بخشی از مقاله
توسعه بانکداری الکترونیک و استقرار محیط زیست پایدار
چکیده
امروزه مصرف روزافزون کاغذ در کشور و در پی آن، ایجاد فشار بیش از حد بر جنگلها و محیط زیست در سطح جهان، خود دلیلی بر ایجاد بار مالی بر دولت ها گردیده است که توجه و اهتمام به صرفهجویی و اصلاح الگوی تولید و مصرف در این بخش برای تعدیل روند استفادههای افراطآمیز و بر خلاف اهداف توسعه پایدار، ضروری میباشد. از جمله پیامدهای منفی که در صورت عدم توجه و تغییرات اساسی در این حیطه به وجود خواهد آمد، با توجه به مصرف 600 هزار تنی کاغذ در کشور ایران که 90 درصد آن از طریق واردات و با صرف هزینهای معادل یک میلیون و دویست هزار ریال (1200000) برای هر تن صورت میپذیرد، میتوان به تخریب بیش از حد جنگلها- با مصرف 3 تا 6 متر مکعب از تنه درختان، به ازاء هر تن تولید خمیر کاغذ- و آثار سوء و مخرب دیگر این جنگل تراشیها اشاره نمود.
علیرغم تمامی پیشرفتها و دستاوردهای نوین بشر امروز در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات، کاغذ هنوز جایگاه سنتی خود را در عرصهها و شئون مختلف زندگی حفظ کرده و به عنوان کالایی استراتژیک در سامانههای اداری، آموزشی، علمی، فرهنگی و اطلاعرسانی جوامع بشری و به خصوص بنگاههایی همچون بانک ها نقش بیبدیلی ایفا میکند. وابستگی صنایع تولید کاغذ کشور به درختان جنگلی به عنوان منبع اصلی تأمین ماده اولیه، کمبود منابع جنگلی و فقر سرانه جنگل در کشور از و میزان تقاضا و نیاز فزاینده کشور به کاغذ، لزوم توجه به دستاوردهای جدید بانکداری الکترونیک به سهم خود میتواند نقشی بهسزا در حفظ و صیانت از جنگلها و حفظ محیط زیست داشته باشد
لذا در این مقاله ضمن مروری بر وضعیت مصرف کاغذ در بانک ها به ارایه پیشنهادات و گام اجرایی برداشته شده در زمینه اصلاح مصرف کاغذ در این صنعت می پردازیم.
واژه های کلیدی:محیط زیست پایدار، بانکداری الکترونیک، بانکداری سبز
مقدمه
توسعه پایدار به معنای فرآیند تغییری نهادی در استفاده از منابع ، هدیت سرمایه گذاریها ، سو گیری توسعه فناوری است که با نیازهای حال و آینده جوامع سازگار باشد . این نوع توسعه که از دهه 1990 بر آن تاکید شد جنبه ای از توسعه انسانی و مرتبط با محیط زیست و نسلهای آینده است .
همچنین کاهش هزینه ها به عنوان یکی از مهمترین رویکردهای مالی برای به حداکثر رساندن سود سازمانها در شرایط کنونی بازارها و رقابتهای شدید ، از اهمیت خاصی در حوزه سازامان سبز برخوردار است . سازمان سبز ورودیهای خود را مدیریت کرده ، فرایندهای خلق محصول و خدمات را مبتنی بر صرفه جویی هابازآفرینی می کند ( مدیریت هزینه ) و از طریق ارایه محصولات سبز به مشتریانی که خواهان این محصولات هستند به خلق جایگاه برتر نسبت به رقبا و کسب درآمدهای بیشتر می پردازد . هر کدام از ما ، حتی اگر فقط یک بار از خدمات بانکداری الکترونیکی استفاده کرده باشیم ، این نکته را به خوبی دریافته ایم که این نوع از بانکداری سبب صرفه جویی در وقت و هزینه افراد می شود. اما بانکداری الکترونیکی مزیت پنهانی دارد که فقط در سطح کلان احساس میشود و آن صرفه جویی در مصرف کاغذ است.
