بخشی از مقاله
چکیده : با توسعه شبکه جهانی اینترنت، شاهد تحولات گستردهای در جنبههای مختلف زندگی اجتماعی انسان هستیم ؛ که این تحول می تواند منشا بسیار بزرگی برای تغییر به سمت توسعه باشد و به نوعی از آن بهینه ترین استفاده راببریم ولی متاسفانه هر پیشرفتی در کنار مزایای آن معایب و معضلاتی را نیز با خود به همراه دارد ، آموزش های الکترونیکی ویادگیری الکترونیکی نیز علاوه بر مزایای بی شماری که با خود به همراه دارد ، دارای معایب و معضلات عام و خاصی برای کاربران وسایر افراد می باشد .لذا در .تحقیق حاضر در ابتدا به بررسی وواکاوی آموزش الکترونیکی و مزایای آن پرداخته و در ادامه تحقیق سعی به بررسی چالشهای یادگیرندگان ومحیط های یادگیری الکترونیکی می شود و در پایان به ارائه راهکارها و پیشنهاداتی جهت رفع این چالش پرداخته ایم.
مقدمه :
دسترسی و تسلط بر تکنولوژی ارتباطات و اطلاعات و بهره گیری از آن در امر استراتژیک و مهم آموزش و تربیت نیروی انسانی، خود یکی از مؤلفه های مهم قدرت در عصر حاضر محسوب میشود که نباید از آن چشم پوشید. پیشرفت روزافزون تکنولوژی وخصوصا تکنولوژی اطلاعات باعث تغییرات بسیاری در زمینه آموزش الکترونیکی شده است عواملی چون کاهش هزینه آموزش، سهولت حضور در کلاسهای مجازی، تنوع دروس، زمان انتخاب آن، کاهش هزینه رفتوآمد و انعطافپذیری زیاد آموزش الکترونیکی در گسترش این پدیده بیتأثیر نبوده است.
آموزش الکترونیکی در ایران صنعتی نوپا در تکنولوژی آموزشی وآموزش از راه دور است، اما مراکز و مؤسسات آموزشی به ویژه دانشگاهها در تلاشاند تا هرچه سریعتر الگویی مناسب با ساختار آموزشی و فرهنگی کشور در زمینه آموزش الکترونیکی ارائه کنند. علاوه بر مزیتهایی که آموزش الکترونیکی ماهیتا از آن برخوردار است، یکی از مهمترین دلایل ضرورت سازماندهی مراکز و مؤسسات آموزش الکترونیکی در ایران، تقاضای روزافزون آموزش به ویژه آموزش عالی در کشور است که با توجه به محدودیت منابع و ظرفیت آموزشی در نظام آموزشی فعلی به یک موضوع خاص اجتماعی تبدیل شده است.
کارآمد ساختن آموزش الکترونیکی میتواند بخشی از این مشکلات را مرتفع سازد، لذا با توجه به اهداف تعریف شده برای آموزش وتحصیلات دانشگاهی در ایران، اهمیت پرداختن به ساختار مراکز و مؤسسات آموزش الکترونیکی به ویژه دانشگاههای مجازی در ایران به وضوح روشن میشود. شکی نیست که سیستم آموزشی سنتی در عصر حاضر نمیتوانست نیازهای جامعه اطلاعاتی امروز را پاسخ گوید، پس لازم بود این نظام مستهلک در درون پیکربندی خود دچار دگردیسی شود و فرآیند انطباقپذیری در راستای نیازهای جوامع امروز را شاهد باشد.
اما براستی ضرورت پرداختن به این موضوع چیست؟ شکی نیست که در راه رفتن به سمت جامعه اطلاعاتی به ناچار بسیاری از زوایای پنهان و آشکار صورتبندی جوامعه دستخوش تغییرات ساختاری خواهند شد، مقوله آموزش نیز از این تغییر در امان نیست، اما این فقط یک روی سکه است. باید این نکته را نیز به خاطر داشت که جوامع به مروز زمان و به دنبال همین تحولات نیاز روزافزونی به آموزش و مهارت و همینطور نیروی متخصص خواهند داشت. - فتحیان ،. - 1386
اطلاعات ابزار قدرتمندی در دست صاحبان قدرت است که از طریق آن هژمونی خود را به طور خزنده در لایه های مختلف فرهنگی- اجتماعی جوامعه می گسترانند. نیروی انسانی متخصص و کارآمد و همینطور مجهز به اطلاعات روز، سرمایه اصلی و قابل برنامه ریزی هر دولتی محسوب میشود. اما این قضیه لایههای فرعی دیگری هم دارد،با گسترش جوامع نیاز مردم به آموزش افزون میشود، نسلی تازه پا به عرصه میگذارد که نیاز به تربیت، تخصص و آموزش دارد، اما از طرفی تواناییهای دولتها برای تحت پوشش قرار دادن کل این پتانسیل کافی نخواهد بود.
