بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه بین انعطاف پذیری شناختی وحمایت اجتماعی با راهبردهای مقابله ای دانشجویان دانشگاه ملی ملایراست.روش:روش پژوهش توصیفی است.جامعه پژوهش را کلیه دانشجویان مشغول به تحصیل در سالتحصیلی93-94 دانشگاه ملی ملایر تشکیل می دهند که از میان تعداد 120 نفر به روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای تصادفی انتخاب شدند.ابزارهای استفاده شده شامل مقیاس انعطاف پذیری شناختی، مقیاس راهبردهای مقابله ای ،مقیاس حمایت اجتماعی می باشند.یافته ها:بین انعطاف پذیری شناختی وحمایت اجتماعی باراهبردهای مقابله ای کارآمدرابطه معنا دارمثبتی حاصل شد.نتیجه گیری:باافزایش میزان انعطاف پذیری شناختی وبرخورداری ازحمایت اجتماعی،استفاده ازراهبردهای مقابله ای کارآمدافزایش می یابد و میزان به کارگیری راهبردهای مقابله ای ناکارآمد کاهش می یابد.
کلمات کلیدی:انعطاف پذیری شناختی،حمایت اجتماعی،راهبردهای مقابلهای،دانشجویان
.1 مقدمه
در جریان رشد انسان ، سالهای حساسی وجود دارد که ، نقش خود را درتمام زندگی فرد برجای میگذارد . سالهای آغازین کودکی و دورهی نوجوانی ازاین مراحل مهم است. نوجوانی دوران گذار ازمرحلهی کودکی به بزرگسالی است ومانند همهی دورانهای گذار، با مشکلات و تعارضها و بحرانهایی همراه است.انسان موجودی اجتماعی است ؛ از این رو، تعامل وی با محی امری بدیهیخواهد بود.زیرا همواره نیازهای گوناگونش او را وا می دارد تا با کمک و همیاری دیگران ، موانع و مشکلات را ازپیش پای خود بردارد وروز به روز زندگی را به سوی کمال سوق دهد - ستوده، - 1380 با این حال ، دوره نوجوانی نیز مانند دیگر دورهها گسترده زندگی ، تنیدگیها و نگرانیهای خاص خود را دارد - فرایدنبرگ،. - 1997
ازجمله عواملی که براین دوره تاثیرداردانعطاف پذیریمی باشد.انعطاف پذیری ، یک فرایند پویاتعریف میشود که مسئول ایجادانطباق مثبت ، علیرغم وجود تجارب مخالف تروماتیک در فرد است. انعطافپذیری در مواجهه یک موقعیت مخالف تکیه میکند. ازطرفی انعطاف پذیریشناختی توانایی تغییر آمایههای شناختی به منظور سازگاری با محرکهای درحالتغییر محیطی استو، عنصر اصلی در تعاریف عملیاتی انعطاف پذیری شناختیاست.این انعطافپذیری شناختی شامل3 عامل ادراک کنترل پذیری،ادراکگزینههای مختلف وادراک توجیه رفتارمیباشد.که دنیس ووندروال - . - 2010
اشاره دارند که،انعطاف پذیری شناختی درافراد شامل میل به درکموقعیتهای سخت به عنوان موقعیتهای قابل کنترل ؛ توانایی درک چندین توجیهجایگزین برای رویدادهای زندگی و رفتار انسانها ؛ توانایی ایجاد چندین راه حل شامل جایگزین برای موقعیتهای سخت میباشد.