این صرفه جویی از دو بعد قابل بررسی است . نخست آنکه بانکداری الکترونیکی سبب کاهش مصرف کاغذهایی می شود که به عنوان فیش، در چند نسخه در شعب تنظیم می شوند. از سوی دیگر، رشد و توسعه بانکداری الکترونیکی همراه با تبادل مجازی پول باعث کاهش نیاز جامعه به چاپ اسکناس های کاغذی و پول فیزیکی خواهد شد. امروزه بانکداری بدون کاغذ یا بانکداری سبز در جهان طرفداران زیادی داشته و یکی از اهداف اخلاقی و اجتماعی بانک های بزرگ جهان انجام کلیه امور بانکی بدون کاغذ است. از سوی دیگر عبارت بانکداری سبز” به طور عام هر نوع فعالیت بانک ها در جهت حفظ محیط زیست را شامل میشود، بنابراین بانک های سبز جهان به طور عمده در بخش محیط زیست نیز سرمایه گذاری می کنند.اگر تا اینجا به موضوع بانکداری سبز علاقمند شده اید ، بد نیست بدانید بانک های سبز مقررات زیست محیطی خاصی را برای سازمان خود تعریف کرده و آن را رعایت می کنند. به عنوان مثال ساختمان این بانک ها از نقطه نظر مصرف انرژی ، یک ساختمان سبز ( دوستدار محیط زیست ) محسوب می شوند.
به علاوه ، بانک هایی که توانسته اند کلیه خدمات خـود را به صورت الکترونیکی ارائه دهند، از ارائه سایـر خدمات زیست محیطـی نیز غافل نشده اند بانک "ولزفارگو” در ایالت متحده، کارت های خریدی را برای مشتریان طرفدار محیط زیست این بانک صادر کرده تا علاقمندان به محیط زیست بتوانند خرید بذر گل، خاک باغچه و از این دست را به وسیله چنین کارتی انجام دهند.البته بانکداری سبز یک معامله برنده - برنده برای تمام طرفهای مرتبط با این قضیه است . از یک سو مشتریان بانک با خدمات الکترونیکی میتوانند در اسرع وقت و با کمترین هزینه امور بانکی خود را انجام دهند.
به هر حال بانکداری بدون کاغذ و در مرحله پیشرفته آن ، بانکداری سبز این روزها به یکی از جدیدترین روندهای بانکداری در جهان تبدیل شده است. به نظر می رسد در شرایطی که چاپ اسکناس در کشور به 4/1 میلیارد قطعه در سال رسیده و از سوی دیگر تبلیغات وسیع اما بی نتیجه ای برای استفاده مردم از خدمات بانکداری الکترونیکی در کشور انجام می شود، جلب توجه هموطنان به آثار مثبت زیست محیطی بانکداری الکترونیکی ، سبب ایجاد انگیزه در آنان برای استفاده از این خدمات خواهد شد.
چالشهای محیط زیستی در صنعت بانکداری
مهمترین ثروت بشر همانا محیط زیست زیبا و خدادادی است که سالهاست به بهانه »زیست بهتر« آن رابه مخاطره انداختهایم و اکنون که با تهدیدهای زیست محیطی همچون تولید گازهای گلخانهای، آلودگی هوا، بحران آب و...
و دهها مشکل دیگر عرصه را بر خود تنگ کردهایم، دریافتهایم برای زیست بهتر چارهای جز حفظ و حراست و ترمیم خسارت های محیط زیستی نداریم.
امروزه بهبود و حفاظت از محیط زیست به خط مشی تمام فعالیتها و رفتارها در بیشتر سازمانها و ارگانها تبدیل شده است. افزایش اگاهی مردم در زمینه کاهش نقش آنها در تخریب محیط زیست، سوق دهی سرمایهگذاریها به حمایت از صنایع و کسب و کارهایی در زمینه حفاظت از محیط زیست و از همه مهمتر، ذخیرهسازی منابع طبیعی برای نسلهای آینده، مردم و دولتها را به سمت ایجاد و ارائه خدمات، محصولات و استراتژیهای سبز برده است.
بانکها از جمله صنایع پیشرو، با آگاهی از تاثیرات منفی خود بر محیط زیست، با ایجاد تمهیداتی مناسب در این راستا به سمت بانکداری سبز حرکت نمودهاند.بخشی از رسالت اجتماعی بانک ها حمایت از محیط زیست است که طی سالیان تلاش های متعددی در این خصوص انجام گرفته است. برخی از این اقدامات مستقیم و برخی غیر مستقیم در این عرصه موثر بوده اند فعالیتی مثل توسعه بانکداری الکترونیک به صورت غیر مستقیم در حراست از محیط زیست تاثیر گذار است اما حقیقت این است که برخی بانک ها با ارائه کارت های هدیه و کارت های فروش و...