دسترسی و تسلط بر تکنولوژی ارتباطات و اطلاعات و بهرهگیری از آن در امر استراتژیک و مهم آموزش و تربیت نیروی انسانی، خود یکی از مؤلفههای مهم قدرت در عصر حاضر محسوب میشود که نباید از آن چشم پوشید. از سوی دیگر، گسترش بیوقفه و کم هزینه سیستم آموزشی الکترونیکی در سراسر دنیا ، ضرورت استفاده از این روش آموزشی را اثبات میکند. به طور کلی با توجه به بیان مزایای بیش از حدی که برای آموزش ویادگیری الکترونیکی بیان کردیم ، این امر معضلات و چالش هایی را نیز به همراه دارد ، که باعث ترس واسترس کاربران می شود ، لذا در این تحقیق سعی شده است که به بررسی چالش های موجود در این مسیر و در محیط یادگیری و آموزش الکترونیکی بپردازیم.
نگاهی کوتاه به یادگیری الکترونیکی وتعاریف آن: ظرفیت فن آوری اطلاعات و ارتباطات در حمایت از یادگیری چند رسانه ای باعث روی آوردن مؤسسات آموزشی به یادگیری الکترونیکی شده است. این نوع آموزش با اینکه هنوز زمان کودکی خود را می گذراند بر آموزش سراسر دنیا تأثیر جهانشمول و مؤثری گذارده است اما در بحث امکان این پدیده دیری نخواهد پایید تا این تأثیر بر ابعاد مختلف آموزش حرفه ای بین المللی تاثیر موثر خود را به عنوان یک انقلاب آموزشی به نمایش بگذارد. - بدرقه، 1385، ص . - 142
اینترنت در عرصه های آموزشی نیز چالش های جدیدی را ایجاد کرده است. استفاده از بستر و زیرساخت مناسب اینترنت برای آموزش ، در سالیان اخیر بشدت مورد استقبال قرار گرفته است. آموزش الکترونیکی، آموزش مبتنی بر کامپیوتر - CBT - ، آموزش مبتنی بر اینترنت - IBT - و آموزش مبتنی بر وب - WBT - نمونه اسامی انتخاب شده برای روش های جدید آموزشی می باشند. آموزش - یاد دادن و یاد گیری - در سالیان آینده با انقلابی بزرگ روبرو خواهد شد.
امکانات سخت افزاری و نرم افراری موجود، بشریت را بسمت یک انقلاب بزرگ آموزشی سوق می دهد. آموزش های Online از سال 1990 مطرح و همزمان با رشد تجهیزات و امکانات مربوطه در دهه گذشته ، گام های مؤثری را در این زمینه برداشته شده و اینک در نفطه عطفی قرار گرفته است. آشنایی با سیستم های آموزشی جدید برای همه دست اندرکاران امر آموزش ، از اهم وظایف است. اگر دانایی را عین توانائی بدانیم ، جوامعی از بشریت به توانایی و خود باوری خواهند رسید که زیر ساخت مناسبی را برای سیستم های آموزشی خود انتخاب و بر همین اساس حرکات هدفمند و سیستماتیک آموزشی را با تأکید بر عناصر متفاوت موجود در یک سیستم آموزشی، آغاز نمایند.
آموزش های الکترونیکی فرصت مناسبی را برای تمام دست اندرکاران سیستم های آموزشی بوجود آورده است تا هر چه سریعتر بتوانند آموزش های فراگیر و مبتنی بر آخرین فناوری های موجود را در سازمانها و مؤسسات خود آغاز نمایند. از یادگیری الکترونیکی تعاریف متعدد و متفاوتی وجود دارد . با این وجود ارائه تعریفی که جامع و مورد قبول همگان باشد دشوار است. سام نایدو - - 2006 یادگیری الکترونیکی را استفاده از فن آوری اطلاعات و ارتباطات در تدریس و یادگیری می داند. به عقیده کراس که خیلی ها وی را به عنوان مخترع واژه یادگیری الکترونیکی می دانند، یادگیری الکترونیکی دارای شش نشانه زیر است:
1. یادگیری الکترونیکی توسط اینترنت صورت می گیرد.
