاسی، . - 1392 در همین راستا دهقانی، ایزدی خواه، محمدتقی ورضایی - - 1393 به بررسی نقش واسطه ای راهبرد های مقابله با استرس هیجان مدار و مسأله مدار در رابطه ی بین طرح واره های ناسازگار اولیه در حوزه ی طرد و بریدگی و کیفیت زندگی روانی بود.
نتایج به دست آمده نشان داد که طرح واره های ناسازگار اولیه هم یک اثر مستقیم و هم یک اثر غیر مستقیم بر کیفیت زندگی1 روانی دارند. اثر غیر مستقیم طرح واره های ناسازگار بر کیفیت زندگی روانی از طریق راهبرد های مقابله با استرس است که در رابطه ی بین طرح واره های ناسازگار اولیه و کیفیت زندگی روانی به عنوان عامل واسطه ای عمل می کند. با عنایت به آنچه بیان شد و با نظر به اینکه، تحقیق منسجمی در مورد رابطه بین انعطاف پذیری شناختی با طرحواره ناسازگار اولیه در دانشجویان پرداخته باشد، صورت نگرفته است. بنابراین سوال از پژوهش حاضر این است، آیا بین انعطاف پذیری شناختی با طرحواره ناسازگار اولیه در دانشجویان رابطه وجود دارد؟
اهمیت وضرورت تحقیق
فشارهای روانی همه و همه بر دوش انسان سنگینی کرده و باعث از هم گسستگی و فروپاشی شخصیت انسان که در واقعیت واحد اصلی تمامیت وجود اوست میگردد و در نهایت فرد به انواع اختلالات روانی اعم از اضطراب، افسردگی، شکایات جسمانی و ... مبتلا می گردد. از طرفی سلامتی به عنوان یک ارزش فردی و اجتماعی بر طبق اساسنامه سازمان جهانی بهداشت و از دیدگاه همه مکاتب یکی از مهمترین و اساسیترین حقوق و نیازهای حیات بشری تلقی شده و دست یافتن به بالاترین سطح آن از اهداف اجتماعی و ملی محسوب میشود.
دانشجویان به عنوان قشری از جامعه که مدیریت آینده کشور و همچنین بانی اصلی تولید علم به شمار می آیند به واسطه درگیر بودن با وقایع متعدد خانوادگی، تحصیلی، شغلی و ... در معرض مواجه با استرس های متعدد روانی، اجتماعی و فرهنگی روبرو هستند. لذا لازم است تا عوامل موثر بر سلامت آنان مورد بررسی قرار گرفته و در اولویت پژوهشی قرار بگیرند. با توجه به آنچه تاکنون در این پژوهش بیان شد؛ میتوان چنین استنباط کرد که طرحواره ناسازگار اولیه در دانشجویان یکی از مولفههای روانشناختی مهم در ایجاد مشکلات عمده در برقراری ارتباط و تعامل با دیگران است که میتواند اثر مهمی در ایفای نقش-های متفاوت دانشجویان در حوزهها و موقعیتهای مختلف زندگی تحصیلی، خانوادگی و در مجموع روزمرهشان ایفا کند.
طرحواره های ناسازگار اولیه، الگوهای هیجانی و شناختی خود آسیب رسان در فرد هستند که در ابتدای رشد و تحول به علت ارضا نشدن نیازهای هیجانی، در ذهن شکل گرفته و در مسیر زندگی تکرار می شوند - یانگ، . - 2003 این طرحواره ها در عمیق ترین سطح شناخت، معمولا بیرون از سطح آگاهی عمل می کنند و فرد را به لحاظ روان شناختی نسبت به ایجاد آشفتگی هایی چون افسردگی، اضطراب، ارتباطات ناکارآمد، اعتیاد، اختلالات رفتاری و رفتارهای ضد اجتماعی و اختلالات روان تنی آسیب پذیر می سازند - یانگ، . - 2012
یانگ - - 2012 معتقد است که طرحواره ها در موقعیت فعال می گردند . دانشجو هم در مقابل محرک ها و استرس ها ی متعددی چون شغل، ازدواج، مسایل سیاسی اجتماعی، امتحانات، موقعیت تحصیلی و غیره قرار می گیرد. این عوامل می توانند طرحواره ها را فعال گردانند، پاسخ های ناسازگار گردد و دیدگاه او را نسبت به خود، دیگران و محیط تحریف کنند. در نتیجه موقعیت کنونی دانشجو وآینده به عنوان عوامل کلیدی پیشرفت اجتماع ایجاب می کند، بهداشت روانی آن ها و بخصوص افرادی که دردمند هستند، مورد توجه قرار گیرد.