کوشیده اند لزوم توجه به محیط زیست را نهادینه کنند. بانکداری الکترونیکی نظامی است که تولید کربن را کاهش داده و به حفظ و ترمیم محیط زیست کمک می کند.
بی تردید هر مشتری بانکی برای استفاده از تسهیلات بانکی ابتدا نیاز به اطلاعاتی در ارتباط با نوع تسهیلاتی که می خواهد از آن استفاده کند دارد و به همین دلیل حداقل یک الی دو بار به شعبه مورد نظر مراجعه کرده و از کارکنان پرس و جو می کند و چندین بار با رئیس شعبه صحبت میکند در این میان اگر هر مشتری برای گرفتن یک الی دو
نوع تسهیلات بانکی به طور متوسط در سال فقط 6 ساعت وقت خود و در عین حال 6 ساعت وقت کارمندان بانکی را بگیرد می توان تخمین زد که چند ساعت در سال هزینه های سنگین زمانی برای اطلاع رسانی به صورت حضوری انجام می شود و این امر به مشکلات آلودگی هوا که امروزه به بزرگترین دغدغه برای مردم کشور جهت تامین سلامتی تبدیل گشته دامن می زند. بانک داری الکترونیک با کاهش حمل ونقل موجب کاهش آلودگی هوا و همچنین افزایش رضایت مندی مردم از حضور نداشتن در ترافیک های خیابان ها و دور بودن از هیاهوی خیابان ها گشته که در نهایت درصد سلامت مردم را افزایش می دهد .
حقیقت این است که چاپ اسکناس نیز علاوه بر هزینه های سنگین خسارات زیادی هم به محیط زیست وارد می کند. البته نمی شود به این زودی ها پول را حذف کرد و یا پول الکترونیک را جایگزین آن کرد . حتی برخی کار شناسان بر این باورند که به هیچ روی نمی توان اسکناس را در مبادلات حذف کرد اما حقیقت این است که حد اقل می توان میزان مصرف پول و تجدید چاپ پول را به میزان قابل توجهی کاهش داد.
بانکداری الکترونیک ،بانکداری سبز
بانکداری سبز به عنوان چتری، ارائه خدمات و محصولات بانکها را به شیوهای متناسب با حفظ محیط زیست در ابعاد جهانی تبدیل و برای پیشبرد این نوع فعالیتها فرآیندهای بانکی را ارزیابی میکند. اکثر بانکهایی که الگوی بانکداری سبز را برای ارائه خدمات خود در پیش گرفتهاند از دو مرحله گذر کردهاند:
-1 تعیین و تبیین استراتژیها، خدمات، تولیدات و فرایندهای سبز: با به کارگیری اقدامات و شرایط مناسب، استراتژیها، محصولات، خدمات و در نهایت فرآیندهای بانکی را به نوع سازگار با محیط زیست تبدیل نمودهاند.
-2 ایجاد سازمانی سبز: ایجاد سازمانهایی مبتنی بر فناوری اطلاعات (شامل دیتا سنتر)، سازمانهای فیزیکی سبز (شامل ساختمانهای سبز) و استفاده از ابداعات و اختراعاتی که بانک را در ارائه خدمات و طراحی استراتژیهای داخلی به سمت حفاظت از محیط زیست هدایت میکند.
اگر بخواهیم در مورد آنچه که به عنوان پیشرانهها و روندهایی که منجر به پیدایش بانکداری سبز شدند، صحبت کنیم خوب است به روندها نگاه کنیم. طبق تحقیقات انجام شده 3 موضوع اصلی به عنوان روندها و پیشرانهها مطرح هستند که بانکها را به سمت بانکداری سبز سوق دادهاند. این مساله از سال 1970 مطرح شده است. اما اول کار بحث بانکداری و بازاریابی محیطی (Banking ecological) مطرح بوده است. رفته رفته در دهه 1980 مباحث زیادی در حوزه اقتصاد سبز مطرح شده است. سه روند اصلی عبارتند از:
-1 افزایش دانش عمومی و نفوذ رسانهها: این مساله باعث شد تقاضا برای اینگونه محصولات و خدمات زیاد شود. هماکنون در کشور اگر به روزنامهها و رسانههای فیزیکی و مجازی نگاه کنیم، مدام خبرهایی میشنویم که تغییرات آبوهوایی رخ داده،ریزگردها آمدهاند، کره زمین گرمتر شده و ... یا مسائلی مثل آب و مشکلات آن توسط رسانهها پخش میشود و آگاهی مردم را بالا میبرد.