2. یادگیری الکترونیکی مبتنی بر یادگیری به وسیله تلاش و کوشش توسط خود فراگیر با بهره گیری از فن آوریهای جدید است.
3. یادگیری الکترونیکی قابلیت انجام فرایند های اداری و مدیریتی از قبیل ثبت نام، پرداخت شهریه، نظارت بر روند اجرای فعالیت های دانشجو، تدریس و نظارت و اجرای ارزشیابی را از راه دور فراهم می سازد.
4. یادگیری الکترونیکی فراگیر محور است و به ویژگیهای فردی فراگیران توجه می شود.
5. یادگیری الکترونیکی با جدید ترین اطلاعات همراه است.
6. یادگیری الکترونیکی می تواند مجموعه ای از روشهای آموزشی را در بر داشته باشد - نظیر کلاسهای مجازی ، همکاری دیجیتالی ، شبیه سازی و ... - . از نظر گریسون و آندرسون - 1384 - ، یادگیری الکترونیکی به آن نوع یادگیری اطلاق می گردد که در محیط شبکه و اینترنت و در ساختی رسمی به وقوع می پیوندد و مجموعه ای از تکنولوژیهای چند رسانه ای در ایجاد آن به کار می روند.
نگاهی اجمالی بر دامنه آموزش الکترونیک
آموزش الکترونیک دامنه گسترده ای دارد و بسته به نوع استفاده و امکانات به چند دسته تقسیم می شود.
.1آموزش بر پایه وب
در این روش آموزش از طریق اینترنت خواهد بود. در اکثر موارد آزمون ها و ارائه مدرک هم از طریق الکترونکی و وب است. کلاس های درس ، یادداشت های درس، جزوه ها، اتاق بحث، پست الکترونیکی و غیره جزء ویژگی های این روش هستند و همگی برروی وب ذخیره می شوند. البته به علت انعطاف پذیری فوق العاده آموزش الکترونیک می توانید نحوه آموزش را به طریق دلخواه، مناسب با فعالیت خودتان، شرایط موجود و امکانات طراحی و پیاده سازی کنید؛ از این رو بعضی از ویژگی های گفته شده می توانند در سیستم شما وجود نداشته باشند یا ویژگی های دیگری جایگزین آن ها باشند.
2. آموزش مبتنی بر کامپیوتر
در این روش احتیاجی به اتصال به اینترنت و حتی به شبکه نیز نیست. مگر در موارد خاص. در این روش اطلاعات بروی یک واسط الکترونیکی ذخیره می شود و کاربر با استفاده از یک کامپیوتر یا ابزار خواننده آن واسط الکترونیکی می تواند از آن استفاده کند. یک مثال متعارف آن استفاده ازCD آموزشی است که در کشور خودمان بسیار از آن استفاده می شود.
.3 آموزش از طریق وسایل و ابزار دیجیتال همراه
آموزشی است که از طریق و سایل و ابزارهای دیجیتالی همراه از جمله PDA و Tablet PC و ... ارائه می شود.
.4 آموزش از طریق تلفن همراه
آموزشی است که کاملا جدید است و تقریبا می تواند در گروه بالا قرار گیرد اما به علت افزایش تعداد افراد دارنده تلفن همراه و تمرکز بروی این روش که به mlearning شهرت یافته دسته ای جدا برای آن در نظر گرفته می شود. به خوبی می توان این روش را پیاده سازی کرد. ولی لازمه آن ایجاد زیر ساخت های مخابراتی است. خیلی از مردم مخصوصا در جوامع شهری وقت زیادی از خود را در انتظار وسایل نقلیه، ترافیک و غیره از دست می دهند. تا همین چند سال پیش افراد برای استفاده از این وقت، کتاب هایی همراه خود جابه جا می کردند که مشکلات خودش را داشت مثلا در را ه های ناهموار آسیب زیادی به چشم وارد می شد و ... . با ارائه ذخیره ساز های دیجیتالی صدا، مطالعه به سمت آموزش از طریق صدا حرکت کرد؛ ولی همچنان آموزش از طریق چشم بالاترین کارایی را دارد. بنابراین استفاده از ابزارهای دیجیتالی تصویری بهتر از همه است زیرا:
4.1 . می توان به جای نوشته از تصاویر ثابت و متحرک و یا فیلم استفاده کرد.
4.2 . می توان اندازه نوشته ها را بسته به موقعیت و کاملا دلخواه بزرگ و کوچک کرد.
4.3 . می توان از خوانندگان متن یا صدای ضبط شده همراه متن و حتی موسیقی در کنار آموزش استفاده کرد.