تحقیقات سلطانی وهمکاران - . - 1392 نشان داده که آموزش انعطاف پذیری شناختی می تواند درکاهش افسردگی وافزایش تاب آوری دانشجویان موثرباشد.وبین انعطافپذیری بابرونگرایی و وجدان بیدارهمبستگی وجود دارد.داماس ولاگلین - . - 2001درتحقیقی به این نتیجهرسیدندکه،فرزندان خانوادههای دارای انسجام وانعطاف پذیری ازقدرت حل مسالهوشایستگیاجتماعی بالایی-برخوردارند.از طرفی در دوره نوجوانی فرد با مشکلات فردی ، اجتماعی ، شغلی و خانوادگی از یک سو و تغییرات گسترده بدنی و شناختی ازسوی دیگر روبرو است که برای سازگاری با آنها نیازمند راهبردهای رفتاری و شناختی ویژه ای است و می توان از آنها به عنوان راهبردهای مقابله نام برد. - لازاروس 1991 ؛ به نقل از گنزالس و تین، ساندلر، فریدمن،. - 2001 راهبردهای مقابله مجموعه ای از تلاش
های شناختی و رفتاری فرداست که درجهت تعبیر و تفسیرواصلاح یک وضعیت تنشزابه کار میرود ومنجر به کاهش رنج ناشی ازآن می شود - کاروروهمکاران،. - 1993
راهبردهایی که فرد به هنگام مواجهه با تعارض اضطراب و استرس جهت کاهشآن به کارمیبرد. این راهبردها می توانند کارآمدیاناکارآمدباشند. افرادی که انعطاف پذیری شناختی بالاتری دارند بهتر میتوانند درموقعیتهایاسترسزاسبکمقابلهای مناسب را انتخاب کنند ودر صورتی که نتوانند منبعاسترس را تغییردهندانعطاف پذیر بودهو به گزینههای دیگر می-اندیشند.ماتلین وهمکاران - . - 1990نشان دادند که ، استفاده ازمجموعهی بزرگیازمنابع مقابله وانعطاف پذیری و خلاقیت مقابله سازگارانه را افزایش میدهد.وهمچنین پیشنهاد میکنندکه داشتن تاریخچه مقابله چند سویه با سازگاری خوب،مرتب بوده است.فرجی . - 1389 - درتحقیقی نشان دادکه ، بین مقابله وهیجان مدار ومساله مدار و ادراک حمایت اجتماعی با اضطرابامتحان رابطه معنی داروجود دارد.
نتایج تحلیل مسیرنشان داد که سبک مقابله هیجانمدار، مساله مدار و حمایت اجتماعی خانواده به طورمعنی داری دانشجویان دارای اضطراب امتحان بالا و پایین رامتمایز نموده است.رحیم نیا و رسولیان . - 1385 - میزان به کارگیری سبک مقابلهای کارآمد را در جوانان غیر بزهکار بیشتر از جوانان بزهکار،سبک مقابلهای کارآمد را بیشتر ازسبک مراجعه به دیگران را درگروه اخیربیشتر ازسبک مقابله ناکارآمد گزارش نمودند.ازآنجا که خانواده یک واحد اجتماعی بزرگ است و ارزشها و معیارهای اجتماعی ازطریق آن به کودک منتقل می شود به عنوان یک واسطه از لحاظ تأثیر اجتماعی برفرزندان اهمیت فراوانی دارد - احدی و محسنی، . - 1378
یکی از مفاهیمی که مازلو به عنوان یک نیاز اساسی برای رشد فرد ضروری می داند حمایت اجتماعی است مازلو براین باوراست که ، افرادوابسته به محی اجتماعی هستند و بدین شیوه نیازهای اساسی خود را رفع میکنند و از این رو افراد نسبت به احساسات و نیات دیگران حساس هستند و با انعطاف پذیری خود را با شرای مختلف سازگار می کنند. حمایت اجتماعی یک تکامل دائمی است که موجب تعدیل یافتن فرایند تکامل شخصیت فرد میشود - مهدیان،. - 1385 محققان بر این باورند که دانشجویان دارای مجموعه ای از مشکلات نظیر مشکلات درسی، مالی، ازدواج،شخصیتی، رفتاری و اجتماعی هستند - نریمان و همکاران، - 2010 برخی بررسی ها زندگی دانشجویی و محی دانشگاهی را محیطی تنش زامعرفی کرده اند و افزایش عوامل ارتقادهنده کیفیت زندگی و سطح سلامت دانشجویان را مهم دانسته اند - هامایده، - 2011
برخی مطالعه ها شیوع و بروز آسیب های روانی و جسمانی دانشجویان را بیشتر از جمعیت عمومی دانسته و مدعی اند که اختلال های روانی متداول نظیر اضطراب، افسردگی، تنیدگی و اختلال های جسمانی در دانشجویان شیوع بالاتری دارد .آنها بیشتر حالت هایی نظیر بی خوابی و بدخوابی، خستگی مفرط، تحریک پذیری و حساسیت،فراموشی و غفلت، اشکال در تمرکز و توجه، شکایت های جسمانی و اختلال های وابسته به شخصیت را تجربه میکنند - ایواتا و همکاران، - 2011 بنابراین با توجه به این که دانشجویان از اقشار فرهیخته و آیندهساز جامعه هستند و ارتقای سطح بهداشت آنها می تواند زمینه ساز بهبود کیفیت زندگی آنها و ارتقای روند علمی کشور شود - سلطانی شال و همکاران، - 2010مطالعه حاضر باهدف تعیین رابطه بین انعطاف پذیری شناختی وحمایت اجتماعی باراهبردهای مقابله ای در دانشجویان دانشگاه ملی ملایر انجام شد.