-2 افزایش حساسیت عمومی: پیشران دوم که میتوانیم به عنوان یک پیشران مهم مطرح کنیم، افکار عمومی به شدت حساس شده است. امروزه شاهد اخبار ناگوار از بین رفتن جنگلها، محدود شدن محیط زندگی حیات وحش هستیم که به مردم منتقل و سبب حساسیت آنها شده است.
3 -الزامات و توافقات سازمانهاچه داوطلبانه و چه الزامی: خیلی از سازمانها که به نظر نمیرسد در این حوزه باید فعالیت کنند، برای خود مسئولیت اجتماعی تعریف کردهاند. بریتیش پترولیوم((BP در مورد آینده بدون نفت و انرژیهای تجدید پذیر صحبت میکند و این را در بیانیه مأموریت خود آورده است یا رویال داچ شل((Shell، برنامههای آموزشی برای حفاظت از محیط زیست دارد. بنابراین آن چیزی که به عنوان مسئولیت مطرح میشودباعث شده سازمانها وارد این عرصه شوند و کمک کرده است تا موضوعات اقتصاد سبز به وجود آید.
وقتی صحبت از بانکداری سبز میشود، شاید تصور اولیه بیش از هر چیز بر روی بانکداری الکترونیک و سیستم هایی است که کمتر از کاغذ استفاده کنند، که قطعا بخشی از بحث، همین موضوعات را در بر میگیرد، به این دلیل که سیستمهای جدیدی که در بانک ها مورد استفاده قرار میگیرد به طور طبیعی منجر به حفاظت از محیط زیست میشود. ولی وظیفه بانک، فقط ارائه خدمات بانکی نیست.
از سوی دیگر بانکهای سبز در تامین مالی طرح های سبز یا طرح هایی که به طور غیر مستقیم بر محیط زیست انسانی اثر دارند ، بسیار فعال هستند . برخی از بانکهای تراز اول پا فراتر نهاده و اقدام به ارایه مشاوره های تخصصی در این حوزه به کسب و کارها می کنند . کارنامه بانکها نشان می دهد آنها در پروژه های مربوط به آب سالم ، انرژیهای نو ، کاهش گازهای گلخانه ای ، بازیافت و ... سرمایه گذاریهای فراوانی انجام داده و ضمن تنوع بخشیدن به پرتفوی خود از بازده های مناسبی نیز برخوردار شده اند .
اگر بانک را مجموعهای بدانیم که یک سری ورودی منابع مالی دارد و یک سری خروجی که سرمایه گذاریها و وامهای آن است، بانکداری سبز باید در هردو بعد تعریف شود، نه فقط در بخش ورودی منابع که بیشتر تحت عنوان خدمات بانکی شناخته میشود. برای اینکه یک بانک را بتوان سبز نامید باید چند ویژگی داشته باشد:
اولین مساله وجود فرایندهای سبز در سازمان است. الان بحثهای مدیریت زنجیره تامین مطرح است. مهمترین مساله این است که آیا بانکی از این زنجیره تامین برای کاهش ضایعات استفاده میکند یا مدیریت شبکه تامین را به درستی انجام میدهد؟ به عنوان یک مثال اگر به CRM نگاه کنیم آیا مشتریان خود را ترغیب میکنیم که از خدمات و کانالهای الکترونیکی بیشتر استفاده کنندو در CRM به آنها امتیاز بدهیم.
این کار برد - برد است، از یک طرف بانک میتواند هزینه تراکنش خود راتا حد یک بیستم کاهش دهد. از طرف دیگر، همه مشتریان میتوانند بدون نیاز به حمل ونقل و طبق شعار »همه وقت، همه جا« به خدمات بانکی دسترسی داشته باشند.