4.4 . در صورت خستگی از مطالعه می توان از وسایل تفریحی داخل این وسایل استفاده کرد.
دسته بندی نوع یادگیری تقسیم بندی نوع یادگیری
1. یادگیری شخصی
2. یادگیری جمعی
3. کلاس های مجازی یادگیری شخصی
در این دسته فرد رشته مورد علاقه خود را انتخاب می کند و در محیط اطراف خود مخصوصا اینترنت به دنبال اطلاعات مرتبط با آن می گردد و در آن زمینه تحقیق می کند سپس سوالات خود را از اساتید آن رشته به صورت offline می پرسد.
یادگیری جمعی
در این دسته شرایطی برای افراد مهیا می شود تا با یک دیگر و اساتید خود ارتباط بر قرار کنند. از جمله این ابزار Forum و chat غیره است. در این روش معمولا زمان شروع و خاتمه دوره آموزشی امتحانات برای همه آن گروه یکسان است .
کلاس های مجازی
در این دسته شرایط کاملا مانند کلاس درس است و حتی در بعضی از موارد در کلاس های فیزیکی برگزار می شود. در این جا از ویدئو کنفرانس و به جای تخته سیاه از یک ویدئو پروژکتور استفاده می شود. گاهی از اوقات برای هر فرد یک کامپیوتر در نظر گرفته می شود و ارتباط ویدئویی از طریق صفحه نمایشگر و دوربین یا وب کم خواهد بود و هر کسی می تواند از طریق کامپیوتر با استاد ارتباط برقرار کند.
این روش مخصوصا برای برگزاری کلاس هایی که استاد مربوط به آن درس به تعداد کافی موجود نیست و امکان جابه جایی اساتید هم وجود ندارد مفید می باشد به ویژه برا ی دانشگاه ها. شاخه ای از این دسته در پزشکی از راه دور نیز استفاده می شود - باقری ،. - 1392 استانداردهای آموزش ویادگیری الکترونیکی در بسیاری از موارد، یک سیستم آموزش الکترونیکی با یکپارچه سازی محصولات فروشندگان مختلف ایجاد می گردد. حتی در سازمان هایی با اندازه ی متوسط نیز ممکن است از محصولات مختلفی در دپارتمان ها و بخش های مختلف استفاده می شود. با به کار گیری استانداردهای آموزش و فراگیری الکترونیکی به وسیله تولید کنندگان اجزاء سیستم های آموزش الکترونیکی، امکان یکپارچه سازی و ایجاد سیستم های کارآمد تر و مقرون به صرفه تر فراهم می گردد.
ویژگی interoperability میان این اجزاء یکی از مهمترین نگرانی ها در ایجاد سیستم ها ی یکپارچه و کارآمد می باشد. به طورکلی، اصلی ترین هدف استانداردهای Interoperability در آموزش و یادگیری الکترونیکی آن است که ساختارهای داده ای و پروتکل های تبادل و گفتگوی استانداردی را برای اشیاء آموزش ویادگیری الکترونیکی و نیز فرآیندهای عملیاتی در سراسر سیستم، فراهم آورند. با به کارگیری این استانداردها در محصولات آموزش و فراگیری الکترونیکی، کاربران قادر خواهند بود مطالب، محتویات و اجزاء سیستم را - بر اساس کیفیت و متناسب بودنشان - از عرضه کننده های مختلف و با اطمینان از سهولت یکپارچه سازی این اجزاء و پیمانه ها، تهیه نمایند - عزیزی ،. - 1392
بررسی مشکلات پیش روی اجرای مناسب آموزش الکترونیک ویادگیری الکترونیکی
- نخستین مشکل در این راه نبود بسترهای ارتباطی مناسب در کشور است، نبود قوانین و مقررات لازم، مشکل زبان انگلیسی میان کاربران، تحریم های جهانی برای دستیابی به منابع از دیگر مشکلات در این فرایند است. ازطرفی نداشتن امکانات ارتباطی خوب در شبکه، نبود سخت افزارهای لازم برای کار و عدم دستیابی به نرم افزارهای اصلی، از دیگر تنگناهای این شیوه نو می باشد. به طورکلی مشکل ما در بسترسازی مناسب و ایجاد محتوا برای شیوه های آموزش الکترونیک است. همان طور که گفته شد بخش دولتی سازوکارهای خاص خود را دارد و آموزش الکترونیک را در درون و براساس اهداف آموزشی خود تهیه می کند و بخش خصوصی نیز هرکدام در چارچوب برنامه های خود، به یک منبع خارجی - SOURCE - وصل شده اند و فعالیت می کنند.