-2-1 مواد وروش ها
روش اجرای پژوهش توصیفی از نوع همبستگی میباشد. جامعه پژوهش را کلیه دانشجویان مشغول به تحصیل در سالتحصیلی93-94 دانشگاه ملی ملایر تشکیل می دهند که از میان تعداد 120 نفر به روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای تصادفی انتخاب شدند. ابزارپژوهش شامل3پرشسنامه است که شامل:مقیاس انعطاف پذیری شناختی: این مقیاس توس دنیس ووندروال - - 2010تدوین شده است وبرای سنجش نوعی از انعطاف پذیری شناختی که درموفقیت فرد برای چالش و جایگزینی افکار ناکارآمد با افکارکارآمد تر لازم است بهکارمیرودو3 عامل: الف - میل به درک موقعیتهای سخت بهعنوان موقعیتهایقابل کنترل ؛ب - توانایی درک چندین توجیه جایگزین برای رویدادهایزندگی و رفتار انسانها ؛ ج - توانایی ایجادچندین راه حل جایگزین برای موقعیت های سخت رامی سنجد.این پرسشنامه 20سوالی است و نمره گذاری آن براساس یک مقیاس 7 درجهای لیکرتی میباشد.
روایی و همگرایی هم زمان کل مقیاس براساس ضریب آلفای کرونباخ 90 درصد وخرده مقیاس ها به ترتیب 87 درصد ؛89 درصد ؛55 درصد گزارش شده است.مقیاس راهبردهای مقابله ای:این مقیاس توس فرایدنبرگ و لوئیس - 1993 - وباهدف سنجش گسترده ترنحوه مقابله در نوجوانان 12 تا 18 ساله و بر مبنای نظریه لازاروس طراحی شده است.فرم 18ماده ای دارای3 زیرمقیاس است که در3 سبک کلی راهبردهای مقابلهای طبقه بندی شده اند و هر مقیاس کارآمدی یا ناکارآمدی یک راهبرد مقابلهای را میسنجد.از بین 18راهبرد ،دوراهبرد در دو سبک قرارمی گیرند وبقیه فق دریک سبک کلی قرار می گیرند.آزمودنی براساس یک طیف چند گزینهای لیکرتی از 1 "این عمل را انجام نمیدهم" تا5 "همیشه این عمل را انجام میدهم" علامت گذاری می کندو گزینهها به ترتیب از1 تا5 نمره گذاری می شوند.
مقیاس حمایت اجتماعی:این مقیاس درسال1991توس شربورن واستوارت تدوین شده است.این آزمون دارای 19 عبارت و 5 زیر مقیاس است . زیر مقیاسها عبارتند از :حمایت ملموس،حمایت هیجانی، اطلاع رسانی، مهربانی وتعامل اجتماعی مثبت.. عبارات آزمون در یک مقیاس لیکرت 5 درجه ای - هیچ وقت 1-امتیاز، به ندرت 2- امتیاز، گاهی اوقات 3- امتیاز، اغلب 4- امتیاز، همیشه 5- امتیاز - مشخص شده است. پایین ترین امتیاز در این آزمون 19 و بیشترین امتیاز 95 است. برای به دست آوردن نمره کلی همه امتیازات با هم جمع میشوند. نمره بالای بیانگر این است که، آزمودنی از حمایت اجتماعی مطلوبی برخوردار است.پایایی این آزمون با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ در دامنه ای از 74درصد تا 93 درصد گزارش - شربورن واستوارت، - 1991 شده است.
-1-3تجزیه و تحلیل داده ها
در این تحقیق از نرم افزار آماریspss 20 جهت تجزیه داده هاو آمار استنباطی برای شاخصهای مرکزی و پراکندگی وآمار توصیفی مانند میانگین و انحراف استاندارد جهت خلاصه نمودن و توصیف داده هااستفاده شده است. برای رابطه بین متغیرها نیزاز ضریب همبستگی گشتاوری پیرسون استفاده شده است.
